Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı

OSMANAĞAOĞLU, Şule; MELİKOĞLU GÖLCÜ, BERFİN

Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı

Şule OSMANAĞAOĞLU, (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Samsun, Türkiye)

BERFİN MELİKOĞLU GÖLCÜ (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Samsun, Türkiye)

Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi

35 5

Yıl: 2009 Cilt: 15 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 331 - 337 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı

Öz:

Ruam ile ilgili ilk bilgilere klasik uygarlıklarda rastlanmasına rağmen hastalığa yönelik eradikasyon çalışmaları, 19’uncu yüzyıl sonlarında ruam tanısında kullanılan ve “mallein” adı verilen maddenin hastalık etkeninden izole edilmesiyle mümkün olmuştur. Türkiye’de halk elindeki hayvanların kontrolsüz bir şekilde orduya alınması ve ordudaki hasta hayvanların serbest bırakılması; ruam salgınlarını kısır bir döngüye dönüştürmüştür. Yirminci yüzyıl başlarında hastalığa karşı bakteriyolojik çalışmalar ve yasal yapılanmalar başlamış ise de peşi sıra gelen Balkan, I. Dünya ve Kurtuluş Savaşlarında tek tırnaklı hayvanlara duyulan gereksinim, köklü bir mücadele sisteminin kurulmasına engel olmuştur. Bununla birlikte, Cumhuriyetin ilk yıllarını izleyen dönemde bilim insanlarının yaptığı çalışmalar sahada da uygulanmaya başlamıştır. Ulusal boyutta ruam hastalığına yönelik taramalar yapılmış fakat gerek yasal düzenlemelerin yetersizliği gerekse hayvan nakillerine ilişkin tam bir kontrol sağlanamaması nedeniyle hastalık uzun yıllar eradike edilememiştir. Ruam hastalığı ile mücadele kapsamında “Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü” tarafından 2000 yılında uygulamaya konulan “Ülkesel Ruam Eradikasyon Projesi” 2001 yılında tamamlanmış ve bu proje sonunda Türkiye’de ruam hastalığının eradike edildiği bildirilmiştir. Bu araştırmada, Türkiye’de ruam hastalığına karşı gerçekleştirilen mücadelenin tarihsel açıdan irdelenerek değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelime: ruam tarih veteriner tarihi Türkiye at hastalıkları bakteriyel hastalıklar

Konular: Tarih

A historical glance at eradication of glander disease in Turkey

Öz:

Although the first knowledges on glander disease are seen in classic civilizations, the eradication program for this disease began at the end of 19th century. This success is achieved by isolation of “mallein” from the agent of disease. The requisition of animals from the individuals without a control for the army and to release sick animals made glander disease a vicious circle in Turkey. However at the beginning of 20th century bacteriological studies and legal constructions for the disease began, the necessity of equine during in the Balkan Wars, First World War and The Independent War obstructed a wide struggle system. Nevertheless, in the period, following the first years of announcement of Turkish Republic, the studies of scientists were applied to this area. Also in nation-wide a searching investigation on glander diseases was made. Because of the insufficiency of legal measures and not to control the animal transportations, glander disease could not be eradicated for a long period. The “National Wide Glander Eradication Project” which was applied in 2000 by “Ministry of Agriculture and Rural Affairs General Directorate of Protection and Control” was completed in 2001. By the end of this project was reported that glander disease is eradicated in Turkey. The aim of this study was to provide detailed information and evaluate the combat of glander disease which performed against in Turkey within the scope of history.

Anahtar Kelime: Turkey horse diseases bacterial diseases glanders history veterinary history

Konular: Tarih

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Smith F: The Early History of Veterinary Literature and Its British Development. Vol. I. Bailliere, Tindall and Cox, London,1919.
2. Öztürk R, Başağaç RT: Veteriner hekimliği tarihinde iz bırakanlar Hüdai-Ahmet-Kemal Cemil. Türk Veteriner Hekimleri Birliği Dergisi, 2 (3-4): 54-56, 2002.
3. Dunlop R, Williams DJ: Anciet Greeks. In, Veterinary Medicine An Illustrated History. Mosby-Year Book Inc., Missouri, p. 150, 1996.
4. Smithcors FJ: Evolution of the Veterinary Art. Bailliere Tindall and Cox, London, 1958.
5. Erk N: Veteriner Tarihi. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1966.
6. Erk N: Dokuzuncu Yüzyıla Ait “Kitab Al-Hayl Val-Baytara” Üzerinde Bir İnceleme. Yeni Desen Matbaası, Ankara, 1962.
7. Erk N: İslam Medeniyeti Çağında Veteriner Tababette Gelişmeler ve “Naseri”. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1959.
8. Anonim: Animal Health, A Centenary 1865-1965, A Century of Endeavour to Control Diseases of Animals. Ministry of Agriculture, Fisheries and Food, Her Majesty’s Stationery Office, London, 1965.
9. Beller K, Aygün ST: Türkiye’de Tektırnaklı Hayvanlarda Mankafa Hastalığı (Malleus-Ruam)ın Tanınması ve Yayılışı Üzerinde Muayeneler ve Savaşı İçin Teklifler. In, Beller K (Ed): Hayvan Sağlığı ve Bakteriyoloji Üzerinde Yeni Denemeler, Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayınları, Sayı:4, Ankara, s. 31-58, 1934.
10. Derbyshire JB: The eradication of glanders in Canada. Can Vet J, 43 (9): 722-726, 2002.
11. Anonim: Handistatus II, Multiannual animal disease status. http://www.oie.int/hs2/sit_mald_freq_pl.asp?c_cont=4&c_mald= 67. Accessed: 10.08.2008.
12. Godlewsky und Sommer: “Über die Thierheilkunde in der Türkei”, (Magazin f.d.ges Thierheilkunde, 12, 465-500). Türkçesi: N. Erk (1972): Türkiye’de Veteriner Hekimlik (19’uncu Yüzyıl Ortalarında). Ankara Üniv. Basımevi, Ankara, 1846.
13. Yıldırım N: Mekteb-i Harbiye-i Şahane Fenn-i Baytari Muallimi Kaymakam Ahmet’in Tuhfet’ül Baytariye Eseri. In, Yaşar A, Yiğit A, İzmirli S (Eds): II. Ulusal Veteriner Hekimliği Tarihi ve Mesleki Etik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Konya, s. 157-173, 2008.
14. Kolaylı Ş: Ruam hastalığı hakkında röportaj münasebetile. Türk Veteriner Hekimleri Derneği Dergisi, 24 (88-89): 1307-1309, 1954.
15. Melikoğlu B: Osman Nuri Eralp’in “Bakteriyoloji Dersleri” Adlı Kitabının Veteriner Hekimliği Tarihi Açısından Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniv Sağlık Bil Enst, Ankara, 2007.
16. Unat EK: Osmanlı İmparatorluğunda Bakteriyoloji ve Viroloji. İstanbul Üniv Cerrahpaşa Tıp Fak Yayınları, 4/1568, Çeltüt Matbaacılık, İstanbul, 1970.
17. Başağaç RT: Türkiye’de İki Dünya Savaşı Arasında Veteriner Hekimliği Hizmetleri Ve Hayvancılık Politikaları Üzerinde Araştırmalar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniv Sağlık Bil Enst, Ankara, 2001.
18. Uçar N: Bilim Uğruna Hayatını Verenler ve Ruam. Türk Veteriner Hekimleri Birliği Merkez Konseyi Yayınları, No: 15, 1969.
19. Türkay N: Ruam Hastalığı ve Savaş Yolları. Sümer Matbaası, Ankara, s. 29-30, 1948.
20. Jeramec C: Kemal Cemil’in Pastör Enstitüsündeki hayatı ve çalışmaları (Çeviren: Nevzat Yalçın). Veteriner Hekimler Dergisi, 24 (94-95): 1642-1645, 1954.
21. Argun T: Ruam tedavisi. Türk Veteriner Hekimleri Derneği Dergisi, 39 (10): 56-58, 1969.
22. Dinçer F: Türk Askeri Veteriner Hekimleri Dergisi Yayın Hayatı ve 1923-1969 Yılları İndeksi. Ankara Üniv Veteriner Fakültesi Yayınları: 270, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1971.
23. Sucu İ: Türk Veteriner Hekimleri Derneği Dergisinin (1945- 1974 Yılları) 30 Yıllık İndeksi. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları: 337, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1977.
24. Dinçer F, Ünal N: Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 1954-1978 Cilt I-XXV. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları: 381, Ankara Üniv Basımevi, Ankara, 1982.
25. Anonim: Cumhuriyet Dönemi Makaleler Bibliyografyası 1923- 1999. [CD-ROM]: Milli Kütüphane, 2001.
26. Erk N, Dinçer F: Türk Veteriner Hekimleri Derneği Dergisinin Yayın Hayatı ve 1930-1944 Yılları İndeksi. Türk Veteriner Hekimleri Derneği Yayınları: 25, Ankara, 1967.
27. Özgür A: Türkiye’de hayvan sağlık zabıtası mevzuatı ve gelişim tarihi. Türk Veteriner Hekimleri Derneği Dergisi, 74 (3-4): 23-30, 2003.
28. Anonim: Orduda Emraz-ı Sariye-i Hayvaniyeye Aid Zabıta-i Sıhhiye Talimatnamesi. Matbaa-i Askeriye, İstanbul, 1912.
29. Anonim: Zabıta-i Sıhhiye-i Hayvaniye Kanun-u Muvakkati. Yeni Turan Matbaası, Ticaret ve Ziraat Nezareti Umur-u Baytariye Müdüriyeti Neşriyatı, İstanbul, 1913.
30. Akkerman NC: Cumhuriyetin 12 nci yıldönümünde bir yıllık çalışmanın raporu. Türk Baytarlar Cemiyeti Mecmuası, 5 (6): 765- 796, 1935.
31. Anonim: Zabıta-i Sıhhiye-i Hayvaniye Talimatnamesi. Ticaret ve Ziraat Nezareti Umur-u Baytariye Müdüriyeti Neşriyatı, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul, 1914.
32. Anonim: Veteriner Kanunları. T.C. Ziraat Vekâleti Neşriyatı: 480, Ankara, 1940.
33. Anonim: Ülkesel Ruam Eradikasyon Projesi. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Ankara, 2001.

APA	OSMANAĞAOĞLU Ş, MELİKOĞLU GÖLCÜ B (2009). Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. , 331 - 337.
Chicago	OSMANAĞAOĞLU Şule,MELİKOĞLU GÖLCÜ BERFİN Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. (2009): 331 - 337.
MLA	OSMANAĞAOĞLU Şule,MELİKOĞLU GÖLCÜ BERFİN Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. , 2009, ss.331 - 337.
AMA	OSMANAĞAOĞLU Ş,MELİKOĞLU GÖLCÜ B Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. . 2009; 331 - 337.
Vancouver	OSMANAĞAOĞLU Ş,MELİKOĞLU GÖLCÜ B Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. . 2009; 331 - 337.
IEEE	OSMANAĞAOĞLU Ş,MELİKOĞLU GÖLCÜ B "Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı." , ss.331 - 337, 2009.
ISNAD	OSMANAĞAOĞLU, Şule - MELİKOĞLU GÖLCÜ, BERFİN. "Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı". (2009), 331-337.

APA	OSMANAĞAOĞLU Ş, MELİKOĞLU GÖLCÜ B (2009). Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 15(3), 331 - 337.
Chicago	OSMANAĞAOĞLU Şule,MELİKOĞLU GÖLCÜ BERFİN Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 15, no.3 (2009): 331 - 337.
MLA	OSMANAĞAOĞLU Şule,MELİKOĞLU GÖLCÜ BERFİN Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, vol.15, no.3, 2009, ss.331 - 337.
AMA	OSMANAĞAOĞLU Ş,MELİKOĞLU GÖLCÜ B Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 2009; 15(3): 331 - 337.
Vancouver	OSMANAĞAOĞLU Ş,MELİKOĞLU GÖLCÜ B Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 2009; 15(3): 331 - 337.
IEEE	OSMANAĞAOĞLU Ş,MELİKOĞLU GÖLCÜ B "Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı." Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 15, ss.331 - 337, 2009.
ISNAD	OSMANAĞAOĞLU, Şule - MELİKOĞLU GÖLCÜ, BERFİN. "Türkiye'de ruam hastalığı eradikasyon çalışmalarına tarihsel bir bakış açısı". Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 15/3 (2009), 331-337.