Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli

BÜLBÜL, Yılmaz; ÖZSU, Savaş; ÖZLÜ, Tevfik

Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli

Savaş ÖZSU, (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Trabzon, Türkiye)

Tevfik ÖZLÜ, (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Trabzon, Türkiye)

Yılmaz BÜLBÜL (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Trabzon, Türkiye)

Tüberküloz ve Toraks

5 1

Yıl: 2009 Cilt: 57 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 466 - 482 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli

Öz:

Pulmoner tromboemboli (PTE) önemli bir sağlık sorunudur. PTE asemptomatik klinikten hayatı tehdit edecek boyuta kadar değişen geniş bir klinik spektruma sahiptir. Bu makalede, PTE ile ilgili ulusal durumun saptanması amacıyla, Türkiye’de gerçekleştirilen çalışmalar; derleme veya olgu sunumu şeklindeki yayınlar hariç tutularak, ulusal ve uluslararası dergilerde basılan veya kongrelerde sunulan, 1991 yılından itibaren günümüze kadar yayınlanan klinik çalışmalar gözden geçirilmiştir. Konu kapsamında ülkemizde yapılan ve değerlendirilen 75 çalışmada, hastalar arasında en sık saptanan yakınma nefes darlığı ve plöritik göğüs ağrısı idi. Cerrahi ve immobilizasyon PTE’ye neden olduğu bildirilen sık risk faktörlerindendi ancak nadiren kanserler de risk faktörleri içerisinde yer almaktaydı. En sık karşılaşılan radyolojik bulgular parankimal infiltrasyon ve plevral efüzyondu. İlk çalışmalarda PTE tanısı daha çok klinik veya sintigrafik bulgulara göre koyulurken, özellikle 2000’li yıllardan sonra spiral toraks bilgisayarlı tomografi önemli bir tanı aracı olmuştur. Masif PTE’de mortalite oranları ilginç olarak literatürden düşük bulunmuştur. Sonuç olarak; ülkemizde yeni tanısal gelişmelerle beraber PTE tanılı hasta sayısı son yıllarda artmıştır. Elde edilen veriler genellikle uluslararası literatürle paralellik göstermektedir. Ancak, ulusal PTE verilerinin objektif bir şekilde ortaya konması için kapsamlı çalışmalara ihtiyaç olduğunu düşünmekteyiz.

Anahtar Kelime: Mevsimler Risk faktörleri Epidemiyoloji Pulmoner emboli Türkiye

Konular: Solunum Sistemi Kulak, Burun, Boğaz

Pulmonary thromboembolism based on the Turkish national data

Öz:

Pulmonary thromboembolism (PTE) is an important health problem. It is disease with a wide clinical spectrum, from asymptomatic small PTE to life threatening major PTE. In this manuscript, we evaluated studies performed in Turkey to determine national status about PTE. We were examined that published in national or international journals, or abstracts presented in congresses from 1991 to nowadays, excluding reviews or case studies. Among the 75 studies, performed in Turkey, related this topic, the most common complaints in PTE were dyspnea and chest pain. Surgery and immobilization were the most frequent risk factors causing PTE, however cancers were rarely reported as a risk factor. The most common findings of chest radiography were parenchymal infiltration and pleural effusion. While the diagnosis of PTE were mostly based on clinical findings and lung scan findings in the earlier studies, spiral thorax computed tomography became an important tool of diagnosis recently, specially after the years of 2000. Interesting, mortality rates in massive PTE were found lower than the literature. In conclusion, the number of patients with PTE is increased due to developments in the diagnosis of PTE. Our national findings commonly comply with the international literature. However, we think the documentation of current national status in PTE requires more comprehensive studies.

Anahtar Kelime: Pulmonary Embolism Turkey Seasons Risk Factors Epidemiology

Konular: Solunum Sistemi Kulak, Burun, Boğaz

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1. Kakkar N, Vasishta RK. Pulmonary embolism in medical patients: An autopsy-based study. Clin Appl Throm Hemost 2008; 14: 159-67.
2. Dalen JE. Pulmonary embolism: What have we learned since Virchow? Chest 2002; 122: 1440-6.
3. Özlü T, Bülbül Y, Özsu S. Ulusal verilerle toplum kökenli pnömoniler. Tuberk Toraks 2007; 55: 191-212.
4. Http://www.Saglik.Gov.tr/TR/Dosyagoster.Aspx?DIL= 1&BELGEANAH=9407&DOS YAISIM=S_053_058.Htm.
5. Metintaş S. Venöz trombüs ve pulmoner tromboemboli epidemiyolojisi. Metintaş M (editör). Pulmoner tromboemboli. Eskişehir: Metin Ofset, 2002: 3-15.
6. Goldhaber SZ, Visani L, De Rosa M. Acute pulmonary embolism: Clinical outcomes in the International Cooperative Pulmonary Embolism Registry (ICOPER). Lancet 1999; 353: 1386-9.
7. Wood KE. Major pulmonary embolism review of a pathophysiologic approach to the golden hour of hemodynamically significant pulmonary embolism. Chest 2002; 121: 877-905.
8. Yüksel EG, Turan F, Özyardımcı N ve ark. Pulmoner emboliye retrospektif bakış. Akciğer Arşivi 2001; 2: 79-84.
9. Habeşoğlu MA, Ekim N, Oğuzülgen İK ve ark. Pulmoner tromboembolizmde hastalığın anatomik yaygınlığının klinik önemi. Toraks Dergisi 2003; 4: 53-6.
10. Bartu S, Karabıyıkoğlu G, Enacar N ve ark. Son on yılda kliniğimizde izlenen pulmoner embolili olgulardaki klinik, laboratuar ve radyolojik bulguların değerlendirilmesi. Tuberk Toraks 1991; 39: 239-49.
11. Tatar D, Kıraklı ÖZ, Özacar R, Halilçolar H. Pulmoner tromboembolili olgularımızın özellikleri. Akciğer Arşivi 2001; 3: 113-8.
12. Özsu S, Bülbül Y, Öztuna F, Özlü T. Pulmoner tromboemboli: Başvuru kliniği ve radyografik özelliklerinin karşılaştırılması. Akciğer Arşivi 2006; 7: 6-10.
13. Abakay Ö, Topçu F, Abakay A ve ark. Kliniğimizde 2000-2005 yılları arasında yatırılan pulmoner tromboemboli tanılı hastaların retrospektif değerlendirilmesi. Akciğer Arşivi 2007; 8: 127-33.
14. Hacıevliyagil SŞ, Mutlu LC, Kızkın Ö ve ark. Altmış üç pulmoner emboli olgusunun retrospektif değerlendirilmesi. Solunum Hastalıkları 2004; 15: 15-21.
15. Öğüş C, Özdemir T, Kodak A ve ark. Akdeniz Üniversitesi Hastanesindeki pulmoner emboli olgularının retrospektif değerlendirilmesi. Solunum Hastalıkları 1998; 9: 107-18.
16. Kokturk N, Oguzulgen IK, Demir N, et al. Differences in clinical presentation of pulmonary embolism in older vs younger patients. Circ J 2005; 69: 981-6.
17. Kokturk N, Demir N, Oguzulgen IK, et al. Fever in pulmonary embolism. Blood Coagul Fibrinolysis 2005; 16: 341-7.
18. Goldhaber SZ, Hennekens CH, Evans DH, et al. Factors associated an antemortem diagnosis of major pulmonary embolism. Am J Med 1982; 73: 822-6.
19. Manganelli D,Palla A, Donnamaria V, et al Clinical features of pulmonary embolism. Chest 1995; 107: 25-32.
20. Castro JD, Sueiro A, Diaz G, et al. Prognostic significance of delays in diagnosis of pulmonary embolism. Thromb Res 2007; 121: 153-8.
21. Gökırmak M, Ural GM, Acıcan T ve ark. Pulmoner embolili 66 olgunun retrospektif değerlendirilmesi. Tuberk Toraks 1997; 45: 254-61.
22. Dursun AB, Güven SF, Saka D ve ark. Klinik pratikte pulmoner tromboemboliye yaklaşım. Tuberk Toraks 2001; 49: 464-70.
23. Erbaycu AE, Tuksavul F, Uçar H, Güçlü SZ. Kırk dokuz pulmoner emboli olgusunun retrospektif değerlendirilmesi. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi 2004; 18: 113-8.
24. Özbudak Ö, Eroğulları İ, Çilli A ve ark. Pulmoner embolili olgularda derin ven trombozunu saptamada doppler USG ile venografinin karşılaştırılması. Toraks Derneği 8. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 204, Antalya, 2005.
25. Şen E, Yurt SE, Arslan F ve ark. Pulmoner BT anjiyografi ile pulmoner tromboemboli tanısı konulan hastalarda klinik ve radyolojik bulgular. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 257, Antalya, 2008.
26. Öztuna F, Özsu S, Topbaş M, et al. Meteorological parameters and seasonal variations in pulmonary thromboembolism. Am J Emerg Med 2008; 26: 1035-41.
27. Çetinkaya PD, Yalnız E, Özkan SA. Venöz tromboembolide tanı süresini etkileyen faktörler ve maliyet analizi. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 249, Antalya, 2008.
28. Meral M, Mirici A, Aslan S, et al. Barometric pressure and the incidence of pulmonary embolism. Chest 2005; 128: 2190-4.
29. Nijkeuter M, Söhne M, Tick LW, et al. The natural course of hemodynamically stable pulmonary embolism clinical outcome and risk factors in a large prospective cohort study. Chest 2007; 131: 517-23.
30. Seinturier C, Bosson JL, Colonna M, et al. Site and clinical outcome of deep vein thrombosis of the lower limbs: An epidemiological study. J Thromb Haemost 2005; 3: 1362-7.
31. Hull RD, Hirsh J, Carter CJ, et al. Pulmonary angiography, ventilation lung scanning and venography for clinically suspected pulmonary embolism with abnormal perfusion lung scan. Ann Intern Med 1983; 98: 891-9.
32. Demirtaş Ş, Köktürk N, Oğuzülgen İK, Ekim N. Pulmoner embolizm ile ilişkili etyolojik faktörler ve cerrahi girişim tipleri. Toraks Derneği 9. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 17, Antalya,2006.
33. Gülcü A, Akkoçlu A, Yılmaz E ve ark. Pulmoner emboli tanısında klinik olasılıkların bilgisayarlı tomografi pulmoner anjiyografi bulguları ile karşılaştırılması. Tuberk Toraks 2007; 55: 174-81.
34. Dursunoğlu N, Başer S, Dursunoğlu D ve ark. Pulmoner emboli tanılı olguların klinik ve laboratuvar bulgularında erkek-kadın farkları. Tuberk Toraks 2007; 55: 246-52.
35. Leroyer C, Mercier B, Escoffre M, et al. Factor V Leiden prevalence in venous thromboembolism patients. Chest 1997; 111: 1603-06.
36. Castro JD, Sueiro A, Diaz G, et al. Prognostic significance of delays in diagnosis of pulmonary embolism. Thromb Res 2007; 121: 153-8.
37. Elliott CG, Goldhaber SZ, Jensen RL. Delays in diagnosis of deep vein thrombosis and pulmonary embolism. Chest 2005; 128: 3372-6.
38. Aksay E, Yanturali S, Kiyan S. Can elevated troponin I levels predict complicated clinical course and inhospital mortality in patients with acute pulmonary embolism? Am J Emerg Med 2007; 25: 138-43.
39. Oguzulgen IK, Demirtas S, Erkekol FO, et al. The role of plasminogen activator inhibitor-1 polymorphism, factor- V-Leiden, and prothrombin-20210 mutations in pulmonary thromboembolism. Clin Appl Thromb Hemost 2009; 15: 73-7.
40. Oguzulgen IK, Ekim N, Erkekol FO, et al. Is tissue-plasminogen activator gene polymorphism a risk factor for venous thromboembolism in every population? J Thromb Thrombolysis 2005; 19: 61-6.
41. Atalay F, Akbulut S, Tor M ve ark. Pulmoner embolide genetik risk faktörleri. Toraks Derneği 10. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 66, Antalya, 2007.
42. Okumus G, Kiyan E, Arseven O, et al. Hereditary thrombophilic risk factors and venous thromboembolism in Istanbul, Turkey: The role in different clinical manifestations of venous thromboembolism. Clin Appl Thromb Hemost 2008; 14: 168-73.
43. Karalezli A, Parlak EŞ, Şentürk A, Hasanoğlu HC. Pulmoner tromboembolide homosistein ve lipid profil düzeyi. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s(belirtilmemiş), Antalya, 2008.
44. Margaglione M, Brancaccio V, De Lucia D, et al. Inherited thrombophilic risk factors and venous thromboembolism. Chest 2000; 118: 1405-11.
45. De Stefano V, Finazzi G, Mannucci PM. Inherited thrombophilia: Pathogenesis, clinical syndromes, and management. Blood 1996; 87: 3531-44.
46. Bulbul Y, Ozsu S, Kosucu P, et al. Time delay between onset of symptoms and diagnosis in pulmonary thromboembolism. Respiration (in press).
47. Çakmak F, Işık S, Gündoğdu S. 1987-1990 yılları arasında Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Merkezinde akciğer embolisi tanısı konan hastaların retrospektif incelenmesi. Solunum Hastalıkları 1992; 3: 53-62.
48. Akgün M, Meral M, Onbas O, et al. Comparison of clinical characteristics and outcomes of patients with COPD exacerbation with or without venous thromboembolism. Respiration 2006; 73: 428-33.
49. Akgün M, Velioğlu Y, Meral M ve ark. Venöz tromboz gelişen hastalarda KOAH sıklığı. Toraks Derneği 8. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 202, Antalya, 2005.
50. Canbakan S, Akıncı E, Çapan N ve ark. KOAH alevlenmelerinde pulmoner tromboemboli oranı. Toraks Derneği 8. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 199, Antalya, 2005.
51. Erelel M, Kıyan E, Çuhadaroğlu Ç ve ark. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı akut atağında derin ven trombozu ve akciğer embolisi sıklığı. Toraks Dergisi 2000; 1: 27-30.
52. Özbay B, Yıldız H, Ekin S, Aşker S. Orta ve ağır KOAH’lı hastalarda pulmoner emboli sıklığı. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 256, Antalya, 2008.
53. Siafakas NM, Vermeire P, Pride NB, et al. Optimal assessment and management of chronic obstructive pulmonary disease (COPD), ERS Consensus report. Eur Respir J 1995; 8: 1398-420.
54. Murayama M, Kumaroo KK. Inhibitors of ex vivo aggregation of 341 human platelets induced by decompression during reduced barometric 342 pressure. Thromb Res 1986; 42: 511-6.
55. Ercan I, Coskun F, Cangur S, et al. An analysis of patients diagnosed with pulmonary embolism in terms of clinical and meteorological data. Saudi Med J 2006; 27: 555-7.
56. Demir M. Venöz tromboembolism: Tanı cephesinde yeni ne var? XXX. Ulusal Hematoloji Kongresi, III. Hematoloji İlk Basamak Kursu, s. 57-65, İstanbul, 2003.
57. Öner F, Topu Z, Çelik G ve ark. Pulmoner tromboemboli açısından klinik kuşku düzeyi yüksek olgularda invazif olmayan yöntemlere dayalı algoritmanın tanısal değeri. Toraks Dergisi 2004; 5: 26-31.
58. Solak ZA, Telli CG, Kabaroğlu C ve ark. Pulmoner emboli tanısında D-Dimer testinin yeri. Solunum Hastalıkları 2003; 14: 11-6.
59. Şahbaz S, Öztürk B, Tertemiz KC ve ark. Pulmoner tromboemboli olgularının radyolojik, klinik ve laboratuvar bulguları. Solunum 2007; 9: 27-32.
60. Atalay F, Tor M, Erboy F, Açıkgöz Ş. Acil servise başvuran hastaların D-Dimer düzeylerinin analizi. Toraks Derneği 8. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 203, Antalya, 2005.
61. Köktürk N, Varol A, Kılıç H, Ekim N. D-Dimer düzeylerinin pulmoner tromboemboli ve pnömoni ayırıcı tanısında ve tedavi takibindeki yeri. Toraks Derneği 10. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 73, Antalya, 2007.
62. Köktürk N, Kanbay A, Bukan N, Ekim N. Pulmoner emboli- pnömoni ayırıcı tanısında serum prokalsitoninin tanısal değeri. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. belirtilmemiş, Antalya, 2008.
63. Türedi S, Gündüz A, Menteşe A, et al. The value of ischemia- modified albumin compared with D-dimer in the diagnosis of pulmonary embolism. Respir Res 2008; 30; 9: 49.
64. Türedi S, Gündüz A, Menteşe A, et al. Value of ischemiamodified albumin in the diagnosis of pulmonary embolism. Am J Emerg Med 2007; 25: 770-3.
65. Yardan T, Altintop L, Baydin A, et al. B-type natriuretic peptide as an indicator of right ventricular dysfunction in acute pulmonary embolism. Int J Clin Pract 2008; 62: 1177-182.
66. Kılıç T, Hacıevliyagil SS, Yetkin Ö, Günen H. Akut pulmoner tromboembolili hastalarda kardiyak biyomarkerların prognostik değeri. Toraks Derneği 10. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 71-72, Antalya, 2008.
67. Kırkıl G, Turgut T, Deveci F ve ark. Pulmoner tromboembolili olgularımızın retrospektif değerlendirilmesi. Dispne 2006; 1: 62-6.
68. Ataç G, Özmen İ, Aksoy E ve ark. 39 Pulmoner emboli olgusunun tanı yöntemlerinin gözden geçirilmesi. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 109, Antalya, 2008.
69. Elliott CG, Goldhaber SZ, Visani L, DeRosa M. Chest radiographs in acute pulmonary embolism. Results from the International Cooperative Pulmonary Embolism Registry. Chest 2000; 118: 33-8.
70. Worsley DF, Alavi A, Aronchick JM, et al. Chest radiographic findings in patients with acute pulmonary embolism: observations from the PIOPED Study. Radiology 1993; 189: 133-6.
71. Çiftçi TU, Köktürk N, Demir N ve ark. Pulmoner emboli kuşkusu olan hastalarda üç farklı klinik olasılık yönteminin karşılaştırılması. Tuberk Toraks 2005; 53: 252-8
72. Berk S, Doğan ÖT, Özşahin SL, Akkurt İ. Pulmoner tromboemboli tanısında iki farklı skorlama yönteminin karşılaştırılması. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 255, Antalya, 2008.
73. Boyacı H, Yıldız F, Başyiğit İ, Pala A. Pulmoner emboli tanısında klinik skorlama yöntemlerinin yeri. Solunum Hastalıkları 2006; 17: 111-5.
74. Kömüs N, Sever M, Yıldız F, Uçan ES. Pulmoner tromboembolide klinik olasılık ile V/Q sintigrafi bulgularının karşılaştırılması. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 256, Antalya, 2007.
75. Kanbay A, Köktürk N, Kaya MG, et al. Electrocardiography and wells scoring in predicting the anatomic severity of pulmonary embolism. Respir Med 2007; 101: 1171-6.
76. Özsu S, Öztuna F, Bülbül Y ve ark. Wells kriterlerine göre pulmoner embolili olgularımız. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 208; Antalya, 2008.
77. Ahmetoğlu A, Demirkazık FB, Oran M ve ark. Pulmoner emboli tanısında spiral BT. Tanısal ve Girişimsel Radyoloji 2002; 8: 57-62.
78. Koyuncu A, Bozlar U, Üstünsöz B ve ark. Venöz tromboembolizm tanısında tek detektör sıralı ve çok detektör sıralı BT anjiyografi. Tuberk Toraks 2007; 55: 24-33.
79. Özsu S, Öztuna F, Bülbül Y ve ark. Pulmoner emboli olgularımızda tanı süresi. Toraks Derneği 10. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 258, Antalya, 2007.
80. Bülbül Y, Ayık S, Öztuna F ve ark. Pulmoner Tromboemboli: Başvuruda gecikme ve nedenleri. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 98, Antalya, 2008.
81. Segal JB, Streiff MB, Hofmann LV, et al. Management of venous thromboembolism: A systematic review for a practice guideline. Ann Intern Med 2007; 146: 211-22.
82. Quinlan DJ, McQuillan A, Eikelboom JW. Low-molecular weight heparin compared with intravenous unfractionated heparin for treatment of pulmonary embolism: A meta-analysis of randomized, controlled trials. Ann Intern Med 2004; 140: 175-83.
83. Oğuzülgen İK, Ekim N, Cemri M ve ark. Pulmoner tromboemboli tedavisinde standart heparin ile düşük molekül ağırlıklı heparin tedavisinin etkinliğinin karşılaştırılması. Toraks Dergisi 2001; 2: 31-4.
84. Findik S, Erkan ML, Selçuk MB, et al. Low-molecularweight heparin versus unfractionated heparin in the treatment of patients with acute pulmonary thromboembolism. Respiration 2002; 69: 440-4.
85. Atikcan Ş, Atalay F, Turgut D, Ünsal E. Pulmoner tromboemboli: 42 olgunun retrospektif değerlendirilmesi. Solunum Hastalıkları 2002; 13: 87-93.
86. Özlü T, Ayçiçek O, Sönmez M ve ark. Pulmoner tromboembolide warfarinin heparine erken veya geç eklenmesinin koagülasyon üzerine etkileri. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 251, Antalya, 2008.
87. Bozbaş ŞS, Akçay Ş, Kıvanç T ve ark. Masif ve submasif pulmoner tromboembolide trombolitik tedavi sonuçlarımız. Tuberk Toraks 2007; 55: 34-42.
88. Okumuş G, Ünver R, Kıyan E ve ark. Pulmoner tromboembolide trombolitik tedavinin etkinliği. Toraks Derneği 10. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 73, Antalya, 2007.
89. Erkan L, Fındık S, Öztürk A ve ark. Masif pulmoner tromboembolide trombolitik tedavi. Solunum Hastalıkları 2002; 13: 163-71.
90. Yıldız T, Çolakoğlu S, Ateş G ve ark. Onbir massif pulmoner tromboembolizm olgusunda tanı yöntemleri ve trombolitik tedavi sonuçlarımız. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 100, Antalya, 2008.
91. Goldhaber SZ, Elliott CG. Acute pulmonary embolism: Part II: Risk stratification, treatment, and prevention. Circulation 2003; 108; 2834-8.
92. Kazaz H, Celkan A, Üstünsoy H ve ark. Vena kava filtreleri ve 11 olguluk tecrübemiz. Turkish J Thorac Cardiovasc Surg 2003; 11: 114-6.
93. Kurtoğlu M, Aydın E, Necefli A ve ark. Pulmoner emboli riskini önlemede inferior vena cava filtresi uygulamalarımız. Ulusal Travma Dergisi 2001; 7: 35-9.
94. Okumuş G, Ünver R, Güven K ve ark. Vena kava inferiora filtre takılan olguların uzun dönem takibi. Toraks Derneği 10. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 72, Antalya, 2007.
95. Kıral N, Salepçi B, Özdoğan S ve ark. Klinik olarak yüksek olasılıklı pulmoner embolili olgularımızın retrospektif analizi. Solunum Hastalıkları 2002; 13: 172-6.
96. Akbaş T, Karakurt S, Çelikel T. Tekrarlayan pulmoner emboli olguları. Toraks Derneği 9. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 17, Antalya, 2006.
97. Kucher N, Rossi E, De Rosa M, Goldhaber SZ. Massive pulmonary embolism. Circulation 2006; 113: 577-82.
98. Urokinase Pulmonary Embolism Trial. Phase 1 results: A cooperative study. JAMA 1970; 214: 2163-72.
99. Simonneau G, Sors H, Charbonnier B, et al. A comparison of low-molecular-weight heparin with unfractionated heparin for acute pulmonary embolism: The THESEE Study Group; Tinzaparine ou Heparine Standard—Evaluations dans l’Embolie Pulmonaire. N Engl J Med 1997; 337: 663-9.
100. The Columbus Investigators. Low-molecular-weight. Heparin in the treatment of patients with venous thromboembolism. N Engl J Med 1997; 337: 657-62.
101. Özbay B, Aşker S, Ekin S ve ark. Pulmoner embolili 176 olgunun retrospektif değerlendirilmesi. Toraks Derneği 11. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 254, Antalya, 2008.
102. Demirbaş HM, Gülmez İ, Büyükoğlan H ve ark. KOAH alevlenmesinde venöz tromboembolizm. Toraks Derneği 9. Yıllık Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, s. 15, Antalya, 2006.
103. Findik S, Erkan L, Light WR, et al. Massive Pulmonary Emboli and BT Pulmonary Angiography. Respiration 2008; 76: 403-12.
104. Geerts WH, Pineo GF, Heit JA, et al. Prevention of Venous Thromboembolism. Chest 2004; 126: 338-400.
105. Dentali F, Douketis JD, Gianni M, et al. Meta-analysis: Anticoagulant prophylaxis to prevent symptomatic venous thromboembolism in hospitalized medical patients. Ann Intern Med 2007; 146: 278-88.
106. Altıntaş F, Gürbüz H, Erdemli B, et al. Venous thromboembolism prophylaxis in major orthopaedic surgery: A multicenter, prospective, observational study. Acta Orthop Traumatol Turc 2008; 42: 322-7.

APA	ÖZSU S, ÖZLÜ T, BÜLBÜL Y (2009). Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. , 466 - 482.
Chicago	ÖZSU Savaş,ÖZLÜ Tevfik,BÜLBÜL Yılmaz Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. (2009): 466 - 482.
MLA	ÖZSU Savaş,ÖZLÜ Tevfik,BÜLBÜL Yılmaz Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. , 2009, ss.466 - 482.
AMA	ÖZSU S,ÖZLÜ T,BÜLBÜL Y Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. . 2009; 466 - 482.
Vancouver	ÖZSU S,ÖZLÜ T,BÜLBÜL Y Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. . 2009; 466 - 482.
IEEE	ÖZSU S,ÖZLÜ T,BÜLBÜL Y "Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli." , ss.466 - 482, 2009.
ISNAD	ÖZSU, Savaş vd. "Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli". (2009), 466-482.

APA	ÖZSU S, ÖZLÜ T, BÜLBÜL Y (2009). Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. Tüberküloz ve Toraks, 57(4), 466 - 482.
Chicago	ÖZSU Savaş,ÖZLÜ Tevfik,BÜLBÜL Yılmaz Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. Tüberküloz ve Toraks 57, no.4 (2009): 466 - 482.
MLA	ÖZSU Savaş,ÖZLÜ Tevfik,BÜLBÜL Yılmaz Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. Tüberküloz ve Toraks, vol.57, no.4, 2009, ss.466 - 482.
AMA	ÖZSU S,ÖZLÜ T,BÜLBÜL Y Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. Tüberküloz ve Toraks. 2009; 57(4): 466 - 482.
Vancouver	ÖZSU S,ÖZLÜ T,BÜLBÜL Y Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli. Tüberküloz ve Toraks. 2009; 57(4): 466 - 482.
IEEE	ÖZSU S,ÖZLÜ T,BÜLBÜL Y "Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli." Tüberküloz ve Toraks, 57, ss.466 - 482, 2009.
ISNAD	ÖZSU, Savaş vd. "Ulusal verilerle pulmoner tromboemboli". Tüberküloz ve Toraks 57/4 (2009), 466-482.