Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış

SOYGÜT PEKAK, GONCA; Cakir, Zehra

Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış

GONCA SOYGÜT PEKAK, (Hacettepe Üniversitesi, Psikoterapi Araştırma Laboratuvarı, Ankara, Türkiye)

Zehra ÇAKIR (Hacettepe Üniversitesi, Psikoterapi Araştırma Laboratuvarı, Ankara, Türkiye)

Türk Psikiyatri Dergisi

32 6

Yıl: 2009 Cilt: 20 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 144 - 152 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış

Öz:

Amaç: Bu çalışmanın birinci aşamasında, bireylerin maruz kaldıkları ebeveynlik biçimlerine ilişkin algıları ile ebeveynlerine yönelik geliştirmiş oldukları kişilerarası şema örüntüleri arasındaki ilişkileri incelenmiştir. İkinci aşamada ise, algılanan ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirti geliştirme arasındaki ilişkilerde, kişilerarası şemaların aracı rolü incelenmiştir. Yöntem: Çeşitli fakülte ve bölümlere devam eden 17-26 yaş arasındaki üniversite öğrencilerine (N=94) Kişilerarası Şemalar Ölçeği, Young Ebeveynlik Ölçeği ve Belirti Tarama Testi, tek bir oturumda gruplar halinde uygulanmıştır.Bulgular: Regresyon analizlerine göre, algılanan ebeveynlik biçimlerinin bazı boyutlarının kişilerarası şemaları yordama gücü olduğu gözlenmiştir. Kişilerarası şemaların aracı rolüne ilişkin analizlerde, Anne formları açısından, Kuralcı/Kalıplayıcı, Küçümseyici/Kusur Bulucu, Kötümser/Endişeli Ebeveynlik algılarıyla psikolojik belirtiler arasında Düşmanlık boyutunun aracı rolünün olduğu görülmüştür (Sobel z=1.94-2.08, p<.01). Baba formları açısından ise, Kuralcı/Kalıplayıcı, Küçümseyici/Kusur Bulucu, Duygusal Bakımdan Yoksun Bırakıcı, Kötümser/Endişeli, Cezalandırıcı ve Değişime Kapalı/Duygularını Bastıran Ebeveynlik algılarıyla psikolojik belirtiler arasında yine Düşmanlık boyutunun aracı rolünün olduğu gözlenmiştir (Sobel z= 2.20-2.86, p < .05-.01).Sonuç: Regresyon analizleri algılanan ebeveynlik biçimlerinin kişilerarası şemaları yordama gücü olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca, algılanan ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişki örüntüsünde, kişilerarası şemaların aracı bir rol oynadığı gözlenmektedir. Psikolojik belirtilerin yordanması açısından, Kötümser/Endişeli ebeveynlik biçimi dışında, anne ve babalara ilişkin algılanan ebeveynlik biçimlerinde farklı örüntüler olduğu dikkati çekmektedir. Genel değerlendirmede, Batıda yürütülen çalışmalarla karşılaştırıldığında şemalar ile psikolojik belirtiler arasında gözlenen ilişkiler açısından örtüşmeler gözlenmekle birlikte, izleyen dönemdeki çalışmalarda, bulgularımızın toplulukçu kültürümüzdeki doğurguları açısından incelenmesi önemli görünmektedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Psikiyatri

The mediating role of the ınterpersonal schemas between parenting styles and psychological symptoms: A schema focused view

Öz:

Objective: The first aim of this study was to examine the relationships between perceived parenting styles and interpersonal schemas. The second purpose was to investigate the mediator role of interpersonal schemas between perceived parenting styles and psychological symptoms.Method: University students (N=94), ages ranging between 17-26, attending to different faculty and classes, have completed Interpersonal Schema Questionnaire, Young Parenting Inventory and Symptom Check List-90.Results: A series of regression analyses revealed that perceived parenting styles have predictive power on a number of interpersonal schemas. Further analyses pointed out that the mediator role of Hostility situation of interpersonal schemas between psychological symptoms and normative, belittling/criticizing, pessimistic/worried parenting styles on the mother forms (Sobel z= 1.94-2.08, p < .01); and normative, belittling/criticizing, emotionally depriving, pessimistic/worried, punitive, and restricted/emotionally inhibited parenting styles (Sobel z= 2.20-2.86, p < .05-.01) on the father forms of the scales.Discussion: Regression analyses pointed out the predictive power of perceived parenting styles on interpersonal schemas. Moreover, the mediator role of interpersonal schemas between perceived parenting styles and psychological symptoms was also observed. Excluding pessimistic/anxious parenting styles, perceived parenting styles of mothers and fathers differed in their relation to psychological symptoms. In overall evaluation, we believe that, although schemas and parental styles have some universalities in relation to their impacts on psychological health, further research is necessary to address their implications and possible paternal differences in our collectivistic cultural context.

Anahtar Kelime:

Konular: Psikiyatri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Baron RM, Kenny DA (1986) The moderator-mediator variable distinction in social-psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. J Pers Soc Psychol, 51: 1173-1182.
Bowlby J (1973) Attachment and Loss; Vol. I. Attachment. Australia. Pimlico.
Boyacıoğlu G, Savaşır I (1995) Kişilerarası şemalar ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Derg, 35: 40-58.
Çakır Z (2007) Antisosyal kişilik bozukluğunda erken dönem uyumsuz şemalar, algılanan ebeveynlik stilleri ve şema sürdürücü başa çıkma davranışları arasındaki ilişkiler: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara.
Dağ İ (1991) Belirti tarama listesi (SCL-90-R)'nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Türk Psikiyatri Derg, 2: 5-12.
Dağ İ (2000) Belirti tarama listesi (SCL-90-R). (Çev. ed. Aydemir Ö, Köroğlu E) Psikiyatride Kullanılan Klinik Ölçekler. Ankara, Hekimler Yayın Birliği, s. 33-40.
Hammen C (1992) Biliş ve Psikodinamik: Ilımlı bir öneri (Çev. Ş Tümer, E Düzen). Türk Psikoloji Derg, 27: 27-32.
Harris A, Curtin L (2002) Parental perceptions, early maladaptive schemas, and depressive symptoms in young adults. Cognit Ther Res, 26: 405-416.
Hill C, Safran J (1994) Assessing interpersonal schemas: Anticipated responses of significant others. J Soc Clin Psychol,13: 366-379.
Kagitcibasi C (2007) Family, Self and Human Development Across Cultures: Theory and Applications, 2. baskı. Hillsdale, NJ Lawrence Erlbaum, 27-58.
Kenny DA, Kashy DA, Bolger N ve ark. (1998) Data analysis in social psychology. The handbook of social psychology, D.T. Gibert, S.T. Fiske, G.Lindzey (Ed), Berlin. Springer-Verlag, s.203-227.
Kiesler D (1983) The 1982 interpersonal circle: A taxonomy for complementarity in human transactions. Psychol Rev, 90: 185-214.
Kiesler D (1996) Contemporary interpersonal theory and research. New York. Wiley, s. 83-110.
McGinn L, Cukor D, Sanderson C ve ark. (2005) The relationships between parenting style, cognitive style, and anxiety and depression: Does increased early adversity influence symptom severity through the mediating role cognitive style? Cognit Ther Res, 29: 219-242.
Safran J (l990) Towards a refinement of cognitive therapy in light of interpersonal theory: I.theory. Clin Psychol Rev, 10: 87-105.
Safran J, Segal Z (1996) Interpersonal process in cognitive therapy. New York. Basic Books, s. 3-27.
Sheffield A, Waller G, Emanuelli F ve ark. (2006) Is comorbidity in the eating disorders related to perceptions of parenting? Criterion validity of the revised Young Parenting Inventory. Eat Behav, 7: 37-45.
Soygüt G, Savaşır I (2001) The relationship between interpersonal schemas and depressive symptomatology. J Counsel Clin Psychol, 48(3): 359-364.
Soygüt G, Türkçapar H (2001) Antisosyal Kişilik Bozukluğunda Kişilerarası Şema Örüntüleri: Bilişsel Kişilerarası Bir Bakış. Türk Psikoloji Derg, 16 (47): 55-69.
Soygüt G, Çakır Z, Karaosmanoğlu A ve ark. (Baskıda) Ebeveynlik biçimlerinin değerlendirilmesi: Young ebeveynlik ölçeğinin psikometrik özelliklerine ilişkin bir inceleme. Türk Psikoloji Yazıları.
Young J (1994) Young Parenting Inventory. Basılmamış Rapor.
Young J, Lindemann M (1992) An integrative schema-focused model for personality disorders. J Cognit Psychother, 6: 11-23.
Young JE, Klosko JS, Weishaar ME ve ark. (2003) Schema therapy: A practitioner's guide. New York. The Guilford Press.

APA	SOYGÜT PEKAK G, Cakir Z (2009). Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. , 144 - 152.
Chicago	SOYGÜT PEKAK GONCA,Cakir Zehra Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. (2009): 144 - 152.
MLA	SOYGÜT PEKAK GONCA,Cakir Zehra Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. , 2009, ss.144 - 152.
AMA	SOYGÜT PEKAK G,Cakir Z Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. . 2009; 144 - 152.
Vancouver	SOYGÜT PEKAK G,Cakir Z Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. . 2009; 144 - 152.
IEEE	SOYGÜT PEKAK G,Cakir Z "Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış." , ss.144 - 152, 2009.
ISNAD	SOYGÜT PEKAK, GONCA - Cakir, Zehra. "Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış". (2009), 144-152.

APA	SOYGÜT PEKAK G, Cakir Z (2009). Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(2), 144 - 152.
Chicago	SOYGÜT PEKAK GONCA,Cakir Zehra Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. Türk Psikiyatri Dergisi 20, no.2 (2009): 144 - 152.
MLA	SOYGÜT PEKAK GONCA,Cakir Zehra Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. Türk Psikiyatri Dergisi, vol.20, no.2, 2009, ss.144 - 152.
AMA	SOYGÜT PEKAK G,Cakir Z Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. Türk Psikiyatri Dergisi. 2009; 20(2): 144 - 152.
Vancouver	SOYGÜT PEKAK G,Cakir Z Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. Türk Psikiyatri Dergisi. 2009; 20(2): 144 - 152.
IEEE	SOYGÜT PEKAK G,Cakir Z "Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış." Türk Psikiyatri Dergisi, 20, ss.144 - 152, 2009.
ISNAD	SOYGÜT PEKAK, GONCA - Cakir, Zehra. "Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış". Türk Psikiyatri Dergisi 20/2 (2009), 144-152.