Yıl: 2009 Cilt: 23 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 254 - 277 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma

Öz:
Bu çalışmada, bilgi/bilim üretimi sürecinde değer yaratan unsurlar olarak bilgi kaynakları ve kütüphanelerin katkısına odaklanılmakta; yaratılan ‘değer’, ‘değeri yaratan unsurlar’ ve ‘değer ölçümü’ ve/veya ‘performans ölçümü’ arasındaki üçlü kavramsal bağlantı irdelenmektedir. Bu bağlamda yazar, bilgi/bilim üretiminin çıktısı niteliğinde olan ‘yazın’ (literatür) dünyasında bilgi kaynakları ve kütüphanenin yarattığı değeri ölçmek için “dokümanter ispat” olarak adlandırılabilecek özgün bir metodolojiye dayalı yeni bir ‘kavramsal model’ sunmaktadır. Model, araştırma sınırlılıkları dahilinde üniversitede tam zamanlı çalışan bilim insanlarının; ‘bilimsel bilgi üretimi sürecinin ürünü niteliğindeki yayınlarının niceliksel verisinin ne olduğu’, ‘söz konusu yayınlarının ulusal ve evrensel düzeyde erişilebilirliğinin hangi düzeyde bulunduğu’, ‘bilgi üretiminde en çok hangi bilgi kaynaklarını tercih ettikleri (tür, basılı/ e-ortam, dil, yazar, yayınevi, yaş seçenekleri ile)’ ve ‘ilgili bilgi kaynaklarının, bağlı bulundukları üniversite kütüphanesinde hangi oranda bulunduğu’ sorularına yanıt bulmayı olanaklı kılabilecek metodolojiyi içermektedir. Modeli tanımlayan metodoloji, bugüne dek literatürde teorik ve pratik düzlemde yer alan ‘atıf analizi’, ‘bibliyometri’, ‘performans ölçümü’ ve ‘bibliyografik tarama’ gibi yöntem ve/veya teknikleri sentezleyen bir ‘bileşke’ durumundadır. Bu makalenin amacı, sözü edilen ‘kavramsal model’i teorik düzlemde ele almak ve tartışmaya sunmaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Bilgi, Belge Yönetimi

Information resources and libraries in knowledge production: Research through the identifi cation and analysis of citations

Öz:
His paper seeks to focus on the contribution information resources and libraries as elements bringing in added value to information and/or knowledge production and to analyze the tripartite relationship among such concepts as ‘added ‘value’, ‘elements that create value’ and ‘value/performance measurement’. In this context, the author introduces a new ‘conceptual model’ which is based on an original methodology that may be called ‘documentary evidence’ in order to measure the value created by information resources and libraries in the literature world which is the output of knowledge production. The model in endowed with a methodology that is capable of reaching answers to a range of questions including the following: the level of international and national scale accessibility to and retrieval of publications that contribute to the knowledge production process; information resources that scientists prefer most in producing knowledge (i.e. printed/electronic media); distribution of most preferred materials in terms of language, authors and publishers as well as age and types of materials; and availability of preferred information resources in the libraries of universities they are presently working at. In this respect, the paper introduces a new paradigm and ‘model’ to the existing literature. The methodology that characterizes the model is a ‘composite’ one that synthesizes methods and/or techniques such as ‘citation analysis’, ‘bibliometry’, ‘performance measurement’ and ‘bibliographic search’ which already exist in the relevant literature at both theoretical and practical levels. The purpose of the present article is to address and introduce the ‘conceptual model’ at a theoretical level.
Anahtar Kelime:

Konular: Bilgi, Belge Yönetimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akbayrak, E. (2005). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi’nde hizmet kalitesi ölçümü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Al, P., Al, U. ve Bahşişoğlu, H.K. (2004). Science Citation Index’te Hacettepe Üniversitesi: 1975-2003. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21 (2), 229-244.
  • Al, U., Şahiner, M. ve Tonta, Y. (2006). Arts and humanities literature: Bibliometric characteristics of contributions by Turkish authors. Journal of the American Society for Information Science & Technology, 57 (8), 1011-1022.
  • Al, U. ve Coştu, R. (2007). Türk Psikoloji Dergisi’nin bibliyometrik profi li. Türk Kütüphaneciliği, 21 (2), 142-163.
  • Al, U. ve Tonta, Y. (2004). Atıf analizi: Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü tezlerinde atıf yapılan kaynaklar. Bilgi Dünyası, 5 (1), 19-47.
  • Al, U. ve Tonta, Y. (2007). Tam metin makale kullanım verilerinin bibliyometrik analizi. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 209-217). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
  • Alkan, N. (1998). Temel ve uygulamalı bilim dallarında etki faktörü değeri en yüksek olan süreli yayınların Ankara’daki üniversite kütüphanelerinde bulunabilirliği. Türk Kütüphaneciliği, 12 (4), 279-305.
  • Alkan, N. (1999). Tıp ve sağlık bilimleri dallarının 1990’larda etki faktörü değeri en yüksek olan süreli yayınları ve bunların Ankara’daki ilgili kütüphanelerde bulunabilirliği. Ö. Bayram, E. Erkan, T. Gülle, D. Toplu, M. Toplu ve E. Yılmaz (Yay. Hazl.), Bilginin Serüveni: Dünü, bugünü ve yarını..: Türk Kütüphaneciler Derneği’nin Kuruluşunun 50. Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri: 17-21 Kasım 1999 Ankara içinde (ss. 278-300). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
  • Batı, H. (2006). Elektronik bilgi kaynaklarında maliyet-yarar analizi: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi üzerinde bir değerlendirme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Bertot, J.C., McClure, C.R., Davis, D.M. ve Ryan, J. (2004). Capture usage with e-metrics. Library Journal, 129 (8), 30-32.
  • Broadus, R.N. (1987). Early approaches to bibliometrics. Journal of the American Society for Information Science, 38 (2), 127-129. 20 Ağustos 2008 tarihinde http://www.ebscohost.com/ ehost/pdf?vid=4&hid=108&sid=91a4db97-3220- 457f-b3f6-8d1ee7693bb40/ 040sessionmgr8 adresinden erişildi.
  • Brophy, P., Clarke, Z., MacDougall, A., OFarrell, J., Williams, J., ve Wynne, P. (1997).
  • EQLIPSE: Evaluation and Quality in Library Performance: System for Europe. The fi nal report from the EQLIPSE. Preston, United Kingdom: Centre for Research in Library and Information Management; University of Central Lancashire.
  • Chen, T. (1997). A measurement of the resource utilization effi ciency of universitylibraries. International Journal of Production Economics, 53 (1), 71-80.
  • Counter: Counting Online Usage of Networked Electronic Resources. (2007). 7 Aralık 2007 tarihinde http://www.projectcounter.org/articles.html adresinden erişildi.
  • Cullen, R. (1998). Measure for measure: A post modern critique of performance measurement in libraries and information services. (ED434664), 15p. 19 Ağustos 2008 tarihinde http://eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_ storage_ 01/00000196/80/15/e5/c1.pdf adresinden erişildi.
  • Çakın, İ. (2000). Üniversitelerimizin bilgiye erişim sorunları ile ulusal akademik ağ ve bilgi merkezi. Bilgi Dünyası, 1 (1), 26-41.
  • EQUINOX: Library Performance Measurement and Quality Management System. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.equinox.dcu.ie adresinden erişildi.
  • Garfi eld, E. (1991). A citationist perspective on science in Turkey. Tıp Alanında Bilimsel Yayınlar Sempozyumu, İstanbul, 30 Eylül 1991 içinde (ss. 8-40). Ankara: Tübitak.
  • Gökkurt, Ö. (1991). Enformetri (informetrics): Bir deneme. Kütüphane Enformasyon Arşiv Alanında Yeni Teknolojiler, TÜRKMARC Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 14 Ekim 1991, içinde (ss. 215-253). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
  • Gökkurt, Ö. (1992a). Enformetrinin istatistiksel temeli: Vardamlı (inferantial) istatistik teknikleri. Türk Kütüphaneciliği, 6 (1), 18-21.
  • Gökkurt, Ö. (1992b). Kütüphanelerde belge dolaşım (circulation) istatistikleri ve kütüphanelerde enformetrik analizi: Ayıklama politikaları uygulaması. IFLA1995’e Doğru Sempozyumu içinde (ss. 81-87). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
  • Gökkurt, Ö. (1994a). Bilginin dört metrisi: Bibliyometri (bibliometrics), enformetri (informetrics), bilimetri (scientometrics) ve librametri (librametrics). F. Özdemirci ve Y. Kayan (Yay.Hazl) Prof. Dr. Berin Yurdadoğ’a Armağan içinde (ss. 54-59). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
  • Gökkurt, Ö. (1994b). Enformetri, Bradford Yasası ve citation indeks. Türk Kütüphaneciliği, 8 (1), 26-30.
  • Gökkurt, Ö. (1997). Atıf indeksi ve atıf analizi: Enformetrik bir model çalışması. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Gökkurt, Ö. (1998). Atıf verisi (citation data) ve enformetrik yasalar: Türk kütüphanecilik literatüründe doktora tezleri üzerine bir uygulama. Türk Kütüphaneciliği, 12 (1), 21-32.
  • Hertzel, D.H. (2003). Bibliometrics history. Encyclopedia of Library and Information Science içinde (ss. 288-328). 20 Ağustos 2008 tarihinde http://www.dekker. com/ sdek/section?content=a71352078&scope=doc&fmt=.html adresinden erişildi.
  • How to use citation analysis for faculty evaluations, and when is it relevant: Part I. (1983). Essays of an Information Scientists, 6, 354-362.
  • Kaygusuz, A. ve Benek, B. (2006). Elektronik ortamda konsorsiyum yönetimi.
  • XI. Türkiye’de Internet Konferansı, Ankara, 21-23 Aralık 2006, 4 Temmuz 2007 tarihinde http://inet-tr.org.tr/inetconf11/sunum/50.ppt adresinden erişildi.
  • Koroboli, S.K., Tilikidou, I. ve Delistavrou, A. (2006). Factors that infl uence the use of library resources by faculty members. Library Reviews, 55 (2), 91-105. 12 Aralık 2007 tarihinde http://www.scopus.com/scopus/citation/ print.url?origin= recordpage&sid=&src= s&sta... adresinden erişildi.
  • Kurbanoğlu, S.S. (1996). Türk kütüphanecilerinin kullandığı dergiler. Türk Kütüphaneciliği, 10 (2 ), 105-118.
  • LibQual. Libqual +TM: Defi ning and promoting library service quality. 7 Aralık 2007 tarihinde http://www.libqual.org/About/Information/index.cfm adresinden erişildi.
  • Mackenzie Owen, J. (2002). The new dissemination of knowledge: Digital libraries and institutional roles in scholarly publishing. 7 Aralık 2007 tarihinde http:// eprints.rclis.org/archive/00001177/01/WESP2-jmo-artikel.pdf adresinden erişildi.
  • McGregor, F. (2000). Performance measures, benchmarking and value. ALIA 2000: Capitalising on knowledge: The information profession in the 21st century, Canberra, Australia, October 23- 26 2000 içinde 9p. 19 Aralık 2007 tarihinde http://www.alia.org.au/conferences/alia2000/proceedings/felicity.mcgregor. html adresinden erişildi.
  • Meho, L.I. (2007). The rise and rise of citation analysis. Physics World, 15p. 13 Aralık 2007 tarihinde http://arxiv.org/ftp/physics/papers/ 0701/0701012. pdf adresinden erişildi.
  • Mercer, L.S. (2000). Measuring the use and value of electronics journals and books. [Issues in science and technology librarianship]. 9 Aralık 2007 tarihinde http:// www.library.ucsb.edu/istl/00_winter/article1.html adresinden erişildi.
  • Nisonger, T.E. (1992). Collection evaluation in academic libraries: A literature guide and annotated bibliography. Englewood, CO: Libraries Unlimited, Inc.
  • Özen, H. (2007). Elektronik dergilerde kullanım analizi: Ankos ve ODTÜ örneği. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 201-208). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
  • Poll, R. ve Boekhorst, P.; Hiraldo, R.A., Lindahl, A., Schuursma, R., Thomas, G. ve Willemse, J.’nin işbirliği ile. (1996). Measuring quality: International guidelines for performance measurement in academic libraries. IFLA Publications 76. München; New Providence; London; Paris: K.G. Saur.
  • Pritchard, A. (1969). Statistical bibliography or bibliometric?. Journal of Documentation, 25 (4), 348-349. 20 Ağustos 2008 tarihinde http://www. ebscohost.com/ehost/detail?vid=3&hid=9&sid=5fe........ adresinden erişildi.
  • SCONUL. Society of College, National and University Libraries. The SCONUL Advisory Committee on Performance Improvement. 9 Aralık 2007 tarihinde http:// www.sconul.ac.uk/performance_ind/terms.htm adresinden erişildi.
  • Shearer, K. (2002). Statistics and performance measures for research libraries: Recent research and new developments. CARL/ ABRC Backgrounder Series 3. 7 Aralık 2007 tarihinde http://www.carl-abrc.ca/projects/ statistics/pdf/major_ initiatives-e.pdf adresinden erişildi.
  • Steele, C. (2000). Library and information infrastructure: International Strategic Initiatives: A discussion paper. Prepared for the Coalition for Innovation in Scholarly Communication. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.caul.edu.au/ cise/proj4fi nal.doc adresinden erişildi.
  • Thebridge, S. (2003). Evaluating electronic information services: A toolkit for practitioners. Library and Information Research, 27 (87), 38-46.
  • Tonta, Y. (1996). Scholarly communication and the use of networked information sources. IFLA Journal, 22 (3), 240-245.
  • Tonta, Y. (2002). Türk Kütüphaneciliği dergisi, 1987-2001. Türk Kütüphaneciliği, 16 (3), 282-320.
  • Tonta, Y. ve Al, U. (2006). “Scatter and obsolescence of journals cited in dissertations of librarianship. Library & Information Science Research, 28 (2), 281-296.
  • Tonta, Y. ve Al, U. (2007a). Cumhuriyet dönemi makaleler bibliyografyası 1923-1999: Eleştirel bir değerlendirme. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 105-112). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
  • Tonta, Y. ve Al, U. (2007b). Türkçe dergilerde yayımlanan makaleler üzerine bir inceleme. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 185-192). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
  • Tonta, Y. ve Al, U. (2007c). Türkçe makalelerin dergilere dağılımı ve Bradford Yasası. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 218-228). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
  • Tonta. Y. ve İlhan, M. (1997). Sosyal bilimlerde Türkiye’nin dünyadaki yeri. Türk Psikoloji Dergisi, 12 (40), 67-75.
  • Tonta, Y. ve Ünal, Y. (2005). Scatter of journals and literature obsolescence refl ected in document delivery requests. Journal of the American Society for Information Science & Technology, 56 (1), 84-94.
  • Tonta, Y. ve Ünal, Y. (2007). Dergi kullanım verilerinin bibliyometrik analizi ve koleksiyon yönetiminde kullanımı. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 193-200). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
  • Town, S. Value and impact measurement in research libraries: A SCONUL Perspective ARL Membership Meeting, St Louis Missouri, 24 May 2007. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.arl.org/arldocs/resources/pubs/ mmproceedings/150/town_ fi les/town.ppt adresinden erişildi.
  • Trolley, J. ve O’Neill, J. (1999). The evolution of citation indexing: From computer printout to the Web of Science. M.E. Bowden, T.B. Hahn ve R.V. Williams (Eds). Proceedings of the 1998 Conference on the History and Heritage of Science Information Systems içinde (ss. 124-126). Medford, NJ: ASIS; Information Today. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.chemheritage.org/explore/ASIS_documents/ASISbook/pdf adresinden erişildi.
  • Uzun, A. (1998). A scientometric profi le of social sciences research in Turkey. International Information and Library Review, 30, 169-184.
  • Van House, N.A., Weil, B.T.ve McClure, C. (1990). Measuring academic library performance: A practical approach. Chicago; London: American Library Association.
  • White, E.C. (1985). Bibliometrics: From curiosity to convention. Special Libraries, 76 (1 Winter), 35-36.
  • Wouters, P. (1999a). The citation culture. Doctoral thesis, University of Amsterdam. 9 Aralık 2007 tarihinde http://www.garfi eld.library.upenn.edu/ wouters/ wouters.pdf adresinden erişildi.
  • Wouters, P. (1999b). The creation of the Science Citation Index. M.E. Bowden, T.B.
  • Hahn ve R.V. Williams (Eds). Proceedings of the 1998 Conference on the History and Heritage of Science Information Systems içinde (ss. 127-136). Medford, NJ: ASIS; Information Today. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.chemheritage. org/ explore/ASIS_documents/ASISbook/pdf adresinden erişildi.
  • Young, P.R. (2001). Electronic services and library performance measurement: A defi nitional challenge. 7 Aralık 2007 tarihinde http://www.libqual.org/ documents/ admin/young.pdf adresinden erişildi.
  • Yurtsever, E., Gülgöz, S., Yedekçioğlu, Ö.A. ve Tonta, M. (2001). Sosyal bilimler atıf dizini’nde (SSCI) Türkiye: 1970-1999. Ankara: TÜBA.
  • Yurtsever, E., Gülgöz, S., Yedekçioğlu, Ö.A. ve Tonta, M. (2002). Sağlık bilimleri, mühendislik ve temel bilimlerde Türkiye’nin uluslar arası atıf dizinindeki yeri: 1973-1999. Ankara: TÜBA.
APA TAMDOĞAN GÜRDAL O (2009). Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. , 254 - 277.
Chicago TAMDOĞAN GÜRDAL Oya Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. (2009): 254 - 277.
MLA TAMDOĞAN GÜRDAL Oya Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. , 2009, ss.254 - 277.
AMA TAMDOĞAN GÜRDAL O Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. . 2009; 254 - 277.
Vancouver TAMDOĞAN GÜRDAL O Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. . 2009; 254 - 277.
IEEE TAMDOĞAN GÜRDAL O "Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma." , ss.254 - 277, 2009.
ISNAD TAMDOĞAN GÜRDAL, Oya. "Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma". (2009), 254-277.
APA TAMDOĞAN GÜRDAL O (2009). Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. Türk Kütüphaneciliği, 23(2), 254 - 277.
Chicago TAMDOĞAN GÜRDAL Oya Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. Türk Kütüphaneciliği 23, no.2 (2009): 254 - 277.
MLA TAMDOĞAN GÜRDAL Oya Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. Türk Kütüphaneciliği, vol.23, no.2, 2009, ss.254 - 277.
AMA TAMDOĞAN GÜRDAL O Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. Türk Kütüphaneciliği. 2009; 23(2): 254 - 277.
Vancouver TAMDOĞAN GÜRDAL O Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma. Türk Kütüphaneciliği. 2009; 23(2): 254 - 277.
IEEE TAMDOĞAN GÜRDAL O "Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma." Türk Kütüphaneciliği, 23, ss.254 - 277, 2009.
ISNAD TAMDOĞAN GÜRDAL, Oya. "Bilgi üretiminde yazın ürünleri ve kütüphaneler: Atıfların tespiti ve analizi yoluyla araştırma". Türk Kütüphaneciliği 23/2 (2009), 254-277.