Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi

DEMİRBAŞ, Elif; HAMARTA, Erdal

Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi

Erdal HAMARTA, (Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye)

Elif DEMİRBAŞ (Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara, Türkiye)

Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

17 2

Yıl: 2009 Cilt: 0 Sayı: 21 Sayfa Aralığı: 239 - 247 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi

Öz:

Utangaçlık ayrıca bireyin yeni insanlarla tanışmasını, yeni arkadaşlar edinmesini ve değişik yaşantılardan zevk almasını güçleştiren en önemli etmen olarak görülmektedir (Zimbardo, 1977).Utangaçlık kişinin sadece sosyal ilişkilerini etkilemekle kalmaz aynı zamanda bireyin kendine değer veriş düzeyini, olaylara ve kişilere yönelik bilişsel yorumlamalarını da etkiler. Utangaç kişiler kendi düşünce ve davranışlarına fazlaca odaklanıp kendilerini suçlayıp ve başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmekten korkarlar. Bu bireyler daha çok çevresindekilerden gelecek geribildirimlerle ilgilenirler. Bu türden kaygılar bireyin kendisi hakkında yanlış ve olumsuz inançların oluşmasına neden olmaktadır (Henderson ve Zimbardo, 1998). Van Der Molen(1990)’ göre de utangaç kişilerin en belirgin özellikleri kendilerine yönelik olarak geliştirdikleri olumsuz ve akılcı olmayan düşüncelerdir. Bu çalışmada ergenlerin utangaçlık ve benlik saygısının fonksiyonel olmayan tutumlarla anlamlı düzeyde ilişkili olup olmadığı ve fonksiyonel olmayan tutumların utangaçlık ve benlik saygısını anlamlı düzeyde yordayıp yordamadığı incelenmiştir. Araştırma genel tarama modeline uygun olarak yürütülmüştür. Araştırma örneklemi Trabzon il merkezindeki liselerin 9.10. ve 11. sınıflarda eğitimine devam eden öğrenciler arasından tesadüfi küme örnekleme yöntemi ile seçilen 259’u kız, 239’u erkek olmak üzere toplam 498 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmayla ilgili verileri toplamak için “Utangaçlık Ölçeği”, “Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri” ve “Fonksiyonel Olmayan Tutumlar Ölçeği” kullanılmıştır. Utangaçlık,benlik saygısı ve fonksiyonel olmayan tutumlar arasındaki ilişkinin analizi ‘Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Katsayısı’ tekniği kullanılarak yapılmıştır. Fonksiyonel Olmayan Tutumların öğrencilerin utangaçlık ve benlik saygısı düzeylerini açıklama gücünü belirlemek için regresyon analizi kullanılmıştır. Öğrencilerin utangaçlık ve benlik saygısı arasında negatif yönde anlamlı; utangaçlık ve fonksiyonel olmayan tutumların onaylanma alt boyutu ile pozitif yönde anlamlı bir ilişkiye rastlanılmıştır. Benlik saygısı ile mükemmelci tutum ve onaylanma ihtiyacı arasında da negatif yönde anlamlı bir ilişkiye rastlanılmıştır. Benlik saygısını hangi değişkenlerin yordadığına ilişkin regresyon analizi sonuçlarını incelendiğinde mükemmelci ve onaylanma ihtiyacının benlik saygısını anlamlı düzeyde yordadığı görülmüştür. Utangaçlığı hangi değişkenlerin yordadığına ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde sadece onaylanma ihtiyacının utangaçlığı anlamlı düzeyde yordadığı görülmüştür.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aksoy, A. (1992). Lise son sınıf öğrencilerinin özsaygı ve denetim odağını etkileyen bazı değişkenlerin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Antony, M. M., & Swinson, R.P. (2000). Mükemmeliyetçilik: dost sandığımız düşman (Çev: A. Açıkgöz.). İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık.
Arends, T. (2000). Understanding Shyness. Araneum nostrum panic / anxiety ring. 18 Temmuz 2007 tarihinde, http://members.aol.com.cybernettr/shyness adresinden alınmıştır.
Bacanlı, H. (1999). Sosyal beceri eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları. Baymur, F. (1968).
Beck, A. T. , Rush, A. J. , Show, B. F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. New York: The Guilford Pres.
Beck, A. T. (1987). Cognitive models of depression. Journal of Cognitive Psychotherapy, 1, 2-27.
Cheek, J. M., & Buss, A. H. (1981). Shyness and sociability. Journal of Personality and Social Psychology, 2, 330–339.
Coopersmıth, S. (1967). The antecedents of self-esteem. San Francisco: Freeman.
Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda Benlik Saygısı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çörüş, G. (2001). Son Ergenlikte öz-değeri etkileyen ailesel değişkenler: bilişsel kuram açısından bir değerlendirme. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demirbaş, E. (2009). Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Ekşi, A. (1990). Çocuk, genç, anne babalar. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Enç, M. (1980). Ruh bilim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ergin, N. G. (1993). İntihar girişimi olan ve olmayan ergenlerin kendini kabul ve depresyon düzeylerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Erözkan, A. (2007). Üniversite öğrencilerinin reddedilme duyarlıkları ile sosyal kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 17, 225-240.
Fennell, M. J. V. (1997). Low self-esteem: a cognitive perspective. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 25, 1–25.
Freeman, A., Pretzer, J. , Fleming, B. & Simon, K. (1990). Clinical applications of cognitive therapy. New York: Plenum Press.
Gökçakan, Z. & Gökçakan, N. (2005). Depresyonda bilişsel terapi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 91-101.
Gökçe, S. (2002). Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeylerinin yordanması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Gross, J.J., & John, O.P. (1997). Revealing feelings: facets of emotional expressivity in self-reports, peer ratings and behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 42, 435-438.
Güngör, A. (2001). Utangaçlık ölçeğinin geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 15 (2), 17–22.
Henderson, L., & Zimbardo P. (1998). Shyness.encyclopedia of mental health. San Diego: Academic Pres CA.
Johnson, J.M., & Petzel, T.P. (1991). Attributions of shy persons in affiliation and achievement situations. Journal of Psychology Interdisciplinary & Applied, 125 (1), 51-59.
Köknel, Ö. (1989). Depresyon. ruhsal çöküntü. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
Kulaksızoğlu, A. (2001). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kuyucu, Y. (2007). Boşanmış ailede yetişen ergenlerin bilişsel çarpıtmalarıyla benlik değeri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kuzgun, Y. (2002). İlköğretimde rehberlik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Lawrance, B., & S.Bennet (1992) Shyness and education:the relationship between shyness,social class and personality variables in adolescents. British Journal of Educational Psychology, 62 (2), 257-263.
Page, M. R. (1990). Adolescent syhness and wellness impairment. Welness Perspectives, 7(1), 3-33.
Pişkin, M. (1997). Türk ve İngiliz lise öğrencilerinin benlik saygısı yönünden Karşılaştırılması. 3. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Kitabı. Adana: Çukurova Üniversitesi Yayınları.
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-ımage. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Rosenberg, M. (1989). Society and the adolescent self-ımage. revised edition. Middletown, CT: Wesleyan University Press.
Silverston, P.H., & Salsali, M. (2003). Low self-esteem and psychiatric patients: part I – the relationship between low self-esteem and psychiatric diagnosis. 21 Mart 2007 tarihide http://www.general-hospitalpsychiatry. com/content/2/1/2 adresinden alınmıştır.
Savaşır, I. ,Batur, S. (2003). Depresyonun bilişsel-davranışçı tedavisi. I. Savaşır, G.Soygüt & E. Kabakçı (Editörler), Bilişsel-Davranışçı terapiler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Savaşır, I. ,& N. H. Şahin. (1997). Bilişsel-davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Stevens, A.J. (1997). Utangaçlığınızı yenin. (Çev: G.Tümer). Ankara: HYB Yayıncılık.
Van Der Molen, T. H. (1990). A Definition of shyness and its implications for clinical practice. In R.
Crozier (Ed.). Shyness and embarrassment. Cambridge: Cambridge University Press.
Warren, R. , Zgourides, G. & James, A. (1989). Cognitive bias and irrational belief as predictors of avoidance. Behavioral Research Therapy, 27(2), 181-188.
Yörükoğlu, A. (2000). Gençlik çağı. Ankara: Özgür Yayınları.
Zimbardo, G. P. (1977). Shyness: What is it and what to do about it.reading. MA: Addision-Wesley Publishing Company.

APA	HAMARTA E, DEMİRBAŞ E (2009). Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. , 239 - 247.
Chicago	HAMARTA Erdal,DEMİRBAŞ Elif Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. (2009): 239 - 247.
MLA	HAMARTA Erdal,DEMİRBAŞ Elif Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. , 2009, ss.239 - 247.
AMA	HAMARTA E,DEMİRBAŞ E Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. . 2009; 239 - 247.
Vancouver	HAMARTA E,DEMİRBAŞ E Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. . 2009; 239 - 247.
IEEE	HAMARTA E,DEMİRBAŞ E "Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi." , ss.239 - 247, 2009.
ISNAD	HAMARTA, Erdal - DEMİRBAŞ, Elif. "Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi". (2009), 239-247.

APA	HAMARTA E, DEMİRBAŞ E (2009). Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(21), 239 - 247.
Chicago	HAMARTA Erdal,DEMİRBAŞ Elif Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 0, no.21 (2009): 239 - 247.
MLA	HAMARTA Erdal,DEMİRBAŞ Elif Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.21, 2009, ss.239 - 247.
AMA	HAMARTA E,DEMİRBAŞ E Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2009; 0(21): 239 - 247.
Vancouver	HAMARTA E,DEMİRBAŞ E Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2009; 0(21): 239 - 247.
IEEE	HAMARTA E,DEMİRBAŞ E "Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi." Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0, ss.239 - 247, 2009.
ISNAD	HAMARTA, Erdal - DEMİRBAŞ, Elif. "Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 (2009), 239-247.