Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri

Hatice Gülsen ERDEN, (Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Ankara, Türkiye)
Gökçe GÜRDİL (Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye)
Türk Psikoloji Yazıları
234 58
Yıl: 2009 Cilt: 12 Sayı: 24 Sayfa Aralığı: 1 - 15 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri

Öz:
Günümüzde milyonlarca çocuk savaşların, terör saldırılarının ve politik çatışmaların masum kurbanları durumuna gelmektedir. Bu şiddet eylemlerinin çocuklar üzerinde yarattığı travmatik etkiler, onların fiziksel, psikolojik ve ahlaki gelişimleri üzerinde kalıcı zararlar bırakmaktadır. Çocuk ve ergenlerin travmatik deneyimler karşısında gösterdikleri tepkiler genel anlamda benzerlik gösterse de bu tepkilerin ortaya çıkış biçimleri içinde bulunulan gelişim dönemleri açısından farklılaşabilir. Bu nedenle, savaş travmasının ardından yürütülen psiko-sosyal girişimler çocukların gelişimsel özellikleri dikkate alınarak planlanmalıdır. Bu çalışmada çocukların savaş deneyimlerinin ardından yaşadıkları travma tepkilerinin ve bu tepkilerin hafifletilmesi amacıyla uygulanabilecek girişimlerin özetlenmesi amaçlanmıştır. Öncelikle çocukların savaş yaşantılarının ardından gösterebilecekleri tepkiler yaş gruplarına göre incelenmiştir. Ardından değişik yaş gruplarındaki çocuklara destek sağlamak için yetişkinler tarafından dikkat edilmesi gereken noktalar ve uzmanlar tarafından yürütülen psiko-sosyal girişim programları özetlenmiştir. Son olarak, savaş travmasına maruz kalan çocuklarla yürütülen çalışmalarda kullanılabilecek yöntemlerle ilgili bazı örnekler sunulmuştur.
Anahtar Kelime: psikolojik etkiler psikososyal gelişim ergenler çocuklar terör çocuk gelişimi travma psikososyal girişim programları savaş

Konular: Sosyal Çalışma

Trauma reactions observed at children and adolescents in pursuit of war experiences and psycho-social help suggestions

Öz:
Today, millions of children are becoming innocent victims of wars, terror attacks and political conflicts. The traumatic effects of these violence acts are leaving permanent damage on children’s physical, psychological and moral development. Although, responses displayed to traumatic experiences are generally similar in children and adolescents, the manifestation of these responses may differ on the basis of developmental stages being through. Therefore, when planning psychosocial interventions after war trauma, children’s developmental features should be taken into account. In this paper, it is aimed to summarize trauma responses of children after war experiences and interventions that can be applied in order to reduce these responses. Initially, potential responses after war experiences have been reviewed on the basis of age groups. Subsequently, points that should be considered by adults and psychosocial intervention programs being conducted by specialists in order to support children of different age groups have been summarized. Finally, some examples that can be utilized when working with children exposed to war trauma have been offered.
Anahtar Kelime: child development trauma psychosocial intervention programs war psychological effects psychosocial development adolescents children terror

Konular: Sosyal Çalışma
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ajducovic,M. (1998). Displaced adolescents in Croatia: Sources of stress and posttraumatic stress reaction. Adolescence, 33(129), 209- 217.
  • Almqvist, K. ve Brandell-Forsberg, M. (1995). Iranian refugee children in Sweden: Effects of organized violence and forced migration on preschool children. American Journal of Orthopsychiatry, 65(2), 225- 237.
  • Almqvist, K. ve Brandell-Forsberg, M. (1997). Refugee children in Sweden: post-traumatic stress disorder in Iranian preschool children exposed to organized violence. Child Abuse and Neglect, 21(4), 351-366.
  • American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of psychiatric disorders (4. baskı). Washington DC: APA.
  • American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (1998). Practice parameters for the assessment and treatment of posttraumatic stress disorder in children and adolescents. Journal of the American Academy of Child and Adolescence Psychiatry, 37(10 Supply), 4-26.
  • Banyard, V. L., Englund, D. W. ve Rozelle, D. (2001). Parenting the traumatized child: attending to the needs of nonoffending caregivers of traumatized children. Psychotherapy, 38(1), 74- 87.
  • Barenbaum, J., Ruchkin, V. ve Schwab-Stone, M. (2004). The psychological aspects of children exposed to war: practice and policy initiatives. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(1), 41-62.
  • Bebeklerin (0-3 yaş) Deprem sonrası gereksinimleri broşürü. (1999). Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları A.B.D., Bebek Birimi yayını. Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Berger, R., Pat-Horenczyk, G. ve Gelkopf, M. (2007). School-based intervention for prevention and treatment of elementary-students' terror-related distress in Israel: A quasi-randomized controlled trial. Journal of Traumatic Stress, 20(4), 541-551.
  • Bradach, K. M. C. ve Jordan, J. R. (1995). Long-term effects of a family history of traumatic death on adolescent individuation. Death Studies, 19(4), 315- 336.
  • Caffo, E. ve Belaise, C. (2003). Psychological aspects of traumatic injury in children and adolescents. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 12,493-535.
  • Coates, S. ve Schechter, D. (2004). Preschoolers traumatic stress post-9/11: Relational and developmental perspectives. The Psychiatric Clinics of North America, 27, 473-489.
  • Cohen, J. A., Mannarino, A. P. ve Rogal, S. (2001). Treatment practices for childhood posttraumatic stress disorder.Child Abuse and Neglect, 25, 123-135.
  • Desivilya, H. S., Gal, R. ve Ayalon, O. (1996). Extent of victimization, traumatic stress symptoms, and adjustment of terrorist assault survivors: A long-term follow-up. Journal of Traumatic Stress, 9(4), 881-889.
  • Donovan, D. M. ve Mclntyre, D. (1990). Healing the hurt child. New York: W. W. Norton and Company.
  • Dybdahl, R. (2001). Children and mothers in war: An outcome study of a psychosocial intervention program. Child Development, 72(4), 1214-1230.
  • Dyregrov, A. (1997). The process in psychological debriefings. Journal of Traumatic Stress, 10(4), 589-605.
  • Dyregrov, A. (2000). Çocuk, kayıplar ve yas: Yetişkinler için el kitabı. (G. Güvenç, Çev.). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
  • Dyregrov, A., Gjestad, R. ve Raundalen, M. (2002). Children exposed to warfare: A longitudinal study. Journal of Traumatic Stress, 15(1), 59-68.
  • Dyregrov, A., Gupta, L., Gjestad, R. ve Mukanoheli, E. (2000).Trauma exposure and psychological reactions to genocide among Rwandan children. Journal of Traumatic Stress,73(1), 3-21.
  • Erden, G. (2000). Çocuklara yönelik afet sonrası müdahaleler. Türk Psikoloji Yazıları, 3(5), 49-61.
  • Erol, N. ve Öner, Ö. (1999). Travmaya psikolojik tepkiler ve bunlara yaklaşım. Türk Psikoloji Bülteni, 5(14), 40-49.
  • Flynn, T. M. (1984). Age, sex, intelligence, and parents' occupation and the moral development of the preschool child. Journal of Psychology, 117(2), 251-255.
  • Goenjian, A. K., Walling, D., Steinberg, A.M., Karayan, I., Najarian, L. M. ve Pynoos, R. A. (2005). Prospective study of posttraumatic stress and depressive reactions among treated and untreated adolescents 5 years after a catastrophic disaster. American Journal of Psychiatry, 162, 2302-2308.
  • Gökler, B. (2001). Terör karşısında çocuklar. Türk Psikoloji Bülteni, 7(22), 62-63.
  • Geldard, K. ve Geldard, D. (1999). Counselling children: A practical introduction. London: SAGE Publications.
  • Gordon, J. S., Staples, J. K., Blyta, A. ve Bytyqi, M. (2004). Treatment of post traumatic stress disorder in postwar Kosovo high school students using mind-body skills groups: A pilot study. Journal of Traumatic Stress, 17, 143-147.
  • Graham-Bermann, S. A. ve Seng, J. S. (2005). Violence exposure and traumatic stress symptoms as additional predictors of health problems in high-risk children. Journal of Pediatrics, 146, 349-354.
  • Gupta, L., ve Zimmer, C. (2008). Psychosocial interventions for war affected children in Sierra Leone. British Journal of Psychiatry, 192,212-216.
  • Harris, D. A. (baskıda). The paradox of expressing speechless terror: ritual liminality in the creative arts therapies' treatment of posttraumatic distress. The Arts in Psychotherapy.
  • Harris, D. A. (2007). Dance / movement therapy approaches to fostering resilience and recovery among African adolescent torture survivors. Torture, 17, 134-155.
  • Husain, S. A., Nair, J., Holcomb, W, Reid, J. C, Vargas, V. ve Nair, S. S. (1998). Stress reactions of children and adolescents in war and siege conditions. The American Journal of Psychiatry, 155(12), 1718-1719.
  • Jones, L. (2002). Adolescent understanding of political violence and psychological well-being: A qualitative study from Bosnia Herzegovina. Social Science and Medicine, 55(8), 1351-1371.
  • Kar, N. (2009). Psychological impact of disasters on children: Review of assessment and interventions. World Journal of Pediatrics, 5(1), 5-11.
  • Kar, N. ve Bastia, B. K. (2006). Post-traumatic stress disorder, depression and generalized anxiety disorder in adolescents after a natural disaster: A study of comorbidity. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health, 2, 17.
  • Keyser, J. L., Seelaus, K. ve Kahn, G. B. (2000). Children of trauma and loss: Their treatment in group psychotherapy. R. H. Klein ve V. L. Schermer, (Ed.), Group psychotherapy for psychological trauma. New York: The Guildford Press.
  • Khamis, V. (2005). Post-traumatic stress disorder among school age Palestinian children. Child Abuse and Neglect, 29(1), 81-95.
  • Kienzler, H. (2008). Debating war trauma and post-traumatic stress disorder (PTSD) in an interdisciplinary arena. Social Science and Medicine, 67(2), 218-227.
  • Koplewicz, H. S., Vogel, J. M., Solanto, M. V., Morrissey, R., R, Alonso, C. M., Abikoff, H., Gallagher, R. ve Novick, R. M. (2002). Child and parent response to the 1993 World Trade Center bombing. Journal of Traumatic Stress, 75(1), 77-85.
  • Luby, J. L., Belden, A. C, Pautsch, J., Si, X. ve Spitznagel, E. (2009). The clinical significance of preschool depression: impairment in functioning and clinical markers of the disorder. Journal of Affective Disorders, 112(1-3), 111-119.
  • Macy, R. (1999). Öğretmenler ve sosyal hizmet uzmanları için okullarda kullanılmak üzere klinik olaylarda stresle başa çıkma klavuzu. Boston: Bergen Kriz Merkezi.
  • McCloskey, L. A. ve Southwick, K. (1996). Psychosocial problems in refugee children exposed to war. Pediatrics, 97(3), 394-397.
  • Pat-Horenczyk, R., Abramovitz, R., Peled, O., Brom, D., Dale, A. ve Chemtob, C. M. (2007). Adolescent exposure to recurrent terrorism in Israel: Posttraumatic distress and functional impairment. American Journal of Orthopsychiatry, 77(1), 76-85.
  • Pat-Horenczyk, R., Peled, O., Miron^ T., Brom, D., Villa, Y. ve Chemtob, C. M. (2007). Risk-taking behaviors among Israeli adolescents exposed to recurrent terrorism: provoking danger under continuous threat. The American Journal of Psychiatry, 164(1), 66-72.
  • Perry, B. D. (bt). Coping with traumatic events: terrorist attacks in the United States (Special comments for parents and caregivers). 23 Şubat 2009, http://www.childtrauma.org/ CTAMATERIALS/Traumatic_events_caregivers.asp
  • Pfefferbaum, B., Nixon, S. J., Tivis, R. D., Doughty, D. E., Pynoos, R. S., Gurwitch, R. H. ve Foy, D. W. (2001). Television exposure in children after a terrorist incident. Psychiatry, 64(3), 202-211.
  • Plunkett, M. C. B. ve Southall, D. P. (1998). War and children. Archive of Disease in Childhood, 78(1), 72-77.
  • Qouta, S., Punamaki, R. L. ve El Sarraj, E. (2003). Prevalence and determinants of PTSD among Palestinian children exposed to military violence. European Child and Adolescent Psychiatry, 72(6), 265-272.
  • Qouta, S., Raija-Leena, P. ve El Sarraj, E. (2008). Child development and family mental health in war and military violence: the Palestinian experience. International Journal of Behavioral Development, 32(4), 310-321.
  • Rousseau, C, Drapeau, A. ve Rahimi, S. (2003). The complexity of trauma response: A 4-year follow-up of adolescent Cambodian Refugees. Child Abuse and Neglect, 27(11), 1277-1290.
  • Smith, P., Perrin, S., Yule, W, Hacam, B. ve Stuvland, R. (2002). War exposure among children from Bosnia-Hercegovina: Psychological adjustment in a community sample. Journal of Traumatic Stress, 15(2), 147-156.
  • Stein, B., Comer, D., Gardner, W. ve Kelleher, K. (1999). Prospective study of displaced children's symptoms in War time Bosnia. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 34(9), 464-469.
  • Terr, L. C. (1983). Chowchilla revisited: The effects of psychic trauma four years after a school-bus kidnapping. American Journal of Psychiatry, 140, 1543-1550.
  • Thabet, A. A. M., Abed, Y. ve Vostanis, P. (2004). Comorbidity of PTSD and depression among refugee children during war conflict. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(3), 533-542.
  • Thabet, A. A., Tawahina, A. A., Sarraj, E. E. ve Vostanis, P. (2008). Exposure to war trauma and PTSD among parents and children in Gaza Strip. European Child and Adolescent Psychiatry, 77(4), 191-199.
  • Thabet, A. A. M. ve Vostanis, P. (1999). Post-traumatic stress reactions in children of war. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 40(3), 385-391.
  • Thabet, A. A. ve Vostanis, P. (2000). Post traumatic stress disorder reactions in children of war: A longitudinal study. Child Abuse and Neglect, 24(2), 291-298.
  • Thabet, A. A., Vostanis, P. ve Karim, K. (2005). Group crisis intervention for children during ongoing war conflict. European Child and Adolescent Psychiatry, 14(5), 262-269.
  • Walton, J. R., Nuttall, R. L. ve Nuttall, E. V. (1997). The impact of war on the mental health of children: A Salvadoran study. Child Abuse and Neglect, 27(8), 737-749.
  • Wolmer, L., Laor, N., Dedeoglu, C, Siev, J. ve Yazgan, Y. (2005). Teacher-mediated intervention after disaster: a controlled three-year follow-up of children's functioning. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 46(11), 1161-1168.
  • Yılmaz, B. ve Gökler, I. (2004). Travma psikolojisi eğitim notları. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
  • Young, B. H., Ford, J. D., Ruzek, J. I., Friedman, M. J. ve Gusman, F. D. (1998). Disaster mental health services: A guide book for clinicians and administrators. Vermont: Employee Education System.
  • Yule, W, Bolton, D., Udwin, O., Boyle, S., O'Ryan, D. ve Nurrish, J. (2000)..The long-term psychological effects of a disaster experienced in adolescence: I: The incidence and course of PTSD. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41(4), 503-511.
  • Yule (2002). Alleviating the effects of war and displacement on children. Traumatology, 8(3), 160-180.
  • Yule, W, Perrin, S. ve Smith, P. (1999). Post-traumatic stress reactions in children and adolescents. W. Yule, (Ed.), Post-traumatic stress disorders: Concepts and therapy. Chichester: John Wiley & Sons Ltd.
  • Zahr, L. K. (1996)c. Effects of war on the behavior of Lebanese preschool children: Influence of home environment and family functioning. American Journal of Orthopsychiatry, 66(3), 401-408.
APA ERDEN H, GÜRDİL G (2009). Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. , 1 - 15.
Chicago ERDEN Hatice Gülsen,GÜRDİL Gökçe Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. (2009): 1 - 15.
MLA ERDEN Hatice Gülsen,GÜRDİL Gökçe Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. , 2009, ss.1 - 15.
AMA ERDEN H,GÜRDİL G Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. . 2009; 1 - 15.
Vancouver ERDEN H,GÜRDİL G Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. . 2009; 1 - 15.
IEEE ERDEN H,GÜRDİL G "Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri." , ss.1 - 15, 2009.
ISNAD ERDEN, Hatice Gülsen - GÜRDİL, Gökçe. "Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri". (2009), 1-15.
APA ERDEN H, GÜRDİL G (2009). Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları, 12(24), 1 - 15.
Chicago ERDEN Hatice Gülsen,GÜRDİL Gökçe Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları 12, no.24 (2009): 1 - 15.
MLA ERDEN Hatice Gülsen,GÜRDİL Gökçe Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları, vol.12, no.24, 2009, ss.1 - 15.
AMA ERDEN H,GÜRDİL G Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları. 2009; 12(24): 1 - 15.
Vancouver ERDEN H,GÜRDİL G Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları. 2009; 12(24): 1 - 15.
IEEE ERDEN H,GÜRDİL G "Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri." Türk Psikoloji Yazıları, 12, ss.1 - 15, 2009.
ISNAD ERDEN, Hatice Gülsen - GÜRDİL, Gökçe. "Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri". Türk Psikoloji Yazıları 12/24 (2009), 1-15.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 14:54

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları