TY  - JOUR
TI  - Sociospatial segregation and consumption profile of Ankara in the context of globalization
AB  - Küresel kent teorisi, ekonominin yeniden yapılanmasının kentin yerel coğrafyasında tabakalaşma örüntüsünün farklılaşmasına, oldukça eşitsiz ve kutuplaşmış bir istihdam profili oluşturduğuna dikkat çekmektedir. Bir yanda, özellikle finans sektörü ve ihtisaslaşmış hizmetlerde çalışan üst düzey profesyonellerden oluşan yeni bir tabakanın ortaya çıktığını, diğer yanda ise niteliksiz işgücü talep eden işlerdeki artışın yeni dönemin bir özelliği olduğunu ileri sürmektedir. Eşitsizliğin boyutları daha önce görülmediği kadar artmış ve bu kutuplaşma kent mekanında kendini farklı biçimlerde göstermeye başlamıştır. Liberalleşme politikalarının hayata geçmesiyle, kamu sektörü çalışanlarının ekonomik sermayeleri gerilemiş, çok uluslu şirketlerde, üst düzey yönetici olarak çalışan yeni katmanlar oluşmuş ve bu durum orta sınıflarda önceden kestirilemeyen bir ayrışmaya ve kutuplaşmaya yol açmıştır. Yeni servet “genç profesyoneller”, yada “yeni meslek elitleri” olarak adlandırılan, öncü sektörlerde çalışan iyi eğitimli yeni tabakanın elinde birikmekte ve bu kesimin tüketim harcamaları, yaşam tarzları küresel muadilleriyle benzerlikler taşımaktadır. Bu gelişmelerin çoklukla gelişmiş ekonomilere sahip kentlerde ortaya çıktığı vurgulanmakla birlikte bu örüntünün dünyanın diğer kesimlerine de yayılacağı, nüfuz edeceği, zemindeki farklılıkların bu anlamda dönüşeceği türünden bir genelleştirmeyle karşı karşıyayız. 1980’li yıllarda Türk ekonomisinin dünya ekonomisine eklemlenmesi, ithal ikameci politikaların terk edilerek yerine ihracata dayalı liberal politikaların hayata geçmesi, toplumsal katmanlaşmayı etkilemiştir. 1980’lerde bilinçli olarak uygulanan liberalleşme ve özelleştirme, yeni yaşam tarzları ve yeni elit tabakaları oluşturmuştur. Kentsel mekanın üretilmesinde sermaye birikim süreçlerinin ivme kazanmasının gözden kaçırılmayacak sınıf boyutu taşıdığı aşikardır. Uygulanan liberal politikalar sonucunda orta sınıfların ayrışması gündeme gelmiş, tüm bunların sonucunda kentin morfolojisi değişmiş, kent merkezindeki değişikliklerin yanı sıra yeni zenginlerin kent merkezini terk ederek kontrollü sitelerde giderek yer seçmelerini, kentin yeni yaşam tarzlarına uygun alışveriş merkezleriyle, eğlence mekanları ve bunlarla ilintili yeni aktivelerle donanmasına yol açmıştır. Diğer yanda ise yeni ekonominin sunduğu fırsatlardan yaralanamayan geniş yığınların gelirlerinin azaldığı, toplumsal hizmetlerin gerilediği, destek mekanizmalarının çöktüğü ve yoksullaşan göçmen dalgalarının kentte geldiği bir süreç yaşanmaktadır. Bir bölünme, toplumsal farklılaşma ekseni olarak sosyal sınıflar arasındaki eşitsizlikler artmakta ve mekansal boyut kazanmaktadır. Plancıların bu eşitsizliklere müdahale biçimleri geliştirirken öncelikle bu eşitsizliği yaratan süreçler, mekanizmalar hakkında fikirlerinin olması beklenir. Çalışma, yeni liberalleşme evresinde sosyal sınıf temelli mekansal farklılaşmanın Ankara kenti özelinde sayısal olarak sınanması girişimidir. Türkiye’de toplumbilim alanında toplumsal örüntü, sınıfsal farklılaşma, sınıf kültürü ve yaşam tarzlarını birlikte ele alan teorik ve ampirik düzlemde gerçekleştirilmiş çok az çalışmanın olduğu genellikle kabul edilmektedir. Bu alanları inceleyen az sayıdaki araştırmanın, kentin bütününe yönelik değil, belli alanları yada belli grupları kapsadığı görülmektedir. Bu eksikliklerin pek çok nedeni bulunmaktadır. Toplumsal farklılaşma eksenleri olarak genellikle Türk modernleşmenin özgüllüğü, kır-kent ayırımı, göç, köylülüğün çözülmesi, düşük sermaye birikimi, sanayileşmeme nedenler arasında sayılabilir. Diğer tarafta ise sosyal tabakalaşmanın mekansal boyutunun araştırılması ilkiyle kıyaslanmayacak denli bir kısır alan olarak önümüzde durmaktadır. Çalışma sosyal mekanın tüketim kalıpları bileşeniyle tanımlanmasına dayalıdır. Plancıların gözden kaçırmaması gereken, içerisinde yaşadığımız fiziki mekanın aynı zamanda barındırdığı grubun sosyal değerlerini ve grup kodlarını içerdiğidir. Coğrafik olarak farklı sosyoekonomik statü grupları kentin farklı mahallerinde yer seçmektedir. Her grubun içinde yaşadığı mekan o grubun değerleri, tercihleri ve isteklerini kısaca dünya görüşlerinden oluşmaktadır. Bu nedenle çalışma grup içi ve gruplar arasında farklılıkların ve benzerliklerin oluşturduğu temsil biçimine odaklanmıştır. Bu bağlamda çalışma, her biri farklı alanlar olarak kuramsallaştırılan; küreselleşme, tabakalaşma, mekansal ayrışma ve tüketim, bir araya getirme kaygısını taşımaktadır. Ankara kentinin, küresel kent söylemi bağlamında sosyal tabakalaşma profilinin haritalanması, faklı sosyal grupların oluşturduğu sosyomekansal farklılıkların, tüketim kalıpları ve maddi yaşam koşullarıyla ilişkisi, etkilişiminin araştırılmasıdır. Liberalleşme evresinde mekansal farklılığın nasıl bir sosyoekonomik dağılıma ve tüketim kalıplarına karşılık geldiği incelenmiştir. Tüketim alanının, bu çalışmanın bir ileri evresi olarak değerlendirilebilecek “gündelik yaşam” ve “yerelleşme” çalışmalarına yol göstereceği bu anlamda cesaret verici açılımlar sunduğunu çalışmanın bulguları ortaya koymaktadır. Çalışmada Devlet İstatistik Enstitüsünün “Hane halkı Gelir ve Tüketim Harcamaları” anketleri kullanılmıştır. Anketler 1994 yılının tamamı ve 2001 yılının ilk üç ayına aittir. Bu anketler hane halkı ve hane halkını oluşturan bireylerin gelir, tüketim harcamaları ve sosyoekonomik profillerine yönelik ayrıntılı bilgiler içermektedir. Anketlerin mahalle ve ilçe bazında içerdikler bilgileri kent mekanının sosyomorfolojik analizine imkan sağlamıştır. İstatistiksel modelleme olarak Uyum Analizi (Correspondence Analysis) ve Küme Analizi (Cluster Analysis) birlikte kullanılmıştır. Küme analiziyle mahalleler gelir dilimlerine göre derecelendirilmiş ve ardından yeni bir değişken olarak Uyum analizinde kullanılmıştır. Sonuç bulgular, 1990 sonrası ve 2000’li yılların başında Ankara’nın sosyal tabakalaşmanın ve mekansal izleğinin küreselleşme söylemine uygun bazı özellikler taşımakla birlikte, modernleşme ve içsel dinam
AU  - Akpınar, Figen
PY  - 2009
JO  - Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi
VL  - 26
IS  - 1
SN  - 0258-5316
SP  - 1
EP  - 47
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/97668
ER  -