Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü
Yıl: 2009 Cilt: 27 Sayı: Sayfa Aralığı: 75 - 96 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü
Öz: Özet: Bu yazıda tüp bebek olarak adlandırılan uygulamalarda embriyoya yapılan çeşitli müdahaleler, insan hakları bağlamında embriyonun hakları ve korunması bakımından tartışılmaktadır. Tartışma iki eksen etrafında sürdürülmektedir. Birincisi, Türkiye'de tüpteki embriyoyla ilgili yürürlükte olan yasalarda ve öteki düzenlemelerdeki kurallar ve önlemler embriyonun korunması bakımından yetersizdir. İkincisi de, tüpteki embriyolar üzerinde ya hukuka aykırı ya da hukuki dayanağı bulunmayan çeşitli tıbbi müdahaleler yapılmaktadır. Böylece, embriyonun olduğu kadar anne-baba adaylarının güvenliği, sağlığı ve iyi-oluşu tehlikeye atılmaktadır. Bu çerçevede, yazıda, tüp bebek uygulamasından yararlanmanın koşulları, kurtarıcı kardeş olarak embriyo yaratılması, doku uyumu aranması, embriyo üzerinde genetik testler yapılması ve embriyo seçimi konuları ele alınmaktadır. Tartışma, üreme amacıyla yaratılan tüpteki embriyonun onurunu ve haklarını koruyan bütünlüklü yasal bir düzenleme yapılmasının gerekli olduğunu göstermektedir.
Anahtar Kelime: Konular:
The legal status of the human embryo in vitro in procreation procedures in Turkey
Öz: Abstract: This paper discusses various medical interventions in embryos in vitro created for the purpose of human procreation, in terms of the rights and protection of the embryo in the context of human rights. The discussion spins around two main points. The first is that rules and measures in Turkish laws and regulations about embryos resulting from in vitro fertilisation do not ensure adequate protection of the embryo. The second is that some medical interventions in human embryos are rather disputable in legal terms since they have been carried out either on a loose legal basis or without fully complying with the regulations. The safety, health and well-being of the embryo as well as the parents are put in danger as a result. The paper examines the legal conditions of in vitro fertilisation, the creation of embryos as saviour siblings, tissue typing, genetic screening of embryos and embryo selection. It identifies the need for a new, sound legislation to protect the dignity and rights of the embryo in vitro.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- "Beş Ölüm ve Bir Mucize" (2007), Akşam, (24 Eylül), http://www.aksam.com.tr/haber.-asp?a=92785,3).
- 6. Ankara Biyoteknoloji Günleri: Biyoteknoloji, Biyogüvenlik ve Sosyo-Ekonomik Yaklaşımlar, Ankara, A.Ü. Biyoteknoloji Enstitüsü Yayını, s. 85-110.
- Aktaş, Umay (2007), "Bir Oğlunu Yitirdi, İki Oğlu İçin Saniyeleri Sayıyor", Radikal, (15 Nisan), s. 10.
- Akyol, Cahit (2008), "40 Bin Tüp Bebeğimiz Var", Hürriyet Pazar Eki, (13 Temmuz),s. 2.
- BBC News (2004), "Designer Baby" Rules are Relaxed", (21 Temmuz), http://news.bbc.co.Uk/l/hi/health/3913053.stm
- Beksaç, Meral (2007), "Kök Hücre Araştırmaları", Feyziye Özberk'in yaptığı söyleşi, Bilim ve Ütopya, Sayı 151 (Ocak), s. 4-8.
- Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi (1997), Resmi Gazete, Sayı 25439, 20.4.2004. İngilizcesi: Convention for the Protection of Human Rights and Dignity of the Human Being With Regard to the Application of Biology and Medicine: Convention on Human Rights and Biomedicine, Council of Europe, European Treaty Series No 164, 4.4.1997, http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/Que VoulezVous.asp?NT=164&CM=8& DF=26/07/2005&CL=ENG
- Bowring, Finn (2003), Science, Seeds and Cyborgs: Biotechnology and the Appropriation of Life, Verso, Londra ve New York.
- Coşkun, Nesrin (2009), "Sipariş Kardeşle Yeni Hayat", Milliyet (2 Ocak).
- Council of Europe, Parliamentary Assembly (1989), "Recommendation 1100 on the Use of Human Embriyos and Foetuses in Scientific Research", http://assembly.coe.int/Main.asp?link=http://assembly.coe.int/Documents/AdoptedT ext/ta89/EREC1100.htm, erişim 31.8.2005. Council of Europe, Parliamentary Assembly (1986), "Recommendation 1046 on the Use of Human Embryos and Foetuses for Diagnostic, Therapeutic, Scientific, Industrial and Commercial Purposes", http://assembly.coe.int/Main.asp?link=http://assembly.coe.int/documents/adoptedtex t/ta86/erec 1046.htm, (31.8.2005).
- Çoban, Aykut (2004), "Biyoteknoloji, Habermas ve Kendimiz Olmak", Mülkiye, Sayı 242 (Kış), s. 237-253.
- Çoban, Aykut (2007a), "İnsan Hakları Bağlamında Embriyonun Moral Statüsü", Toplum ve Bilim, Sayı 109, s. 258-295.
- Çoban, Aykut (2007b), "Türkiye'de Ana Rahmindeki Embriyonun Hukuki Statüsü", 6. Ankara Biyoteknoloji Günleri: Biyoteknoloji, Biyogüvenlik ve Sosyo-Ekonomik Yaklaşımlar, Ankara, A.Ü. Biyoteknoloji Enstitüsü Yayını, s.85-110.
- Çoban, Aykut (2008) "Genomic Information and the Public-Private Imbalance", Capital & Class, Sayı 94 (Spring), s. 71 -105.
- Doku Tipleme Laboratuvarları Yönergesi, Sayjı 1832, 26.2.2001.
- Erşan, Mesude (2006), "Emily'nin Hayatını Embriyonu Türkiye'de Seçilen Küçük Kardeş Daniele Kurtardı", Hürriyet, (3 Eylül), s. 7.
- Erşan, Mesude (2007), "Genetik Testle Seçilen Çocuklar", Hürriyet, (25 Mart), s. 11.
- Explanatory Report to the Convention on Human Rights and Biomedicine (1996), http://conventions.coe.int/Treaty/en/Reports/Html/164.htm, erişim 31.8.2005
- Genetik Hastalıklar Tanı Merkezleri Yönetmeliği, Resmi Gazete, Sayı 23368, 10.06.1998.
- Hakeri, Hakan (2007), Tıp Hukuku, Seçkin, Ankara.
- http://www.coe.int/T/E/Legal_Affairs/Legal_co- operation/Bioethics/Activities/Human_embryo_and_foetus/CDBI-CO-GT3%282003%2913E.pdf
- http://www.saglik.gov.tr
- İnce, Tan (2007), "Yoksa Kanser Genetik Kökenli Bir Hastalık Değil Mi?" Reyhan Oksay'm yaptığı söyleşi, Cumhuriyet Bilim Teknoloji, Sayı 1068(7 Eylül), s. 2,9.
- Kahraman, Semra (2007), "Akraba Evliliklerinde Çiftler Gebelik Öncesi Genetik Tarama Yaptırmalı", Bade Gürleyen'in yaptığı söyleşi, Milliyet Pazar Eki, (9 Aralık), s. 10.
- Kalıtsal Hastalıklarla Mücadele Kanunu, Kanun No. 3960, Kabul Tarihi 28.12.1993, Resmi Gazete, Sayı 21804, 30.12.1993 (5378 sayılı yasanın 36. maddesi ile değişik, Resmi Gazete, Sayı 25868, 7.7.2005).
- Kalıtsal Kan Hastalıklarından Hemoglobinopati Kontrol Programı ile Tanı ve Kan ve Kan Ürünleri Kanunu, Kanun No. 5624, Resmi Gazete, Sayı 26510, 2.5.2007.
- Kan ve Kan Ürünleri Yönetmeliği, Resmi Gazete, Sayı 27074,4.12.2008.
- Kemik İliği Nakli Merkezleri ve Kemik İliği Nakli Doku Bilgi İşlem Merkezleri Yönergesi, Sayı 1832, 26.2.2001.
- Kordon Kanı Bankacılığı Yönetmeliği, Resmi Gazete, Sayı 25866, 5.7.2005.
- Lilie, Hans (2005), "Tüp Bebek (Suni Döllenme) Alanında Yeni Problemler", Çev. R. Uzun, Kamu Hukuku Arşivi, Kasım Sayısı, s. 113-115, http://www.akader.info/KHUKA/2005_kasim/5_tr.pdf
- Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun, Kanun No. 2238, Resmi Gazete, Sayı 16655, 3.6.1979.
- Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği, Resmi Gazete, Sayı 24066, 1.6.2000.
- Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete, Sayı 25748, 7.4.2005.
- Özcan, Ayla (2006), "İki Bebeğini Kaybeden Anneye Genetik Müdahale Yapıldı, Sağlıklı İkizleri Oldu", Vatan, (11 Kasım), s. 19.
- Özgön, Gülay (2007), "Engelli Doğacak Yaklaşık 1000 Bebek Sağlıklı Olarak Dünyaya Geldi", Bade Gürleyen'in yaptığı söyleşi, Milliyet Pazar Eki, (9 Aralık), s. 10.
- Özüm, Yalçın - Nail Kahraman (2007), '"Seçilmiş Bebek' Metin Ablası İçin Dünyaya Geldi", Hürriyet, (25 Temmuz), wwW.hurriyet.com.tr/gundem/6954115.asp?gid=48
- Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük, Resmi Gazete, Sayı 18225, 18.12.1983.
- Rosenau, Henning (2005), "Avrupa Konseyi Biyo-Tıp Sözleşmesine Göre Embriyon Araştırmaları ve Tedavi Amaçlı Kopyalama", Çev. H. Hakeri, Kamu Hukuku Arşivi, Kasım Sayısı, www.akader.info/KHUKA/2005kasim/10tr.pdf.
- Sancar, Birsel (2006), "Ağabeyini Kurtaracak", Hürriyet, (29 Ekim), s. 3.
- Steering Committee on Bioethics (2003), The Protection of the Human Embryo in Vitro (Report by the Working Party on the Protection of the Human Embryo and Fetus) Council of Europe, CDBI-CO-GT3.
- Tedavi Merkezleri Yönetmeliği, Resmi Gazete, Sayı 24916, 24.10.2002.
- Üremeye Yardımcı Tedavi (ÜYTE) Merkezleri Yönetmeliği (2005), Ankara, T. C. Sağlık Bakanlığı, Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü.
- Yenigün, Saffet (2007), "Umut Bebek Ablası Dilara İçin Doğdu", Hürriyet, (28 Ekim), s. 4.
| APA | ÇOBAN A (2009). Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. , 75 - 96. |
| Chicago | ÇOBAN Aykut Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. (2009): 75 - 96. |
| MLA | ÇOBAN Aykut Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. , 2009, ss.75 - 96. |
| AMA | ÇOBAN A Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. . 2009; 75 - 96. |
| Vancouver | ÇOBAN A Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. . 2009; 75 - 96. |
| IEEE | ÇOBAN A "Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü." , ss.75 - 96, 2009. |
| ISNAD | ÇOBAN, Aykut. "Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü". (2009), 75-96. |
| APA | ÇOBAN A (2009). Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. İnsan Hakları Yıllığı, 27(), 75 - 96. |
| Chicago | ÇOBAN Aykut Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. İnsan Hakları Yıllığı 27, no. (2009): 75 - 96. |
| MLA | ÇOBAN Aykut Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. İnsan Hakları Yıllığı, vol.27, no., 2009, ss.75 - 96. |
| AMA | ÇOBAN A Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. İnsan Hakları Yıllığı. 2009; 27(): 75 - 96. |
| Vancouver | ÇOBAN A Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü. İnsan Hakları Yıllığı. 2009; 27(): 75 - 96. |
| IEEE | ÇOBAN A "Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü." İnsan Hakları Yıllığı, 27, ss.75 - 96, 2009. |
| ISNAD | ÇOBAN, Aykut. "Türkiye'de üreme sürecinde oluşturulan tüpteki insan embriyosunun hukuki statüsü". İnsan Hakları Yıllığı 27/ (2009), 75-96. |
