Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi
Yıl: 2022 Cilt: 22 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 403 - 417 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.11616/asbi.1022568 İndeks Tarihi: 23-11-2022
Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi
Öz: Çingeneler, diğer kırılgan gruplara mensup kişiler gibi hak ihlallerine maruz kalmakta, ayrımcılığa uğramakta ve temel insan haklarına erişimde engellerle karşılaşmaktadır. Bu durumla mücadele etmek amacıyla hem Avrupa’da hem de Türkiye’de kamusal düzeyde politikalar geliştirilmektedir. Ne var ki özellikle Kovid-19 salgını sürecinde gerçekleştirilen araştırmalar kamusal düzeyde gerçekleştirilen bu politikaların yeterli sonuç vermediğini göstermektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı Çingenelere yönelik hak temelli politikaları uluslararası gelişmeleri de dikkate alarak tarihsel çerçevede ele almaktır. Çalışmada Türkiye’de gerçekleştirilen hak temelli politikalar Çingene haklarına etkileri özelinde incelenmiş ve inceleme sonuçlarına dayanarak insan haklarının korunması ve iyileştirilmesi noktasında değerlendirilmelerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelime: The Development of Right-Based Policies for Gypsies in Turkey
Öz: Like other vulnerable groups, Gypsies are exposed to rights violations, discrimination and face obstacles in accessing basic human rights. In order to combat such violations and abuses, public policies are being developed both in Europe and Turkey. However, the surveys, researches carried out during the Covid- 19 epidemic show that these public policies do not have sufficient results. The aim of the study is to examine the rights-based policies towards Gypsies in a historical framework, taking into account international developments. In this study, the rights-based policies implemented in Turkey have been examined in terms of their effects on Gypsy rights. Based on the results of the examination, evaluations were made at the point of protection and improvement of human rights.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AB İlerleme Raporları (1998-2020), https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html, (Erişim Tarihi:12.05.2021).
- Ahmet Mithat Efendi (2009), Çingeneler, İstanbul: Sel.
- Akdemir Şahyar, D. (2015), İlerleme Raporları (1998-2013) Işığında Türkiye’de Roman Haklarının Gelişimi, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 11(44), s.129-142.
- Altınöz, İ. (2007), XVI. Yüzyılda Osmanlı Devlet Yönetimi İçerisinde Çingeneler, (Ed: S. Kolukırık) Yeryüzünün Yabancıları Çingeneler, s. 13-32, İstanbul: Simurg Yayınları.
- Anadolu Ajans, 2012, Romanlar ‘eşit vatandaşlık’ istedi, https://www.aa.com.tr/tr/politika/romanlar-esit- vatandaslik-istedi/372956, (Erişim Tarihi:24.05.2021).
- Arayıcı, A. (2008), Avrupa’nın Vatansızları Çingeneler, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
- Asseo, H. (2004), Çingeneler Bir Avrupa Yazgısı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Astier, H. (2014), France and the Roma: Cities employ tough love, https://www.bbc.com/news/magazine- 25892915, (Erişim Tarihi: 12.05.2021).
- Avrupa Komisyonu, 2010, Improving The Tools For The Social Inclusion and Non-discrimination Of Roma In The EU Report 2010, https://repository.graduateinstitute.ch/record/12419, (Erişim Tarihi: 12.05.2021).
- Avrupa Komisyonu, 2012, National Roma Integration Strategies: a first step in the implementation of the EU Framework, https://ec.europa.eu/anti- trafficking/sites/default/files/national_roma_integration_strategies_a_first_step_in_the_implement ation_of_the_eu_framework.pdf, (Erişim Tarihi: 11.05.2021).
- Avrupa Komisyonu, 2013, Steps Forward in Implementing National Roma Integration Strategies, http://eur- lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0454:FIN:EN:PDF, (Erişim tarihi:17.04.2021).
- Aylık ABGS Bülteni, 2011, https://www.ab.gov.tr/files/bulten/abgs_bulten_haziran2011.pdf, (Erişim Tarihi: 22.04.2021).
- Aytaç, G. B. (2012), Soğuk Savaş Dönemi Doğu Avrupa Çingeneleri, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 45-80, İstanbul: Melek Yayınları.
- Baclıja, Irena (2008). Positive Discrimination Policies for Inclusion of Europe’s Largest Minority: Examples of Educational Policies for the Roma Minority in Europe, Politicka misao, 45(5), s. 175-189.
- Barany, Z. (1998a), Memory and Experience: Anti-Roma Prejudice in Eastern Europe, Woodrow Wilson International Center for Scholars, Working Paper 50, https://www.wilsoncenter.org/publication/50- memory-and-experience-anti-roma-prejudice-eastern-europe, (Erişim Tarihi: 02.02.2022).
- Barany, Z. (1998b), Ethnic mobilization and the state: the Roma in Eastern Europe, Ethnic and Racial Studies, 21(2), s. 308-327.
- Barany, Z. (2002). The European Gypsies- Regime Change, Marginality and Etnopolitics, Cambridge: Cambridge University Press.
- Cankara, P. Ö. (2012), Bir Etnik Grup Olarak Çingenelerin Statüleri Hakkında, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 97-124, İstanbul: Melek Yayınları.
- Csepeli, G. ve Simon, D. (2004), Construction of Roma Identity in Eastern and Central Europe: Perception and Self Identification, Journal of Ethnic and Migration Studies, 30(1), s.129-150.
- Çelik, F. (2018), Osmanlı İmparatorluğu’nda Çingeneleri / Romanları Çalışmak ya da İğneyle Kuyu Kazmak, MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (18), s. 249-266.
- Çuhadar, E. (2021), Pandemi Döneminde Roman Çocukların Eğitime Erişimi, https://www.stgm.org.tr/sites/default/files/2021-11/pandemi-doneminde-roman-cocuklarin- egitime-erisimi_ekin-cuhadar.pdf, (Erişim tarihi: 03.02.2022).
- Decade of Roma Inclusion 2005-2015, https://www.rcc.int/romaintegration2020/romadecade_p/17/decade-of-roma-inclusion-2005-2015, (Erişim Tarihi: 02.02.2022).
- Danka, A. (2008), Türkiye’de Roman Hakları ve Hukuki Çerçeve, (Ed: E. Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Özçelik ve S. Gökçen), Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi, (Çev.: E. Taboğlu, S. Öney), s. 29-52, İstanbul: Mart Matbaacılık.
- ERRC, (2020), Roma Rights in the Time of Covid, http://www.errc.org/uploads/upload_en/file/5265_file1_roma-rights-in-the-time-of-covid..pdf, (Erişim Tarihi: 03.02.2021).
- Foggo, H. (2012), Yeni Anayasa ve Romanlar, Rom-Ca Kültürel ve Sosyal Politika Dergisi, 1, İzmir: Arkadaş Matbaacılık, s. 13-17.
- FRA, (2012), The situation of Roma in 11 EU Member States Survey results at a glance, https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/2099-FRA-2012-Roma-at-a-glance_EN.pdf, (ErişimTarihi: 01.02.2022)
- Goldston, J. A. (2010), The struggle for Roma Rights: Arguments That Have Worked, Human Rights Quarterly, 32(2), s. 311-325.
- Gülboy Erkem, G. P. (2012), “Avrupa Birliği ve Romanlart, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 125-153, İstanbul: Melek Yayınları.
- Haberler.com, 2010. Erdoğan Roman Vatandaşlardan Özür Diledi, https://www.haberler.com/erdogan- roman-vatandaslardan-ozur-diledi-haberi/, (Erişim Tarihi: 29.01.2022)
- Haberler.com, 2013. Trakya Romaları Edirne’de Buluştu, https://www.haberler.com/trakya-romanlari- edirne-de-bulustu-5237463-haberi/, (Erişim Tarihi: 15.06.2021).
- Hammarberg, T. (2012), Avrupa’da İnsan Hakları, (Çev. Ayşen Ekmekçi), İstanbul: İletişim Yayınları.
- Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu, 1998, 3 No.lu ECRI Genel Politika Tavsiye Kararı: Romanlar/Çingeneler’e Yönelik Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele, https://insanhaklariizleme.org/vt/yayin_view.php?editid1=641, (Erişim Tarihi: 01.02.2022).
- İncirlioğlu Onaran, E. (2007), Genişleyen Avrupa’da “Çingeneler”: Orta ve Doğu Avrupa’daki Roman Yoksulluğunun Türkiye Romanları İçin Düşündürdükleri, Ed: S. Kolukırık) Yeryüzünün Yabancıları Çingeneler, s. 55-69, İstanbul: Simurg Yayınları.
- İnsan Hakları Derneği, 2010, Manisa Selendi İlçesinde Roman Vatandaşlara Yönelik Linç Girişimi ve Sonrasındaki Olaylara İlişkin İnceleme ve Araştırma Raporu, https://www.ihd.org.tr/blon-el-rapor167/, (Erişim Tarihi: 07.06.2021).
- Jovanovıc, Z. (2015), Why Europe’s “Roma Decade” Didn’t Lead to Inclusion, https://www.opensocietyfoundations.org/voices/why-europe-s-roma-decade-didn-t-lead-inclusion, (Erişim Tarihi: 17.04.2021).
- Karaman Toprak, Z. (2007), Siyasi ve İdari Yönüyle Romanlar, (Ed: S. Kolukırık) Yeryüzünün Yabancıları Çingeneler, s. 33-42, İstanbul: Simurg Yayınları.
- Karan, U. (2017), Görmezlikten Gelinen Eşitsizlik: Türkiye’de Romanların Barınma ve Eğitim Hakkına Erişimi, https://www.stgm.org.tr/e-kutuphane/gormezlikten-gelinen-esitsizlik-turkiyede-romanlarin- barinma-egitim-hakkina-erisimi, (Erişim Tarihi: 02.02.2022).
- Kenrick, D. (2006), Çingeneler Ganj’dan Thames’e, (Çev.: B. Tırnakçı), İstanbul: Homer Yayınları.
- Kolukırık, S. (2005), Türk Toplumunda Çingene İmgesi ve Önyargısı, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 8(2), s.52-71.
- Kolukırık, S. (2009), Dünden Bugüne Çingeneler, Kültür-Kimlik-Dil Tarih, İstanbul: Ozan Yayınları.
- Kurtuluş, B. (2012), Devletsiz Bir Halk Olarak Çingeneler: Kökenleri, Sorunları, Örgütlenmeleri, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 17-44, İstanbul: Melek Yayınları.
- Kyuchukov, H. (2007), Bulgar ve Türk Müslüman Romanlar’ın Tarihi, Kültürü ve Dili, (Ed: S. Kolukırık) Yeryüzünün Yabancıları Çingeneler, s. 71-83, İstanbul: Simurg Yayınları.
- Liegeois, J. P. (2007), Roma Education and Public Policy, European Education, 39(1), s. 11-31.
- Marsh, A. (2008a), Etnisite ve Kimlik: Çingenelerin Kökenleri, (Ed: E. Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Özçelik ve S. Gökçen) Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi, (Çev.: E. Taboğlu, S. Öney), s.19-27, İstanbul: Mart Matbaacılık.
- Marsh, A. (2008b), Türkiye Çingenelerinin Tarihi Hakkında, (Ed: E. Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Özçelik ve S. Gökçen), Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi, (Çev.: E. Taboğlu, S. Öney), s. 5-18, İstanbul: Mart Matbaacılık.
- Marsh, A. (2008c), Eşitsiz Vatandaşlık: Türkiye Çingenelerinin Karşılaştığı Hak İhlalleri, (Ed: E. Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Özçelik ve S. Gökçen), Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi, (Çev.: E. Taboğlu, S. Öney), s. 53-108, İstanbul: Mart Matbaacılık.
- Marushiakova, E. ve Popov, V. (2006), Osmanlı İmpatorluğu’nda Çingeneler, (Çev.: B. Tırnakçı), İstanbul: Homer Yayınları.
- Marushiakova, E. ve Popov, V. (2016), Introduction Who Are Roma?, (Ed: E. Marushiakova & V. Popov), Roma Culture: Myths And Realities, s. 7-35, Munich: Lincom Academic Publisher.
- Messing, V. (2013), Active Labor Market Policies With An Impact Potential On Roma Employment in Five Countrıes of the EU, https://cps.ceu.edu/sites/cps.ceu.edu/files/cps-working-paper-neujobs-d19-2- active-labor-market-policies-2013.pdf, (Erişim Tarihi: 15.04.2021).
- NTV, 2010, Vurun Çingenelere’ dediler, https://www.ntv.com.tr/turkiye/vurun-cingenelere-dediler,sT3ja_cbukyM7gg8wtDp-g, (Erişim Tarihi: 24.05.2021).
- Okely, J. (1983). The Traveller-Gypsies, Cambridge: Cambridge University Press.
- Okely, J. ve Houtman, G. (2011). The Dale Farm Eviction- Interview with Judith Okely on Gypsies and Travellers, Anthropology Today, 27(6), s. 24-27.
- Özateşler, G. (2013), Avrupa’da Roma/Çingeneler Üzerine Sosyal Politikalar, Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), s. 13-34.
- Radikal Gazetesi, 2010, Romanların gözünden Selendi’deki linç olayları, http://www.radikal.com.tr/turkiye/romanlarin-gozunden-selendideki-linc-olaylari-973222/, (Erişim Tarihi: 12.05.2021).
- Roma Decade and Roma Integration 2020, https://www.rcc.int/romaintegration2020/romadecade_p/18/roma-decade-and-roma-integration- 2020, (Erişim Tarihi: 03.04.2021).
- Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi, 2016, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/04/20160430-11-1.pdf, (Erişim Tarihi: 03.04.2021).
- Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi (2016-2021) II. Aşama Eylem Planı (2019-2021), https://ailevecalisma.gov.tr/media/30906/roman-vatandaslara-yonelik-ii-asama-eylem-pl.pdf, (Erişim Tarihi: 03.04.2021).
- Sıfır Ayrımcılık Derneği, 2020, Ortak Çağrı: Romanlar Virüsten Çok Açlıkla Mücadele Ediyor, http://www.sifirayrimcilik.org/2020/04/ortak-cagri-romanlar-virusten-cok-aclikla-mucadele- ediyor/, (Erişim Tarihi: 11.04.2021).
- Silva, P. (2011) (Ed.), Roma Health Mediators- Successes And Challenges, New York: Open Society Foundation, https://www.opensocietyfoundations.org/uploads/0b5e7562-2762-4d42-a73e- ed6ce20a809a/roma-health-mediators-20111022.pdf, (Erişim Tarihi: 12.06.2021).
- SODEV-İPA-Sıfır Ayrımcılık Derneği, (2021), Türkiye’de Roman Toplulukları ve Yoksulluk Araştırması Raporu, https://www.sivilsayfalar.org/wp- content/uploads/2022/01/TURKIYEDE_ROMAN_TOPLULUKLARI_VE_YOKSULLUK_ARASTIR MASI_RAPORU_-1.pdf, (Erişim Tarihi: 03.02.2022)
- Sunar, B. (2012), Ulusçuluğun Kurbanları ya da Ulusun ve Ulusçuluğun Ötesinde Norm Dışı Göçebeler: Çingeneler, Osmanlı İmparatorluğu ve Lozan Antlaşması Örneği, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 223-246, İstanbul: Melek Yayınları.
- Şenocaklı, M. (2021), Lüks Plazaların Dibinde Derin Bir Yoksulluk Yaşanıyor -Çocuk Bezini Taneyle Yağı Bardakla Alıyorlar, Oksijen, https://gazeteoksijen.com/turkiye/cocuk-bezini-taneyle-yagi-bardakla- aliyorlar/, (Erişim Tarihi: 21.05.2021).
- Şentop, M. (2012), Roman Açılımı ve AK Parti, Rom-Ca Kültürel ve Sosyal Politika Dergisi 1, s. 44.
- Tağ, M. (2018), Temettuât Kayıtlarına Göre Osmanlı Devleti’nde Romanların Meslek Yapıları ve Geçim Kaynakları, MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (18), s. 303-319.
- Tepe, H. (2006), Etik Bir Sorun Olarak Ayrımcılık, Felsefelogos, 29(1), s. 31-36.
- Turan, N. S. (2012), Evliya Çelebi’nin İstanbul Anlatısında Çingene ya da Kıpti Tasvirleri, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 205-222, İstanbul: Melek Yayınları.
- Türk Dil Kurumu Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 12.02.2021).
- Uzpeder, E. (2008), Türkiye’de Roman Hakları Hareketinin Gelişimi, (Ed: E. Uzpeder, S. Danova/Roussinova, S. Özçelik ve S. Gökçen), Biz Buradayız: Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi, (Çev.: E. Taboğlu, S. Öney), s. 109-127, İstanbul: Mart Matbaacılık.
- Ürer, L. (2012), Ulusal Söylemde Çingene Olup Roman Kalmak, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 45-81, İstanbul: Melek Yayınları
- Yanıkdağ, T. (2012), Türkiye’de Yaşayan Romanların Sorunlarına Genel Bir Bakış, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 247-270, İstanbul: Melek Yayınları.
- Yolcu, S. (2012), “Devletsiz” Avrupa Çingeneleri. Evliya Çelebi’nin İstanbul anlatısında Çingene ya da Kıpti Tasvirleri, (Ed: L. Ürer), Roman Olup Çingene Kalmak, s. 179-204, İstanbul: Melek Yayınları.
- Yumul, A. (2018), Çingeneden Hanım Yaratmak, MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (18), s. 236-248.
- 2510 sayılı Kanun, 1934, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2733.pdf, (Erişim Tarihi: 18.05.2021).
- 5543 sayılı Kanun, 2006, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/09/20060926- 1.htm#:~:text=MADDE%201%20%E2%80%93%20(1)%20Bu,edilenlerin%20hak%20ve%20y%C3%BC k%C3%BCml%C3%BCl%C3%BCklerini%20d%C3%BCzenlemektir., (Erişim Tarihi: 11.04.2022)
- 5683 sayılı Kanun, 1950, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7564.pdf, (Erişim Tarihi: 18.05.2021).
| APA | Şahyar Akdemir D (2022). Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. , 403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| Chicago | Şahyar Akdemir Duru Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. (2022): 403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| MLA | Şahyar Akdemir Duru Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. , 2022, ss.403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| AMA | Şahyar Akdemir D Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. . 2022; 403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| Vancouver | Şahyar Akdemir D Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. . 2022; 403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| IEEE | Şahyar Akdemir D "Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi." , ss.403 - 417, 2022. 10.11616/asbi.1022568 |
| ISNAD | Şahyar Akdemir, Duru. "Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi". (2022), 403-417. https://doi.org/10.11616/asbi.1022568 |
| APA | Şahyar Akdemir D (2022). Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| Chicago | Şahyar Akdemir Duru Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi 22, no.2 (2022): 403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| MLA | Şahyar Akdemir Duru Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, vol.22, no.2, 2022, ss.403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| AMA | Şahyar Akdemir D Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi. 2022; 22(2): 403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| Vancouver | Şahyar Akdemir D Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi. 2022; 22(2): 403 - 417. 10.11616/asbi.1022568 |
| IEEE | Şahyar Akdemir D "Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi." Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22, ss.403 - 417, 2022. 10.11616/asbi.1022568 |
| ISNAD | Şahyar Akdemir, Duru. "Türkiye’de Çingenelere Yönelik Hak Temelli Politikaların Gelişimi". Abant Sosyal Bilimler Dergisi 22/2 (2022), 403-417. https://doi.org/10.11616/asbi.1022568 |
