Yıl: 2022 Cilt: 8 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 25 - 56 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31765/karen.1067032 İndeks Tarihi: 25-08-2022

2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri

Öz:
Bu çalışmada Niksar Kalesi 2021 yılı kazısında ele geçen 655 adet seramik tür ve tipleri (form) açısından değerlendirilmiştir. Seramiklerin tespit edebildiğimiz erken örnekleri Helenistik, geç örnekleri ise Osmanlı döneminin son yıllarına aittir. Seramiklerin çoğunluğu ise 11-14. yüzyıl aralığına ait olup tanıtılan toplam 81 adet örnek tipik Ortaçağ malları özelliğine sahiptir. Geniş bir zaman dilimine yayılan seramiklerde tabak, kâse, çanak, çömlek, testi ve kürevî-konik kaplar olarak 6 ana kap tipi belirlenmiştir. Seramikler içinde sayısal olarak en zengin grubu 323 örnekle alt tipleriyle birlikte çanaklar oluşturur. İkinci sırayı 143 örnekle çömlekler, üçüncü sırayı 126 örnekle kaideler, dördüncü sırayı 31 örnekle testiler, beşinci sırayı 16 örnekle kapaklar, altıncı sırayı 14 örnekle kâseler oluşturur. Son sırayı ise 2 örnekle %1’in altında kalan kürevî-konik gövdeli kaplar oluşturur. Tamamı çarkta üretilen seramikler yapım ve bezeme tekniği açısından sırlı ve sırsız olarak iki ana grup oluşturmakta, her iki grupta astarlı ve astarsız örnekler bulunmaktadır. Hamur, astar, katkı, pişme derecesi, form, yüzey işlemleri, sır ve bezeme özellikleri açısından Niksar Kalesi buluntuları diğer merkezlerle ortak özellikler göstermekte olup yerel üretim farkları çok fazla değildir. Seramikler iç kalenin doğu surunun önündeki yapı alanından gelmektedir. 2021 yılı çalışmalarında henüz yapıların zemin seviyesine inilememiştir. Bu kısım ana yapıya sonradan eklenen harçlı veya kuru duvar şeklinde özensiz olarak yapılmış duvarların döküntüsü ile atık malzemenin de yer aldığı, stratigrafi vermeyen karışık bir yapı özelliği göstermektedir. Değerlendirdiğimiz seramikler günlük kullanım amaçlı olarak KIV-c5, KIV-d5, KIV-e5, KV-a5, KV-a5, LIV-d1, LIV-e1, LV-a1 ve LV-b1 açmalardaki, şu an işlevini tanımlayamadığımız mekânlardan gelmiştir. Helenistik ve Roma dönemi dışında seramikler teknoloji, biçim ve bezeme özellikleri açısından benzerdir.
Anahtar Kelime:

TYPES OF POTTERY IN THE CERAMIC FINDS OF THE NIKSAR FORTRESS EXCAVATION IN 2021

Öz:
This study evaluated 655 ceramic kinds and types (form) found in the Niksar Castle 2021 excavation. The earliest examples of ceramics identified belong to the Hellenistic period, and the late examples belong to the last years of the Ottoman period. Most of the ceramics belong to the 11-14th century range, while the 81 examples introduced in total have typical medieval ware features. The ceramics spread over a broad period, with six main vessel types determined: Plates, bowls, pots, pottery, jugs and sphero-conical vessels. Pots are the numerically richest group in numbers, with 323 samples and their subtypes. Pottery ranks second with 143 samples, while pedestals rank third with 126 samples, jugs fourth with 31, caps fifth with 16, bowls sixth with 14 samples. Spherical-conical-bodied vessels rank last, with two samples making less than 1%. All of the ceramics were wheel-produced and constitute two main groups in terms of construction and decoration techniques: Glazed and unglazed, with glazed and unlined samples in both groups. In terms of paste, line, additives, baking degree, form, surface treatments, glaze and decoration features, the Niksar Castle finds show common features with other centers, and local production differences are not significant.The ceramics come from the building area in front of the eastern wall of the inner castle. The 2021 excavations could not yet reach the ground level of the buildings. This part shows the characteristics of the rubble of carelessly built walls, which were subsequently added to the main structure in the form of mortar or drywall, and that of a mixed structure including waste material that does not allow stratigraphy. The ceramics evaluated were daily used and came from areas in the trenches KIV-c5, KIV-d5, KIV-e5, KV-a5, KV-a5, LIV-d1, LIV-e1, LV-a1 and LV-b1; we could not define the functions of these trenches at the moment. Except for the Hellenistic and Roman periods, the ceramics are similar in terms of technology, form and decoration.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acara Eser, Meryem (2019), “Divriği Kale Kazısı Sırlı Seramiklerinden Kuş ve Balık Figürlü Örnekler”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 48, 41-60.
  • Acara Eser, Meryem (2020), “Divriği Kale Kazısı Sırlı Seramik Buluntuları: İlk Sonuçlar ve Yerel Üretim İzleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37/1, 136-153.
  • Altun, Ara (2007), “İznik Kazıları Işığında Osmanlı’nın Çini ve Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (Ed. G. Öney ve Z. Çobanlı), İstanbul: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 308-325.
  • Arda, Göknil (2010), “Eski Ahlat Şehri Kazısı 2006-2007 Yıllarına Ait Sırsız Seramik Tipolojisi”, XIII, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler 14-16 Ekim 2009, (Eds. K. Pektaş, S. Cirtil, S. Özgün Cirtil, G. Kurtuluş Öztaşkın, H. Özdemir, E. Aktuğ, R. Uykur), İstanbul: Ege Yayınları, 41-48.
  • Aytaç, İsmail (2017), “Harput İç Kalesi Kazısı 2014 Yılı Arkeolojik Buluntuları”, Turkish Studies, 12/1, 191-210.
  • Aytekin, Osman (2018), Taşların Hikâyesi 2007-2016 Şavşat Kalesi Kazı Çalışmaları, Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Baş, Ali (2017), “2015 Yılı Keykubadiye Sarayı Kazısı”, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, (23-27 Mayıs 2016), Edirne: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 63-78.
  • Baykara, Tuncer (1984), “Türkiye Selçukluları Devrinde Niksar”, I. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (23- 26 Mayıs 1983), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 189-194.
  • Baykara, Tuncer (1988), Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I Anadolu’nun İdari Taksimatı, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
  • Bilici, Sema (2002), “Alanya-Selçuklu Sarayı Seramikleri”, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu. Prof. Dr. G. Öney’e Armağan (10-13 Ekim 2001), İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 139- 154.
  • Bilici, Sema (2005), “Alanya-Tersane ve Kızıl Kule Çevresinden Bir Grup Sırlı Seramik”, Adalya, VIII, 329-349.
  • Bostan, M. Hanefi (2000), “XV. Asrın Ortalarında Niksar Şehrinin Sosyal ve İktisadi Hayatı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 1, 187-208;
  • Bostan, M. Hanefi (2007), “Niksar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 33, 199-122.
  • Bulut, Lale (2007), “Samsat Kazısı Buluntuları”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (Ed. G. Öney, Z. Çobanlı), İstanbul: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 172-197.
  • Çeken, Muharrem (2007a), “Kubatbat Sarayı Kazısı Selçuklu Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (Ed. G. Öney, Z. Çobanlı), İstanbul: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 110-119.
  • Çeken, Muharrem (2007b), “Hasankeyf Kazısı Seramik Fırınları, Atölyeleri ve Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (Ed. G. Öney ve Z. Çobanlı), İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 243-261.
  • Demir, Mustafa (2008), “Danişmendli Emâreti’nin Kurucuları”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 10/1, 141-149.
  • Denknalbant Çobanoğlu, Ayşe-Konyar,H. Banu-Çobanoğlu, Ahmet Vefa (2017), “Eski Van Şehri Kazı Alanında Bulunan Keramikler ve Çiniler”, XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 1, (2-05 Kasım 2016), 138-159.
  • Doğer, Lale ve Armağan, Muhsine Eda (2020), “Amorium Yukarı Şehir İç Sur Alanı Kazısından Geç Ortaçağ Sırlı Seramikler Üzerine İlk Gözlemeler”, Art-Sanat, 14, 71-100.
  • Eser, Erdal-Görür, Muhammet-Acara Eser, Meryem (2018), “Divriği Kalesi: 2016”, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı 3. Cilt (22-26 Mayıs 2017, Bursa), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 345-354.
  • Fındık, Ebru (2013), Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazılarında Bulunan Ortaçağ Sırlı Seramikleri (1989-2009), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Gök Gürhan, Sevinç (2007), “Akşehir Kurtarma Kazısı Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, (Ed. G. Öney-Z. Çobanlı), İstanbul: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 156-169.
  • Gök Gürhan, Sevinç (2008), “Beylikler Dönemi’ne Ait Sgraffito Teknikli ve Tek Renk Sırlı Kaplar (Manisa Gülgün Hatun Hamamı Buluntuları)”, Sanat Tarihi Dergisi, XVII/2, 59-83.
  • Gök Gürhan, Sevinç (2009), “1995-2009 Yılları Arasında Beçin Kazısı’nda Ortaya Çıkarılan Seramiklerin Değerlendirilmesi”, Sanat Tarihi Dergisi, XVIII/2, 45-70.
  • Gök Gürhan, Sevinç (2010), “Balat İlyas Bey Külliyesi Kazısında Ortaya Çıkan Seramiklerin Değerlendirilmesi (2007-2008),” XIII, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler 14-16 Ekim 2009, (Eds. K. Pektaş, S. Cirtil, S. Özgün Cirtil, G. Kurtuluş Öztaşkın, H. Özdemir, E. Aktuğ, R. Uykur), İstanbul: Ege Yayınları, 291-305.
  • Karamağaralı, Nakış (2007), “Ahlat Sırlı Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, (Ed.G. Öney-Z. Çobanlı), İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 133-153.
  • Karamağaralı, Beyhan ve Yazar, Turgay (2007), “Ani Kazısı Buluntuları”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, (Ed. G. Öney-Z. Çobanlı), İstanbul: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 122-131.
  • Karasu, Y. Emre (2020), Komana Anadolu Selçuklu Çağı Seramikleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Karasu, Y. Emre (2021), “Komana Örneği Üzerinden Anadolu Selçuklu Dönemi Kırım Seramik Ticareti ve Usta Göç Hareketliliği”, Karadeniz Araştırmaları, XVIII/71, 717-733.
  • Karasu, Y. Emre-Şen, Korkmaz (2021), “Bitlis Kalesi Depolama Alanı Seramik Buluntuları”, EKEV Akademi Dergisi, 86, 623-647.
  • Karasu, Y.Emre ve Özkul Fındık, Nurşen (2019), “Figured Ceramics Found at Komana (Tokat) Excavations”,Komana Small Finds,(Ed. D.B. Erciyas-M. Acara Eser), İstanbul: Ege Yayınları, 103-130.
  • Mayor, Adrienne (2013), Mithradates, (çev. Gürkan Ergin), Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Mercangöz, Zeynep ve İnanan, Filiz (2010), “Kuşadası-Kadıkalesi/Anaiya Kazısı 2009 Yılı Çalışmaları”, XIII, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler 14-16 Ekim 2009, (Eds. K. Pektaş, S. Cirtil, S. Özgün Cirtil, G. Kurtuluş Öztaşkın, H. Özdemir, E. Aktuğ, R. Uykur), İstanbul: Ege Yayınları, 433-452.
  • Naza-Dönmez, E. Emine (2010), “Amasya-Harşena Kalesi ve Kızlar Sarayı Kazısı İlk Sonuçları”, XIII, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler 14- 16 Ekim 2009, (Eds. K. Pektaş, S. Cirtil, S. Özgün Cirtil, G. Kurtuluş Öztaşkın, H. Özdemir, E. Aktuğ, R. Uykur), İstanbul: Ege Yayınları, 453-462.
  • Ökse, Tuba (1999), Önasya Arkeolojisi Seramik Terimleri,İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • Ökse, Tuba (2002), Arkeolojik Çalışmalarda Seramik Değerlendirme Yöntemleri, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • Öney, Gönül (2007), “Çanakkale Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (Ed. G. Öney, Z. Çobanlı), İstanbul: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 364-375.
  • Özaydın, Abdulkerim (1993), “Danişmendliler”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8, 469-473.
  • Özcan, Koray (2005), “Ortaçağda Anadolu’nun İdarî Coğrafyasına Bakış Anadolu’da Selçuklu İdarî Birimleri”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 3/1, 2005, s. 81.
  • Özdeniz, Hasan Hüseyin ve Şimşir, Zekeriya (2020), “Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları”, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA), 5, 59-76.
  • Özkul Fındık, Nurşen (2001), İznik Roma Tiyatrosu Kazı Buluntuları (1980-1995) Arasındaki Osmanlı Seramikleri, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Özkul Fındık, Nurşen (2008), Hasankeyf Seramikleri (2004-2006), Ankara: Çardaş Yayıncılık.
  • Özkul Fındık, Nurşen (2014), İznik Sırlı Seramikleri. Roma Tiyatrosu Kazısı (1980-1995), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
  • Özkul Fındık, Nurşen (2007), “Beylikler ve Osmanlı Devri Seramik Sanatı”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (Ed. G. Öney, Z. Çobanlı), İstanbul: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 132-241;
  • Özsait, Mehmet (1982), “Anadolu'da Helenistik Dönem”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, 2, İstanbul: Görsel Yayınları, 287-296.
  • Öztaşkın, Muradiye (2010), “Eskişehir Karacahisar Kalesi Ortaçağ Seramiklerinden Bir Grup Yeşil ve Erguvan Lekeli Seramikler”, XIII, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler 14-16 Ekim 2009, (Eds. K. Pektaş, S. Cirtil, S. Özgün Cirtil, G. Kurtuluş Öztaşkın, H. Özdemir, E. Aktuğ, R. Uykur), İstanbul: Ege Yayınları, 525-535.
  • Polat, Turgay (2016), “Milet İşi Seramiklerde Form Tipolojisi Üzerine Bir Deneme”, Sanat Tarihi Dergisi, XXV/2, Ekim/October, 213-247.
  • Sevin, Veli (1982), “Anadolu'da Pers Egemenliği”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, 2, İstanbul: Görsel Yayınları, 268-270.
  • Tatlı, Elif ve Aytaç, İsmail (2018), “Malatya Battalgazi Evi Kazısı Sgrafitto Teknikli Bir Grup Seramiğin Değerlendirilmesi”, Social Sciences (NWSASOS), 13/1, 1-27.
  • Top, Mehmet (2016), “Hoşap Kalesi Kazısı 2015 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışması”, XX. Uluslararası Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (02-05 Kasım 2016), Cilt 2, (Ed. Ela Taş), 592-609.
  • Tunçel, Gül (2014), “Anadolu’dan Kürevî-Konik Kap Örnekleri”, Turkish Studies, 9/10, 1039- 1062.
  • Tülek, Füsun (2010), “Osmaniye Ortaçağ Seramikleri Ön Değerlendirmesi”, XIII, Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler 14-16 Ekim 2009, (Eds. K. Pektaş, S. Cirtil, S. Özgün Cirtil, G. Kurtuluş Öztaşkın, H. Özdemir, E. Aktuğ, R. Uykur), İstanbul: Ege Yayınları, 639-646.
  • Yardımcı, Melih (2015), Şavşat Kalesi Kazısı Sırlı ve Sırsız Seramik Buluntularının Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Yiğitpaşa, Davut (2016), Doğu Anadolu Geç Demir Çağ Kültürü, Ankara: Gece Kitaplığı.
APA Yiğitpaşa D, Yazar T, Çelemoğlu Ş, BAHAR B (2022). 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. , 25 - 56. 10.31765/karen.1067032
Chicago Yiğitpaşa Davut,Yazar Turgay,Çelemoğlu Şuayip,BAHAR BILGE 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. (2022): 25 - 56. 10.31765/karen.1067032
MLA Yiğitpaşa Davut,Yazar Turgay,Çelemoğlu Şuayip,BAHAR BILGE 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. , 2022, ss.25 - 56. 10.31765/karen.1067032
AMA Yiğitpaşa D,Yazar T,Çelemoğlu Ş,BAHAR B 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. . 2022; 25 - 56. 10.31765/karen.1067032
Vancouver Yiğitpaşa D,Yazar T,Çelemoğlu Ş,BAHAR B 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. . 2022; 25 - 56. 10.31765/karen.1067032
IEEE Yiğitpaşa D,Yazar T,Çelemoğlu Ş,BAHAR B "2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri." , ss.25 - 56, 2022. 10.31765/karen.1067032
ISNAD Yiğitpaşa, Davut vd. "2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri". (2022), 25-56. https://doi.org/10.31765/karen.1067032
APA Yiğitpaşa D, Yazar T, Çelemoğlu Ş, BAHAR B (2022). 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8(14), 25 - 56. 10.31765/karen.1067032
Chicago Yiğitpaşa Davut,Yazar Turgay,Çelemoğlu Şuayip,BAHAR BILGE 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 8, no.14 (2022): 25 - 56. 10.31765/karen.1067032
MLA Yiğitpaşa Davut,Yazar Turgay,Çelemoğlu Şuayip,BAHAR BILGE 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.8, no.14, 2022, ss.25 - 56. 10.31765/karen.1067032
AMA Yiğitpaşa D,Yazar T,Çelemoğlu Ş,BAHAR B 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2022; 8(14): 25 - 56. 10.31765/karen.1067032
Vancouver Yiğitpaşa D,Yazar T,Çelemoğlu Ş,BAHAR B 2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2022; 8(14): 25 - 56. 10.31765/karen.1067032
IEEE Yiğitpaşa D,Yazar T,Çelemoğlu Ş,BAHAR B "2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri." Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8, ss.25 - 56, 2022. 10.31765/karen.1067032
ISNAD Yiğitpaşa, Davut vd. "2021 Yılı Niksar Kalesi Kazısı Seramik Buluntularında Kap Tipleri". Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 8/14 (2022), 25-56. https://doi.org/10.31765/karen.1067032