Yıl: 2022 Cilt: 16 Sayı: 32 Sayfa Aralığı: 397 - 440 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18220/kid.1103435 İndeks Tarihi: 28-08-2022

TRABZON RUMLARI

Öz:
Fethi müteakip izlenen nüfus politikası sonucu Rumların bir kısmı ülkenin çeĢitli bölgelerine sürgün edilirken, baĢta Orta Karadeniz ve sair yerlerde yaĢayan Türkler de Trabzon‟a sürgün edildi. Bu uygulamalar sonucu Trabzon‟un nüfus yapısı değiĢmeye baĢladı. Neticede 19. yüzyılın baĢında bugünkü Trabzon vilayeti dahilindeki nüfus Ermeni, Rum ve Türklerden oluĢmaktaydı. Nüfusun çoğunluğunu Türkler oluĢturmaktaydı. Rumlar daha ziyade Trabzon Ģehri ile Yomra, Maçka ve Akçaabat dahilindeki yerleĢmelerde yaĢıyorlardı. Bölgenin toprakları verimli olmadığından ahalinin bir kısmı çareyi gurbette buluyordu. Birinci Dünya SavaĢı‟na kadar Türkler ile Rumlar arasında belgelere yansıyan bir çatıĢma olmamıĢtır. Rumlar, Rus iĢgali ile emperyal güçlerle iĢbirliği yaparak “Pontus” isimli bir Rum devleti kurmayı hayal ettiler. Bu amaçla genel savaĢta Rusya, Milli Mücadele döneminde Ġtilaf devletleri ile iĢbirliği yaptılar. Hedeflerine ulaĢamayınca Milli Mücadele sonrası çareyi Kafkaslara ve Yunanistan‟a firar etmekte buldular. Bütün bu olaylara rağmen yerlerini terk etmeyenler ise mübadele sözleĢmesini müteakip Yunanistan‟a sevk edildi. Neticede Trabzon‟un nüfusu homojen bir hal aldı.
Anahtar Kelime:

GREEKS IN TRABZON

Öz:
Upon the population policy held after the conquest, some Greeks were exiled to various parts of the country, whereas Turks living in the Middle Black Sea and other places were moved to Trabzon. As a result of these implementations, the population structure in Trabzon changed. The population in Trabzon province at the time consisted of Armenians, Greeks and Turks. Turks being the majority of the total population, the Greeks mostly lived in the city of Trabzon and the settlements within Yomra, Maçka and Akçaabat. Since the land was not fertile enough for agriculture, many people migrated afterwards. There was no conflict between Turks and Greeks until the First World War, as evidenced by the documentation. With the Russian occupation, the Greeks were encouraged to revive Pontus Greeks by cooperating with the imperial powers. During the National Struggle, Russia cooperated with the Entente powers to help them achieve this goal, but they eventually failed. They fled to the Caucasus and Greece after the National Struggle. The remaining residents were sent to Greece under the terms of the population exchange agreement. As a result, the population of Trabzon became almost homogeneous.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKARCA, Halit Dündar, “ĠĢgal Döneminde Trabzon'da Rus Politikaları (1916- 1918)”, Uluslararası Karadeniz Ġncelemeleri Dergisi, 7, Trabzon 2009, ss. 141- 152.
  • AKBULUT, Hülya, ġeriyye Sicilllerine Göre 19. Yüzyılın Ġlk Yarısında Trabzon'da Gayrimüslimler (1800-1850), YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2007.
  • Akçaabat Kazası (Akçaabad-Vakfıkebir Nüfus Kütüğü (1835-1845), Yay. Haz. Ali Mesut Birinci-Mustafa Çakıcı-Zehra Topal, Ġstanbul 2012.
  • ASLAN, Halide, “ Osmanlı Döneminde Trabzon'da Ġhtida ve Kriptoluk”, I. Uluslararası GeçmiĢten Günümüze Trabzon‟da Dini Hayat Sempozyumu Bildiriler, 2, Trabzon 2016, ss. 1269-1280.
  • AUGUSTĠNOS, Gerasimos, Küçük Asya Rumları, Çev. Devrim Evci, Ankara 1997.
  • BALCIOĞLU, Mustafa, “Birinci Dünya SavaĢı Sırasında Karadeniz'de Rum Faaliyetleri ve Sivil Tepki, OTAM, 4/4, Ankara 1993, ss. 91- 97.
  • BAġKAN, Ömer Fatih, Ġttihat ve Terakki Dönemi Protestolar, Mitingler, NümayiĢler ve Boykotlar (1908-1918), YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, KahramanmaraĢ 2019.
  • BAġKAYA, Muzaffer, “Ġngiliz Basınına Göre Birinci Dünya SavaĢında Trabzon'da Rus ĠĢgali”, Karadeniz Ġncelemeleri Dergisi, 17, Trabzon 2014, ss. 85- 99.
  • BEYOĞLU, Süleyman, Ġki Devir Bir Ġnsan Ahmet Faik Günday ve Hatıraları, Ġstanbul 2011.
  • BĠJĠġKYAN, P. Minas, Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası (1817- 1819), Tercüman. Hrand D. Andreasyan, Ġstanbul 1969.
  • BĠLGĠÇ, Bestami S., Doğu Karadeniz Rumları: Ġsyan ve Göç (1919-1923), Ankara 2011.
  • BĠLGĠN, Mehmet, Trabzon Vilayetinde Ġki Din TaĢıyanlar, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 2010
  • BOSTAN, M. Hanefi, ArĢiv Belgelerine Göre Karadeniz'de Nüfus Hareketleri ve Nüfusun Etnik Yapısı, Ġstanbul 2012.
  • BOSTAN Hanefi, “Fetihten Yunan Ġsyanına Kadar Doğu Karadeniz Bölgesinin Demografik Yapısı”, BaĢlangıçtan Günümüze Pontus Sorunu, Ed. Veysel Usta, Ankara 2007, ss. 125- 152.
  • BOSTAN, Hanefi, “15- 19. Yüzyıllarda Maçka Kazasında Nüfus Hareketleri ve Nüfusun Etnik Yapısı", Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, 1, Ankara 2009, ss. 193-216.
  • BOSTAN, M. Hanefi, “15-16. Yüzyıllarda Of Kazası”, BaĢlangıçtan Günümüze Her Yönüyle Of, 2016, ss. 35- 110.
  • BOSTAN, Hanefi, 15. Ve 16. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve Ġktisadi Hayat, Ankara 2002.
  • BOSTAN, Hanefi, “ Trabzon ġehrine Yönelik Ġskan Uygulamaları ve ġehrin Nüfusu” (Fetihten 20. Yüzyıla), Trabzon'da Fetih ve ġehir, Trabzon 2021, ss. 139-172.
  • BULAKÇIBAġI, Necmi, Hicri 1245- 1247 (1830-1832) Tarihli 1960 Numaralı Trabzon ġeriye Sicilinin Transkribi ve Değerlendirilmesi, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2018.
  • CUINET, Vital, La Turquied‟Asie, 1, Paris 1892.
  • ÇAPA, Mesut, “Ġstikbal Gazetesine Göre Trabzon'da Mübadele ve Ġskân”, Atatürk Yolu, 2/8, Ankara 1991, ss. 631- 642.
  • ÇAPA, Mesut, Karadeniz'de Pontusçuluğun Sonu: Rumların TBMM'ne Sadakatleri, Hıristiyan Türkler ve Türk Ortodoksluğu, Ondokuz Mayıs ve Milli Mücadelede Samsun Sempozyumu Bildiriler, Samsun 2000, ss. 53-66.
  • ÇAPA, Mesut, “Milli Mücadele Döneminde Trabzon'da Rum-Pontus Meselesi”, Türk Kültürü, 356, (Aralık 1992), ss. 729-739.
  • ÇAPA, Mesut, “Milli Mücadele Döneminde Trabzon‟da Yabancılar Konsoloslar ve Göçmenler”, 15. Türk Tarih Kongresi (11- 15 Eylül 2006), Ankara 2010, ss. 2179- 2213.
  • ÇAPA, Mesut,-Veysel Usta, Ortahisar Tarih Müzesi ArĢiv Belgelerinde Pontus Meselesi, Ġstanbul 2017.
  • ÇAPA, Mesut, “TBMM'nin Pontusçu Rumlara KarĢı Aldığı Tedbirler”, BaĢlangıçtan Günümüze Pontus Sorunu, Ed. Veysel Usta, Ankara 2007, ss. 409-424.
  • ÇAPA, Mesut, “Trabzon‟da Rus ĠĢgali ve Sonuçları”, Türk Kültürü, S: 433, Ankara 1999, ss. 267- 274.
  • DEMĠRCĠOĞLU, Asuman, Faik Ahmet Bey‟e Göre Milli Mücadele'de Pontus Meselesi ve Patrikhanenin Faaliyetleri”, Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 239-245.
  • EMECEN, Feridun, “Of Kasabasının ÇıkıĢı Üzerine Notlar”, Karadeniz Ġncelemeleri Dergisi, 1/1, Trabzon 2006, ss. 45- 54.
  • GEDĠKLĠ, Fethi, “1847 Tarihinde Akçaabad'ın Nüfusu: Kaza-i Akçaabad Der Liva-i Trabzon Ber Muceb-i Tahrir-i Cedid, Sene: 64, Akçaabat Yazıları, 2, Ġstanbul 2010, ss. 55-79.
  • GOLOĞLU, Mahmut, Trabzon Tarihi (Fetihten KurtuluĢa Kadar), Trabzon 2013.
  • GÜLER, Ali, “Milli Mücadelede Rum- Yunan Terör Örgütleri, BaĢlangıçtan Günümüze Pontus Sorunu, Ed. Veysel Usta, Ankara 2007, ss. 335-385.
  • GÜLSOY, Ufuk, Osmanlı Gayrimüslimlerinin Askerlik Serüveni, Ġstanbul 2000.
  • ĠPEK, Nedim, “Trabzon'da Ermeni Nüfusun Hareketliliği”, Karadeniz Ġncelemeleri Dergisi, 31, Trabzon 2021, ss. 11-40. Ġstikbal Gazetesi
  • KANTARCI, Dilek, 20. Yüzyılın Ġlk Çeyreğinde Trabzon'da Gayrimüslimler, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2019.
  • KARAGÖZ, Rıza, “Osmanlı Devleti'nde Yunan Mallarına KarĢı Uygulanan Ticari Boykot”, Türk Kültürü Ġncelemeleri Dergisi, 8, Ġstanbul 2003, ss. 45-74.
  • KARPAT, Kemal H. Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830- 1914), Çev. Bahar Tırnakçı, Ġstanbul 2003.
  • KOCAL, Celal Ferdi, Ömrümün 90 Yılından Bazı Hatıralar, Ġstanbul 1983.
  • KÖKSAL, Ahmet, “Trabzon Vilayeti‟nin Nüfusu 1876-1878”, Karadeniz Ġncelemeleri Dergisi, Yıl: 8, S: 18, 2013, s. 99-130.
  • KÖSE, Osman, “Balkan SavaĢları Sırasında Rusların Trabzon ve GümüĢhane Rumlarını Tahriki”, Osmanlı‟dan Günümüze EĢkıyalık ve Terör, Samsun 2009, ss. 235- 249.
  • KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara 2011.
  • LERMĠOĞLU, Muzaffer, Akçaabat Tarihi ve Birinci Genel SavaĢ- Hicret Hatıraları, Ġstanbul 2011.
  • LOWRY, Heathy W.- EMECEN, Feridun, "Trabzon", DVĠA, C: 41, Ġstanbul, ss. 302- 304.
  • MUTLU, Cengiz, Mütareke Döneminde Rum Nüfus Hareketleri (1918- 1922), YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġstanbul 2011.
  • OCAK, Ahmet YaĢar, Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, Ġstanbul 1998.
  • OKUR, Mehmet, Fener Rum Patrikhanesi ve Metropolitlerin Pontusçuluk Faaliyetleri, BaĢlangıcından Günümüze Pontus Sorunu, Ed. Veysel Usta, Ankara 2007, s. 249-276.
  • OKUR, Mehmet, Mütareke Döneminde Ġngiltere'nin Karadeniz Politikası, 38. Icanas Bildiriler, Ankara 2012, ss. 2209-2229.
  • ORTAYLI, Ġlber, Tanzimat Döneminde Tanassur ve Din DeğiĢtirme Olayları”, Tanzimat'ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara 1994, ss. 481-487.
  • ÖKSÜZ, Hikmet-AKTAġ, Hayati, “Pontus Meselesinin Tarihsel Arka Planı ve Ġngiliz- Amerikan Belgelerine Yansıması”, BaĢlangıcından Günümüze Pontus Sorunu, Ed. Veysel Usta, Ankara 2007, ss. 307- 334.
  • ÖKSÜZ, Melek, Trablusgarp SavaĢı ve Donanma Cemiyetine Trabzon Vilayetinden Yardımlar, Trabzon 2016.
  • ÖKSÜZ, Melek, “Trabzon'un DüĢüĢü” Adlı Dokümanter Film IĢığında Trabzon'da Rus ĠĢgalinin DüĢündürdükleri 18 Nisan 1916”, Doğu Karadeniz'de Rus ĠĢgali ve Muhacirlik, Trabzon 2021, ss. 215-233.
  • ÖZEL, Sabahattin, Milli Mücadelede Trabzon, Ankara 1991.
  • ÖZGÖREN, Aydın, “Ġki Din TaĢıyan Ġstavriler ve Propaganda”, Karadeniz AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi, 5/8, (2019), ss. 153-174. Sabah Gazetesi
  • SAYDAM, Abdullah, “Türk Toplumunda Cemaatler Arası ĠliĢkiler ve Ġhtida Olayları: Trabzon Örneği (1794-1850)”, Türk Dünyası AraĢtırmaları Dergisi, 155 (Nisan 2005), ss. 47-72.
  • SERTOĞLU, Mithat, “Trabzon Bölgesinde Rum-Pontus Cumhuriyeti Kurulması Faaliyetleri”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S: 11, Ġstanbul 1968, ss. 2-7.
  • Sürmene Nüfus Defteri (1834) (Sürmene, Araklı, KöprübaĢı), Yay. Haz. Dündar Alikılıç-Emrullah Alemdar-Salih Sancak, Ġstanbul 2013.
  • ġAKĠR ġEVKET, Trabzon Tarihi Ġlk Türkçe ġehir Tarihi, Haz. Ġsmail Hacıfettahoğlu, Trabzon 2001.
  • TOPALLI, Osman Fikret, Müdafaa-i Hukuk ve Ġstiklal Harbi Tarihinde Giresun, Haz. Veysel Usta, Trabzon 2011.
  • Trabzon Vilayeti Salnamesi 1877, Haz. Kudret Emiroğlu, Ankara 1995.
  • Trabzon Vilayeti Salnamesi 1286, 1318, 1322.
  • URAL, Selçuk, “Mütareke Döneminde Pontus Hareketinin DoğuĢuna Yönelik Faaliyetler”, BaĢlangıcından Günümüze Pontus Sorunu, Ed. Veysel Usta, Ankara 2007, ss. 225-247.
  • URAL, Selçuk, Mütareke Döneminde Trabzon Vilayetinin Sosyal ve Ekonomik Durumunu Düzeltmeye Yönelik ÇalıĢmalar”, AÜ. Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum 2007, ss. 269-287.
  • USTA, Veysel, Anabasis‟ten Atatürk‟e Seyahatnamelerde, Trabzon 1999.
  • USTA, Veysel, “Mübadeleye Giden Yol: Hatıralara Göre Rus ĠĢgali Sırasında Rumların Türklere Yaptığı Mezalim”, Doğu Karadeniz'de Rus ĠĢgali ve Muhacirlik, Trabzon 2021, ss. 245-256.
  • USTA, Veysel, “Rus ĠĢgali Altında Osmanlı Alfabesiyle Yayımlanan Bir Gazete: Trabzon”, Kebikeç, 51, 2021, ss. 173-187.
  • USTA, Veysel, “Tanıkların Kaleminden Rus ĠĢgalinden Sonra Trabzon'un Durumu”, Doğu Karadeniz'de Rus ĠĢgali ve Muhacirlik, Trabzon 2021, ss. 371-406.
  • USTA, Veysel, “Trabzon Metropoliti Hrisantos'un Paris Konferansına Sunduğu Muhtıranın Tenkidi”, Turkish Studies, 6/2, (2011), ss. 973-984.
  • ÜÇÜNCÜ, Uğur, “Milli Mücadele Yıllarında GümüĢhane'de Rumlar ve Pontus Hareketi”, Karadeniz Ġncelemeleri Dergisi, 23, Trabzon 2017, ss. 107-142.
  • YAVUZ, Atilla Ekrem, Birinci Dünya SavaĢında Trabzon'da Çıkarılan Rus ĠĢgali Gazetesi Trapezondskiy Voenniy Listok (1- 125. Sayılar/ Kasım 1916- Mart 1917), YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2019.
  • YILMAZ, Berk, “Rus ĠĢgalinde Maçka'da YaĢanan Hadiseler ve ĠĢgalin Sözlü Kültür Ürünlerine Yansımaları”, Zamanın Ġzlerinde ĠĢgal, Göç ve Muhacirlik, Trabzon 2016, ss. 217-230.
  • YILMAZ, Özgür, “Pontus Meselesinin Tarihsel Kökenleri 19. Yüzyılında Trabzon Rumları Üzerine”, Osmanlı AraĢtırmaları, 31, Ġstanbul 2008, ss. 161-196.
  • YILMAZ, Özgür, Tanzimat Döneminde Trabzon, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Trabzon 2012.
APA IPEK N (2022). TRABZON RUMLARI. , 397 - 440. 10.18220/kid.1103435
Chicago IPEK NEDIM TRABZON RUMLARI. (2022): 397 - 440. 10.18220/kid.1103435
MLA IPEK NEDIM TRABZON RUMLARI. , 2022, ss.397 - 440. 10.18220/kid.1103435
AMA IPEK N TRABZON RUMLARI. . 2022; 397 - 440. 10.18220/kid.1103435
Vancouver IPEK N TRABZON RUMLARI. . 2022; 397 - 440. 10.18220/kid.1103435
IEEE IPEK N "TRABZON RUMLARI." , ss.397 - 440, 2022. 10.18220/kid.1103435
ISNAD IPEK, NEDIM. "TRABZON RUMLARI". (2022), 397-440. https://doi.org/10.18220/kid.1103435
APA IPEK N (2022). TRABZON RUMLARI. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 16(32), 397 - 440. 10.18220/kid.1103435
Chicago IPEK NEDIM TRABZON RUMLARI. Karadeniz İncelemeleri Dergisi 16, no.32 (2022): 397 - 440. 10.18220/kid.1103435
MLA IPEK NEDIM TRABZON RUMLARI. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, vol.16, no.32, 2022, ss.397 - 440. 10.18220/kid.1103435
AMA IPEK N TRABZON RUMLARI. Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 2022; 16(32): 397 - 440. 10.18220/kid.1103435
Vancouver IPEK N TRABZON RUMLARI. Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 2022; 16(32): 397 - 440. 10.18220/kid.1103435
IEEE IPEK N "TRABZON RUMLARI." Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 16, ss.397 - 440, 2022. 10.18220/kid.1103435
ISNAD IPEK, NEDIM. "TRABZON RUMLARI". Karadeniz İncelemeleri Dergisi 16/32 (2022), 397-440. https://doi.org/10.18220/kid.1103435