DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ
Yıl: 2022 Cilt: 7 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 531 - 540 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.35232/estudamhsd.1093147 İndeks Tarihi: 28-10-2022
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ
Öz: Aşılama, en maliyet etkili toplum müdahalelerinden biridir ve her yıl milyonlarca ölümü engelleyerek insanların daha uzun ve daha sağlıklı yaşamasına katkı sağlamaktadır. Aşıyla önlenebilen bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkışının engellenmesi ve salgınların önlenebilmesi için, toplumda belirli bir bağışıklık düzeyinin üzerine çıkılması gerekmektedir. Hedeflenen bağışıklık düzeylerine ulaşmanın önündeki temel engeller arasında, aşı tedarik ve dağıtımıyla birlikte aşı reddi ve aşı tereddütü de bulunmaktadır. Son yıllarda dünyada ve ülkemizde yaygınlığı giderek artan aşı reddi ve aşı tereddütü, toplumdaki tüm bireylerin sağlığını tehdit etmektedir. Yapılan çalışmalarda, aşı reddi ve aşı tereddütünün en sık nedenleri arasında, aşı güvenliğine ve yan etkilere yönelik endişeler ile aşılama ve önemi konusunda bilgi ve farkındalık eksikliği gösterilmektedir. Ayrıca, aşılara karşı sergilenen olumsuz tutum, diğer aşılarda olduğu gibi COVID-19 aşılamasında da hedeflenen oranlara ulaşılmasına engel olmaktadır. Aşılama oranlarını artırmak için, dünya genelinde ülkelerde zorunlu aşılama da dahil olmak üzere çeşitli aşılama politikaları uygulanmaktadır. Bu derlemenin amacı, aşı tereddütünün ve aşı reddinin nedenlerini, dünyadaki ve Türkiye’deki mevcut durumu, ülkelerdeki aşılama politikalarını ve yasal durumu ortaya koyup çözüm önerileri sunmaktır.
Anahtar Kelime: Vaccination attitude and overview of COVID-19 vaccines in Turkey and across the world
Öz: Vaccination is one of the most cost-effective community interventions and it contributes to the longer and healthier life of people by preventing millions of deaths each year. In order to prevent epidemics and the occurrence of vaccine-preventable infectious diseases, a certain level of immunity in the society needs to be exceeded. Besides vaccine supply and distribution, vaccine refusal and vaccine hesitancy are among the main obstacles to achieve the targeted immunity levels. In recent years, vaccine refusal and vaccine hesitancy, which have become more common in the world and in our country, threaten the health of all individuals in the society. In the studies conducted, it is shown that the concerns about vaccine safety and side effects along with lack of knowledge and awareness about the importance of vaccination are among the most common causes of vaccine refusal and vaccine hesitation. In addition, the negative attitude towards vaccines prevents reaching the targeted rates in COVID-19 vaccination, as in other vaccines. In order to increase the rates of vaccination, various vaccination policies are applied in the world including mandatory vaccination. The purpose of this review is to present the reasons for vaccine hesitancy and refusal, the current situation in the world and in Turkey, the vaccination policies and legal situation in the countries and to offer solutions.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- 1. World Health Organization.Vaccines and Immunization. [Erişim tarihi:29 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/health -topics/vaccines-and-immunization#tab= tab_1
- 2. Tanrıkulu Y, Tanrıkulu G. Aşı Tereddütü ve Ebeveynlerin Tutumları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Derg. 2021;10(2): 199–204. DOI:https://doi.org/10.53424 /balikesirsbd.777829
- 3. Azap A. Aşı Karşıtlığının Toplumsal Sonuçları. Toplum ve Hekim Derg. 2018;33(3):217–9.
- 4. Eskiocak M, Marangoz B. Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. Ankara:Türk Tabipleri Birliği;2021. p.55 [Erişim tarihi:28 Kasım 2021]. Erişim:https://www.ttb.org.tr/userfiles/file s/turkiyede_bagisiklama_hizmetlerinin_d urumu.pdf
- 5. Çöl M. Aşılanmanın Önemi ve Aşı Karşıtlığı. [Erişim tarihi:27 Kasım 2021]. Erişim: http://hastane.ankara.edu.tr/ 2020/03/05/asilamanin-onemi-ve-asi-kar sitligi/
- 6. Wordl Health Organization. Immunization Coverage. [Erişim tarihi:24 Haziran 2022] Erişim: https://www.who.int/data/ gho/data/themes/topics/immunization-co verage
- 7. Türkiye Milli Pediatri Derneği. Uluslararası Katılımlı Aşı Kararsızlığı Çalıştayı. [Erişim tarihi:25 Şubat 2022]. Erişim: https://www.millipediatri.org.tr/ menu/uluslararasi-katilimli-asi-kararsizlig icalis-199
- 8. World Health Organization. Ten Threats To Global Health İn 2019. [Erişim tarihi:24 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news-room/spotlight /ten-threats-to-global-health-in-2019
- 9. World Health Organization. SAGE, Working Group. “Report of the SAGE working group on vaccine hesitancy”. 1 Ekim 2014. [Erişim tarihi:27 Kasım 2021]. Erişim:https://www.who.int/ immunization/sage/meetings/2014/octob er/1_Report_WORKING_GROUP_vacci ne_hesitancy_final.pdf
- 10. Lane S, MacDonald NE, Marti M, Dumolard L. Vaccine Hesitancy Around the Globe: Analysis of Three Years of WHO/UNICEF Joint Reporting Form Data-2015–2017. Vaccine. 2018;36(26): 3861–7. DOI: 10.1016/j.vaccine.2018. 03.063
- 11. Türkay M, Ay EG, Aytekin MR. Antalya İlinde Seçilmiş Bir Grupta Aşı Karşıtı Olma Durumu. Akdeniz Tıp Derg. 2017;3(2):107–12. DOI: 10.17954/amj. 2017.78
- 12. Eskiocak M, Marangoz B. Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. Ankara:Türk Tabipleri Birliği;2021. p.64 [Erişim tarihi:28 Kasım 2021]. Erişim:https://www.ttb.org.tr/userfiles/file s/turkiyede_bagisiklama_hizmetlerinin_d urumu.pdf
- 13. World Health Organization. Measles Vaccination Coverage. [Erişim tarihi:9 Kasım 2021]. Erişim: https:// immunizationdata.who.int/pages/covera ge/mcv.html?GROUP=WHO Regions& ANTIGEN=&YEAR=&CODE=
- 14. Kempe A, Saville AW, Albertin C, Zimet G, Breck A, Helmkamp L, et al. Parental Hesitancy About Routine Childhood and Influenza Vaccinations: A National Survey. Pediatrics. 2020;146(1): e20193852. DOI: 10.1542/peds.2019- 3852.
- 15. Bertoncello C, Ferro A, Fonzo M, Zanovello S, Napoletano G, Russo F, et al. Socioeconomic Determinants in Vaccine Hesitancy and Vaccine Refusal in Italy. Vaccines. 2020;8(2):276. DOI: 10.3390/vaccines8020276
- 16. Gür E. Vaccine Hesitancy - Vaccine Refusal. Turk Pediatri Ars. 2019; 54(1): 1–2. DOI: 10.14744/TurkPediatriArs. 2019.79990
- 17. Ceyhan M. Aşı Reddi. 2017. [Erişim tarihi:11 Kasım 2021]. Erişim: https:// docplayer.biz.tr/62696905-Asi-reddi-me hmet-ceyhan.html.%0A
- 18. World Health Organization. WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020. [Erişim tarihi:9 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/director- general/speeches/detail/who-director-ge neral-s-opening-remarks-at-the-media-b riefing-on-covid-19---11-march-2020
- 19. Worldometer. COVID Live - Coronavirus Statistics. [Erişim tarihi:12 Mart 2022]. Erişim: https://www.worldometers. info/coronavirus/
- 20. Dayan S. COVID-19 ve Aşı. Dicle Tıp Derg. 2021;48:98–113. DOI: 10.5798/ dicletip.1005040.
- 21. World Health Organization. The Sinovac-CoronaVac COVID-19 vaccine: What you need to know. [Erişim tarihi:10 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who. int/news-room/feature-stories/detail/the- sinovac-covid-19-vaccine-what-you-nee d-to-know?gclid=Cj0KCQiA-K2MBhC-A RIsAMtLKRtfzVc5emouB3X7nXGGxFfc Pq5YU5sCdiUUq8jU0s4qjNBaH6nLc4Q aAmsHEALw_wcB
- 22. World Health Organization. The Pfizer BioNTech (BNT162b2) COVID-19 vaccine: What you need to know. [Erişim tarihi:10 Kasım 2021]. Erişim: https:// www.who.int/news-room/feature-stories/ detail/who-can-take-the-pfizer-biontech- covid-19--vaccine
- 23. Krause PR, Fleming TR, Peto R, Longini IM, Figueroa JP, Sterne JAC, et al. Considerations in boosting COVID-19 vaccine immune responses. Lancet. 2021;398(10308):1377–80. DOI: 10.1016/S0140-6736(21)02046-8.
- 24. Our World in Data. Coronavirus (COVID-19) Vaccinations. [Erişim tarihi:12 Mart 2022]. Erişim: https:// ourworldindata.org/covid-vaccinations
- 25. T.C.Sağlık Bakanlığı. Aşı Portalı. [Erişim tarihi:12 Mart 2022]. Erişim: https://asi.saglik.gov.tr/
- 26. Şaşmaz TC. COVID-19 Aşı Kararsızlığı ve Aşı Yaptırmama. İçinde:COVID-19 Pandemisi 18 Ay Değerlendirme Raporu. Ankara: Türk Tabipleri Birliği; 2021. p. 29–35. [Erişim tarihi:27 Kasım 2021]. Erişim: https://www.ttb.org.tr/yayin _goster.php?Guid=a38b8914-30dd-11ec -a1a7-c5959a4589e2
- 27. Our World in Data. Attitudes to COVID-19 Vaccinations. [Erişim tarihi:12 Mart2022]. Erişim: https://ourworldindata.org/ attitudes-to-covid-vaccinations
- 28. AlShurman BA, Khan AF, Mac C, Majeed M, Butt ZA. What Demographic, Social, and Contextual Factors Influence the Intention to Use COVID-19 Vaccines: A Scoping Review. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(17):9342. DOI: 10.3390/ijerph18179342.
- 29. Aw J, Seng JJB, Seah SSY, Low LL. COVID-19 Vaccine Hesitancy—A Scoping Review of Literature in High-Income Countries. Vaccines. 2021;9(8):900. DOI:10.3390/ vaccines9080900.
- 30. Salerno L, Craxi L, Amodio E, Lo Coco G. Factors Affecting Hesistancy to mRNA and Viral Vector COVID-19 Vaccines Among College Students in Italy. Vaccines. 2021;9:927. DOI:10.3390/ vaccines9080927.
- 31. IPSOS. Koronavirüs Salgını ve Toplum Genel Kamuoyu Araştırması. Haziran 2021. [Erişim tarihi:29 Kasım 2021]. Erişim: https://www.ipsos.com/tr-tr/asi- olmamis-bireylerin-65i-asi-sirasi-geldigin de-olma-niyetinde
- 32. Yılmaz Hİ, Turğut B, Çıtlak G, Mert O, Paralı B, Engin M, Aktaş A, Alimoğlu O. Türkiye’de İnsanların COVID-19 Aşısına Bakışı. Dicle Tıp Derg. 2021;48(3): 583-594. DOI:10.5798/dicletip.988080.
- 33. Çöl M, Alıcılar HE. Yeni Coronavirüs Hastalığına Karşı Aşılanma Tutumu. İçinde:Yeni Koronavirüs Pandemisi Sürecinde Türkiye’de Covid19 Aşılaması ve Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. Ankara: Türk Tabipleri Birliği; 2021. p. 61–6. [Erişim tarihi:27 Kasım 2021]. Erişim:https://www.ttb.org.tr/userfiles/file s/yeni_koronavirus_pandemisi_surecind e_turkiyede_covid19_asilamasi_ve_bagi siklama_hizmetlerinin_durumu.pdf
- 34. Saltik A, Bilge Y. Anayasa Mahkemesi’nin Zorunlu Aşı Uygulamasının Yasal Düzenleme Bulunmaması Gerekçesiyle Hak İhlali Olduğuna İlişkin Bireysel Başvurular Üzerine Verdiği Kararların Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. 2018;Ankara.
- 35. Our World in Data. Which countries have mandatory childhood vaccination policies? [Erişim tarihi: 26 Kasım 2021]. Erişim: https://ourworldindata.org/ childhood-vaccination-policies
- 36. European Centre for Disease Prevention and Control. Overview of the implementation of COVID-19 vaccination strategies and deployment plans in the EU/EEA. [Erişim tarihi:24 Şubat 2022]. Erişim: https://www.ecdc.europa. eu/en/publications-data/overview-imple mentation-covid-19-vaccination-strategi es-and-deployment-plans
- 37. Reuters. Factbox: Countries making COVID-19 vaccines mandatory. [Erişim tarihi:24 Şubat 2022]. Erişim: https:// www.reuters.com/business/healthcare-p harmaceuticals/countries-making-covid-19-vaccines-mandatory-2021-08-16/
- 38. Salali GD, Uysal MS. Effective İncentives for İncreasing COVID-19 Vaccine Uptake. Psychol Med. 2021;1–3. DOI: 10.1017/S0033291721004013.
- 39. Savulescu J, Pugh J, Wilkinson D. Balancing İncentives and Disincentives for Vaccination in a Pandemic. Nat Med. 2021;27(9):1500–3. DOI: 10.1038/ s41591-021-01466-8.
- 40. Türk Tabipleri Birliği. TTB’den Sağlık Bakanlığı’na: Aşı Bilgilendirme ve Onam Formları, Endişeleri Giderecek Biçimde Düzenlenmelidir. [Erişim tarihi:14 Kasım 2021]. Erişim: https://www.ttb.org. tr/haber_goster.php?Guid=55b58b16-da 40-11eb-9450-8a9f7b8c4cda.
| APA | akbulak m, Çöl M (2022). DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. , 531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| Chicago | akbulak mert aykut,Çöl Meltem DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. (2022): 531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| MLA | akbulak mert aykut,Çöl Meltem DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. , 2022, ss.531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| AMA | akbulak m,Çöl M DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. . 2022; 531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| Vancouver | akbulak m,Çöl M DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. . 2022; 531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| IEEE | akbulak m,Çöl M "DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ." , ss.531 - 540, 2022. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| ISNAD | akbulak, mert aykut - Çöl, Meltem. "DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ". (2022), 531-540. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1093147 |
| APA | akbulak m, Çöl M (2022). DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. Eskişehir Türk dünyası uygulama ve araştırma merkezi halk sağlığı dergisi (Online), 7(3), 531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| Chicago | akbulak mert aykut,Çöl Meltem DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. Eskişehir Türk dünyası uygulama ve araştırma merkezi halk sağlığı dergisi (Online) 7, no.3 (2022): 531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| MLA | akbulak mert aykut,Çöl Meltem DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. Eskişehir Türk dünyası uygulama ve araştırma merkezi halk sağlığı dergisi (Online), vol.7, no.3, 2022, ss.531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| AMA | akbulak m,Çöl M DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. Eskişehir Türk dünyası uygulama ve araştırma merkezi halk sağlığı dergisi (Online). 2022; 7(3): 531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| Vancouver | akbulak m,Çöl M DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ. Eskişehir Türk dünyası uygulama ve araştırma merkezi halk sağlığı dergisi (Online). 2022; 7(3): 531 - 540. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| IEEE | akbulak m,Çöl M "DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ." Eskişehir Türk dünyası uygulama ve araştırma merkezi halk sağlığı dergisi (Online), 7, ss.531 - 540, 2022. 10.35232/estudamhsd.1093147 |
| ISNAD | akbulak, mert aykut - Çöl, Meltem. "DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE AŞILANMA TUTUMU VE COVID-19 AŞILARINA BAKIŞ". Eskişehir Türk dünyası uygulama ve araştırma merkezi halk sağlığı dergisi (Online) 7/3 (2022), 531-540. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1093147 |
