Yıl: 2019 Cilt: 60 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 159 - 169 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.29185/hayuretim.547128 İndeks Tarihi: 07-11-2022

Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler

Öz:
Stres, hayvanın karmaşık uyum düzeneğine baskı yapan ve çevreden gelen etkiler ile aldığı normal dışı durumdur. Stres faktörleri (stressörler) geniş kapsamlıdır; soğuk, sıcak, x- ışınları, yetersiz oksijen seviyesi, yüksek ses, korku, koku, yabancı cisimler ve kızgınlık bu kaynaklardan bir kısmıdır. Yüksek sıcaklık hayvanların refahını zorlar ve strese girmesine neden olur. Hayvanlarda oluşan korku ve stres, onlarda refah sorununun ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Böylece, bağışıklık, sinir ve endokrin sistemi olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durumda, hayvanın sağlık sorunları artar ve hayvanın yaşam süresi, kalitesi, verim düzeyi gibi parametrelerin olumsuz etkilenmesi sonucu ekonomik kayıplar kaçınılmaz olmaktadır. Stres altındaki hayvanlarda, kortizol salınımı, vücut ısısı ve nabız sayısının yükselmesi ile birlikte birçok hormonun etkilendiği fizyolojik bir değişim söz konusudur. Bu kapsamda böbrek üstü bezi hormonları (katekolaminler ve glukokortikoidler), üreme hormonları (ovaryum ve testis hormonları), büyüme hormonu (somatotrop hormon), tiroid hormonları (tiroksin ve triiyodotironin) ve pankreas hormonlarının (insülin ve glukagon) salgılanmasında artış ya da azalış gerçekleşir. Yapılan derlemede, ruminant hayvanlarda hormonal değişim üzerine sıcaklık stresinin etkileri tartışılmıştır.
Anahtar Kelime: Stres hormonları sıcaklık stresi verim refah keçi koyun

Hormonal Changes in Ruminant Animals Exposed to High Environmental Temperature

Öz:
Stress is the unusual condition that an animal experiences due to the effects of the environment and pressures the complex adaptation mechanism of animal. Stress factors (stressors) are extensive and some of these sources include cold, heat, x-rays, insufficient oxygen levels, noise, fear, smell, foreign bodies and oestrus. High temperature strains the welfare of animals and causes stress. Fear and stress in animals cause welfare problems affecting their adaptation mechanisms. Thus, immune, nervous and endocrine systems are adversely affected. In this case, health problems of the animal increase and economic losses become inevitable as a result of negative effects of parameters such as life span, life quality and yield level of the animal. With the release of cortisol and the increase inbody temperature and pulse rate, a physiological change in which many hormones are affected occur in animals under stress. In this context, there is an increase or a decrease in the secretion of adrenal hormones (catecholamines and glucocorticoids), reproductive hormones (ovarium and testicular hormones), growth hormone, thyroid hormones (thyroxine and triiodothyronine) and pancreas hormones (insulin and glucagon). This review discusses the effects of heat stress on hormonal changes in ruminant animals.
Anahtar Kelime: Stress hormones heat stress yield welfare goat sheep

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akçay Y, Vatansever Ö. 2010. Kırmızı et tüketimi üzerine bir araştırma: Kocaeli ili kentsel alan örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4(1):043-060.
  • Al-Haidary AA. 2004. Physiological exponses of Naimey sheep to heat stress challenge under semi-arid environments. Internatıonal Journal Of Agrıculture&Bıology 6(2):307-309.
  • Alkoyak K, Çetin O. 2016. Süt sığırlarında sıcaklık stresi ve korunma yolları. Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırma Dergisi 5(1):40-55.
  • Alnmier M, De Rosa G, Grasso F, Napolitana F, Bordi A. 2002. Effect of climate on the response of three oestrus synchronisation techniques in lactating dairy cows. Animal Reproduction Science 71:157–168.
  • Altınçekiç Ş, Koyuncu M. 2012. Çiftlik hayvanları ve stres. Hayvansal Üretim Dergisi 53(1): 27-37.
  • Ann Becker B, Klır JJ, Matteri RL, Spiers DE, Ellersıek M, Misfeldt ML. 1997. Endocrine and thermoregulatory responses to acute thermal exposures in 6-month-old pigs reared in different neo-natal environments. Journal of Thermal Biology 22(2):87-93.
  • Anonim, 2019a. http://www.muratgorgulu.com.tr/altekran.asp?id=31 (07.07.2019).
  • Anonim, 2019b. http://www.ruminantbesleme.com/sicaklik-stresi- besleme/ (07.07.2019).
  • Anonim, 2019c. https://www.karliisfikirleri.com/buyukbas-hayvan- yetistiriciligi/ (21.03.2013).
  • Anonim, 2019d. https://www.acikders.ankara.edu.tr/php/2543/mod resource/content/1/9.Hafta.pdf (08.07.2019).
  • Arı UÇ. 2015. Sığırlarda ısı stresinin fizyolojik ve hormonal olarak üremeye etkisi. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences 1(1):1-10.
  • Ası T. 1999. Tablolarla biyokimya cilt 2. Tayf Ofset, Ankara, s.71-111.
  • Ataman MB, Çoyan K. 1997. Stresin reprodüktif olaylar üzerine etkisi. The Journal of The Faculty of Veterinary Medicine University of Yuzuncu 8(1-2):118-121.
  • Bridges PJ, Brusie MA, Fortune JE . 2005. Elevated (heat stress) in vitro reduces androstenedione and estradiol and increases progesterone secretion by follicular cells from bovine dominant follicles. Domestic Animal Endocrinology 29:508–522.
  • Cengiz F. 2001. Hayvanlarda zorlanım (stres) oluşturan etkenler. Journal of The Faculty of Veterinary Medicine 20:147-153.
  • Chrousos CP, Gold PS. 1992. The concepts of stress and stress system disorders: Overwiew of physical and behavioral homeostasis. Journal of the American Medical Informatics Association 267(9):1244-1252.
  • Çeşmecioğlu M, Şirin E. 2011. Ruminantlarda sıcaklık stresinin üreme fonksiyonları üzerine etkisi. 7. Ulusal Zootekni Öğrenci Kongresi, 20-22 Mayıs, Aydın, 136-144s.
  • De Rensis F, Marconi P, Capelli T, Gatti F, Facciolongo F, Franzini S. 2002. Fertility in postpartum dairy cows in winter or summer following estrous synchronization and fixed time AI after the induction of an LH surge with GnRH or hCG. Theriogenology 58:1675–1687.
  • De Rensis F, Scaramuzzi RJ. 2003. Heat stress and seasonal effects on reproduction in the dairy cow-a review. Theriogenology 60:1139–1151.
  • Eliçin MK. 2008. Akkeçilerde tiroid hormonlarının değişimi. Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, Ankara.
  • Gendelman M, Roth Z. (2012). Seasonal effect ongerminal vesicle-stage bovine oocytes is expressed by alterations in transcript levels in the developing embryos associated with reduced developmental competence. Biology of Reproduction 86(1):1-9.
  • Gücel M. 2008. Kıbrıs koyunlarında t3 ve t4 hormon düzeyleri ile bazı kan parametreleri üzerine sıcaklık stresinin etkileri. Ege Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
  • Gwazdauskas FC, Thatcher WW, Wilcox CJ. 1972. Physiological, environmental, and hormonal factors at insemination which may affect conception. Journal of Dairy Science 56(7):873–877.
  • Güzeloğlu A, Ambrose JD, Kassa T, Diaz T, Thatcher MJ, Thatcher WW. 2001. Long-term follicular dynamics and biohemical characteristics of dominant follicles in dairy cows subjected to acute heat stres. Animal Reproduction Science 66:15–34.
  • Hamilton TD, Vizcarra JA, Wettman RP, Keefer BE, Spicer LJ. 1999. Ovarian function in nutritionally induced anoestrous cows: effect of exogenous gonadotrophin-releasing hormone in vivo and effect of insulin and insulin-like growth factor I in vitro . Journal of Reproduction and Fertility 117:179–187.
  • Hansen PJ. 2009. Effects of heat stress on mammalian reproduction. Philosophical Transactions of the Royal Society 364:3341-3350.
  • Helal A, Hashem ALS, Abdel-Fattah MS, El-Shaer HM. 2010. Effects of heat stress on coat characteristics and physiological responses of Balady and Damascus goats in
  • Sinai, Egypt. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Science 7:60–69.
  • Howell JL, Fuquay JW, Smith AE. 1994. Corpus luteum growth and function in lactating Holstein cows during spring and summer. Journal of Dairy Science 77:735–739.
  • Imtiaz Hussain SM, Fuquay JW, Younas M. 1992. Estrous cyclicity in nonlactating and lactating holsteins and jerseys during a Pakistani summer. Journal of Dairy Science 75:2968–2975.
  • Jolly PD, McDougall S, Fitzpatrick LA, Macmillan KL, Entwhitsle KW. 1995. Physiological effect of under nutrition on postpartum anoestrous in cows. Journal of Reproduction and Fertility. Supplement 49:477–492.
  • Katsuhiko D, Ohno T, Kuroshima A. 1982. Role of endocrine pancreas in temperature acclimation. Life Science Journal 30:2253-2259.
  • Kaymakçı M. 2006. Üreme biyolojisi. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir, 278s.
  • Kirdeci A, 2015. Sıcaklık stresi altındaki sütçü ineklere uygulanan vitamin c’ nin bazı kan parametrelerine ve gebelik oranına etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi, Doktora Tezi, Aydın.
  • Kocatürk PA. 2000. Strese Cevap. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 53(1):49-56.
  • Koyuncu M, Akgün H. 2018. Çiftlik hayvanları ve küresel iklim değişikliği arasındaki etkileşim. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 32(1):151-164.
  • Kutlu B, Varışlı Ö. 2012. Şanlıurfa’da farklı mevsimlerde tohumlanan ineklerde gebelik oranı. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 1(2):97-102.
  • Lacerda TF, Loureiro B. (2015). Selecting Thermotolerant Animals as A Strategy to Improve Fertility ın Holstein Cows. Global Journal of Animal Scientific Research 3(1):119-127.
  • Lawrence T, Vollhardt MA. 1991. Psychoneuroimmunology; A literatüre review: American Journal of Orthopsyhiatry 61(1):35-47.
  • Lopez-Gatius F. 2003. Is fertility declining in dairy cattle? A retrospective study in northeastern Spain. Theriogenology 60:89–99.
  • Mann GE, Lamming GE. 2001. Relationship between the maternal endocrine environment, early embryo development and the inhibition of the luteolytic mechanism in the cow. Reproduction 121:175–180.
  • Ronchi B, Stradaioli G, Verini Supplizi A, Bernabucci U, Lacetera N, Accorsi PA, Nardone A, Seren E. 2000. Influence of heat stress or feed restriction on plasma progesterone, oestradiol-17b, LH, FSH, prolactin and cortisol in Holstein heifers. Livestock Production Science 68:231–241.
  • Roth Z, Meidan R, Shaham-Albalancy A, Braw-Tal R, Wolfenson D. 2001. Delayed effect of heat stres on streoid production in medium-sized and preovulatory bovine follicles. Journals of Reproduction and Fertility 121(5):745–751.
  • Sartori R, Sartor-Bergfelt R, Mertens SA, Guenther JN, Parrish JJ, Wiltbank MC. 2002. Fertilization and early embryonic development in heifers and lactating cows in summer and lactating and dry cows in winter. Journal of Dairy Science 85:2803–2812.
  • Sivakumar AVN, Singh G, Varshney VP. 2010. Antioxidants supplementation on acid base balance during heat stress in goats. Asian-Australasian Journal of Animal Science. 23:1462–1468.
  • Sönmez M, Demirci E, Türk G, Gür S . 2005. Effect of season on some fertility parametres of dairy and beef cows in Elazığ province. Turkish Journal of Veterinary and Animal Science 29:821–828.
  • Sucu E, Akbay KC, Filya İ. 2015. Ruminantlarda sıcaklık stresinin metabolizma üzerine etkileri. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi 10(2):130-138.
  • Şireli HD, Tutkun M, Tatar AM, Tuncer SS. 2017. Heat stress in rumınants. Journal of Animal Science LX:257-261.
  • Taşkın T, Ataç F, Demirören E. 2008. Sıcaklık stresinin saanen keçilerinde t3 t4 ve kortisol hormon düzeyleri üzerine etkisi. Hayvansal Üretim Dergisi 49(2):15-22.
  • Üstün Z. 2011. Sıcaklık stresi altındaki süt ineklerinde tohumlama protokolü sonrası epidural gnrh uygulamasının gebelik oranı üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
  • White FJ, Wettemann RP, Looper ML, Prado TM, Morgan GL. 2002. Seasonal effects on estrous behavior and time ovulation in nonlactating beef cows. Journal of Animal Science 80:3053–3059.
  • Wilson SJ, Marion RS, Spain JN, Spiers DE, Keisler DH, Lucy MC. 1998. Effects of controlled heat stres on ovarian function of dairy cattle. 1. Lactating cows. Journal of Dairy Science 81:2124–2131.
  • Wolfenson D, Lew BJ, Thatcher WW, Graber Y, Meidan R . 1997. Seasonal and acute heat stres effects on steroid production by dominanat follicles in cows. Animal Reproduction Science 47:9–19.
  • Wolfenson D, Sonego H, Bloch A, Shaham-Albalancy A, Kaim M, Folman Y, Meidan R. 2002. Seasonal differences in progesterone production by luteinized bovine thecal and granulosa cells. Domestic Animal Endocrinology 22:81–90.
  • Yadav B, Singh G, Wankar A. 2015. Adaptive capability as ındicated by redox status and endocrine responses in crossbred cattle exposed to thermal stress. Journal of Animal Research 5(1):67-73.
  • Yavuz HM, Biricik H. 2009. Süt sığırlarının s ıcak stresinde beslenmesi. Uludağ Üniversty Journal of Research in Veterinary Medicine 28(1):1-7.
  • Yavuz H. 2011. Konjuge linoleik asit üretimi, hayvansal ürünlerdeki önemi ve sağlık üzerine etkileri. 7. Ulusal
  • Zootekni Öğrenci Kongresi, 20-22 Mayıs, Aydın, 115-120s. Yorulmaz E. 2014. Koyunlarda Stresle ilgili bazı fizyolojik parametrelerin mevsimsel değişimi. Adnan Menderes Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
  • Younas M, Fuquay JW, Smith AE, Moore AB. 1993. Estrous and endocrine responses of lactating Holsteins to forced ventilation during summer. Journal of Dairy Science 76:430–434.
  • Topuzoğlu B, Baştan A. 2010. Sütçü ineklerde ısı stresinin döl verimi üzerine etkisi. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi 81(2):29-32.
APA DURMUŞ M, KOLUMAN DARCAN N (2019). Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. , 159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
Chicago DURMUŞ MURAT,KOLUMAN DARCAN NAZAN Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. (2019): 159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
MLA DURMUŞ MURAT,KOLUMAN DARCAN NAZAN Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. , 2019, ss.159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
AMA DURMUŞ M,KOLUMAN DARCAN N Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. . 2019; 159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
Vancouver DURMUŞ M,KOLUMAN DARCAN N Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. . 2019; 159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
IEEE DURMUŞ M,KOLUMAN DARCAN N "Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler." , ss.159 - 169, 2019. 10.29185/hayuretim.547128
ISNAD DURMUŞ, MURAT - KOLUMAN DARCAN, NAZAN. "Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler". (2019), 159-169. https://doi.org/10.29185/hayuretim.547128
APA DURMUŞ M, KOLUMAN DARCAN N (2019). Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. Hayvansal Üretim, 60(2), 159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
Chicago DURMUŞ MURAT,KOLUMAN DARCAN NAZAN Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. Hayvansal Üretim 60, no.2 (2019): 159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
MLA DURMUŞ MURAT,KOLUMAN DARCAN NAZAN Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. Hayvansal Üretim, vol.60, no.2, 2019, ss.159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
AMA DURMUŞ M,KOLUMAN DARCAN N Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. Hayvansal Üretim. 2019; 60(2): 159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
Vancouver DURMUŞ M,KOLUMAN DARCAN N Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler. Hayvansal Üretim. 2019; 60(2): 159 - 169. 10.29185/hayuretim.547128
IEEE DURMUŞ M,KOLUMAN DARCAN N "Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler." Hayvansal Üretim, 60, ss.159 - 169, 2019. 10.29185/hayuretim.547128
ISNAD DURMUŞ, MURAT - KOLUMAN DARCAN, NAZAN. "Yüksek Çevre Sıcaklığına Maruz Kalan Ruminant Hayvanlarda Meydana Gelen Hormonal Değişimler". Hayvansal Üretim 60/2 (2019), 159-169. https://doi.org/10.29185/hayuretim.547128