Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma
Yıl: 2021 Cilt: 8 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 426 - 444 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17336/igusbd.533434 İndeks Tarihi: 30-11-2022
Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma
Öz: Türk ekonomisinde son yıllarda büyüme ve gelişme yaşanmıştır. Ancak buna rağmen bazı alanlarda yeterince gelişme sağlanamamıştır. Özellikle çift hanelerde gerçekleşen enflasyon ve faizler bu alanlardan bazılarıdır. Gelişim sağlanamayan bir diğer önemli alan ise cari açıktır. Dolayısı ile küresel ekonomiler arasında ilk 10 içinde yer almak isteyen Türkiye’nin cari açık sorununu çözmesi gerekmektedir. Türkiye’de cari açığın çözümüne yönelik tedbirlerin alınabilmesi için öncelikle cari açığa neden olan faktörler belirlenmelidir. Çalışmada Türkiye’de cari açığı etkileyen faktörlerin belirlenmesi için Ocak 2006 ila Haziran 2018 arasındaki dönemdeki üçer aylık veriler dikkate alınmıştır. 11 adet makroekonomik gösterge ile Çok Değişkenli Uyarlanabilir Regresyon Uzanımları (Multivariate Adaptive Regression Splines: MARS) yöntemi uygulanmıştır. Çalışma sonucunda Türkiye’de ekonomik büyümenin, EUR TL kurunun, USD TL kurunun, ihtiyaç kredisi faizinin, taşıt kredisi faizinin ve enflasyonun (TÜFE) cari açığı etkilediği belirlenmiştir. Türkiye’de cari açığın düşürülmesi için söz konusu makroekonomik faktörlerin yakından izlenmesi ve cari açık üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasına yönelik düzenlemeler yapılması önerilmektedir.
Anahtar Kelime: A Statistical Research upon Determining Factors Affecting Current Deficit in Turkey
Öz: Growth and development have been shown in the Turkish economy in recent years. However, enough development could not be provided in some areas. High inflation and interest rates, which are particularly at the level of double-digit, are some of these areas. One another important area is the current deficit. Therefore, Turkey, which wants to be among the top 10 economies in global economies, should resolve the current deficit problem. Causing factors to current deficit should be determined firstly in order to be able to resolve the current deficit problem in Turkey. In the study, quarterly data for the period between January 2006 and June 2018 are taken into consideration. Multivariate Adaptive Regression Splines (MARS) method with 11 macroeconomic variables was used in order to determine factors affecting the current deficit in Turkey. As a result of this study, it was determined that economic growth, EUR TL foreign exchange rate, USD TL foreign exchange rate, the interest rate for consumer credits and vehicle credits and inflation (CPI) affect current deficit in Turkey. It is recommended that affecting factors should be monitored closely in order to decrease the current deficit in Turkey and regulations should be made in order to decrease the negative effects of the current deficit.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AGARWAL, A. (2014). Current account deficit and fiscal deficit a case study of India. National Monthly Refereed Journal of Research In Commerce & Management, 3, 20- 26.
- AKÇELİK, F. & FENDOĞLU, S. (2019). Country risk premium and domestic macroeconomic fundamentals when global risk appetite slides. CBRT Research and Monetary Policy Department, No. 2019-04.
- AKINCI, M. & YILMAZ, Ö. (2016). Enflasyon-faiz oranı takası: Fisher hipotezi bağlamında Türkiye ekonomisi için dinamik en küçük kareler yöntemi. Sosyoekonomi 24(27): 33-56.
- AYHAN, D. (2014). BRICS-T ülkelerine yönelik portföy yatırımlarının cari açık üzerindeki etkisi: dinamik panel veri analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 67-75.
- BAGNAI, A. & MANZOCCHI, S. (1999). Current account reversals in developing countries: the role of fundamentals. Open Economic Review, 10, 143-163.
- BANDAY, U. & ANEJA, R. (2016). How budget deficit and current account deficit are interrelated in Indian economy. Theoretical & Applied Economics, 23(1), 237-246.
- BARIŞIK, S. & KESİKOĞLU, F. (2010). Makroekonomik değişken olarak bütçe açığı-cari açık ilişkisi: Gelişmekte olan piyasalar örneği. İktisat İşletme ve Finans, 25(294), 101-119.
- BAŞ, G., KARA, M. (2020). Makroekonomik faktörlerin cari açık üzerine etkisi: Türkiye için zaman serisi analizi. International Journal of Social Science Research, 9(1), 36-47.
- BAYRAKTUTAN, Y. & DEMİRTAŞ, I. (2011). Gelişmekte olan ülkelerde cari açığın belirleyicileri: panel veri analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 1-28.
- BITZIS, G., PALEOLOGOS, J. & PAPAZOGLOU, C. (2008). The determinants of the Greek current account deficit: The EMU experience, Journal of International and Global Economic Studies. 1, 105-112.
- BOLDER, J & RUBIN, T. (2007). Optimization in a simulation setting: use of function approximation in debt strategy analysis. Bank of Canada Working Paper, 1-92.
- BUSSIERE, M., FRATZSCHER M. & MÜLLER G. J. (2004). Current account dynamics in OECD and AB acceding countries - an ıntertemporal approach. ECB Working Paper Series, 311, 1-38.
- CHINN, M. & PRASAD, E. (2003). Medium-term determinants of current accounts in industrial and developing countries: an empirical exploration. Journal of International Economics, 59, 47–76.
- ÇALIŞKAN ÇAVDAR, Ş. & KARAMAN, F. (2013). Cari açık ve bütçe açığını etkileyen faktörlerin nedensellik ilişkilerinin diyagram yoluyla gösterimi: Türkiye örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 405-416.
- ÇELİK, O. & ERER, E. (2018). Bireysel emeklilik fonları ve cari açık arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Ege Akademik Bakış, 18(2), 289-305.
- ÇİFTÇİ, N. (2014). Türkiye'de cari açık, reel döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler: eşbütünleşme analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 129-142.
- ÇİFTÇİ, N. & EŞMEN, M. (2017). Türkiye’de cari açığı belirleyen faktörler ve cari açığı azaltmada alternatif enerji kaynaklarının rolü: VAR modeli. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 83-110.
- ÇİĞDEM, G. (2017). Investigation of the relationship between current account deficit and savings in MENA economies: an empirical approach. International Journal of Economics and Reserach, 8(3), 1-6.
- DİNÇER, H., YÜKSEL, S. & KARTAL, M. T. (2019). The role of bank interest rate in the competitive emerging markets to provide financial and economic stability. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(2), 103-120.
- DOĞAN, E. & BAYRAÇ, H.N. (2014). Türkiye’de cari açık sorunu üzerine mikro temelli bir yaklaşım. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 97- 124.
- DOĞRU, B. (2012). ABD ve AB bölgesindeki bir finansal krizin Türkiye’ye etkileri, cari açık üzerine bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 113- 128.
- DÜCAN, E., POLAT, M.A. & BALCIOĞLU, E. (2016). Tüketim toplumu örneği olarak Türkiye’nin cari açık ve tüketici kredileri ilişkisi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 161-188.
- Dünya Bankası. (2018). Current account balance (% of GDP). Erişim tarihi: 29.11.2018, https://data.worldbank.org/indicator/BN.CAB.XOKA.GD.ZS
- EĞİLMEZ, M. & KUMCU, E. (2004). Ekonomi politikası, teori ve Türkiye uygulaması. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- ERBAYKAL, E. (2007). Türkiye’de ekonomik büyüme ve döviz kuru cari açık üzerinde etkili midir? Bir nedensellik analizi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 81-88.
- EŞİYOK, B. A. (2012). Türkiye ekonomisinde cari açık sorunu ve nedenleri. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 49(569), 63-85.
- FAYAZ, M. & SANDEEP, K.B. (2016). Trends, patterns and determinants of Indian current account deficit. Applied Econometrics and International Development, 16(1), 167- 186.
- FRIEDMAN, J. (1991). Multivariate Adaptive Regression Splines. The Annals of Statistics, 19, 1-141.GOH, A. T. C., ZHANG, Y., ZHANG, R., ZHANG, W. & XIAO, Y. (2017). Evaluating Stability of Underground Entry-Type Excavations Using Multivariate Adaptive Regression Splines and Logistic Regression. Tunnelling and Underground Space Technology, 70, 148-154.
- GÖÇER, İ. (2013). Türkiye’de cari açığın nedenleri, finansman kalitesi ve sürdürülebilirliği: ekonometrik bir analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8, 213-242.
- GÜLZAR, S., XIAO, H. & YAJIE, W. (2007). The current account balance of Pakistan 1972- 2005: a cointegrasyon. Information Technology Journal, 6, 664-671.
- HAN, X. & YONG, Y. (2020). The relationship and trend of current account and budget deficit: a case study of China. Academic Journal of Business & Management, 2(4), 129-134.
- HERWARTZ, H. & SIEDENBURG, F. (2007). Determinants of current account imbalances in 16 OECD countries: an out-of-sample perspective. Review of World Economics, 143, 349-374.
- HUNTINGTON, H. (2015). Crude oil trade and current account deficits. Energy Economics, 50, 70-79.
- İMROHOROĞLU, A. & ZHAO, K. (2020). Household saving, financial constraints, and the current account in China. International Economic Review, 61(1), 71-103.
- KANDİL, M. & GREENE J. (2002). The ımpact of cyclical factors on the U.S. balance of payments. IMF Working Paper, 45, 1-43.
- KARTAL, M. T. (2019). Türkiye’de kredi faizlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi: MARS yöntemiyle bir analiz. Bankacılar Dergisi, 108, 24-41.
- KARTAL, M. T. (2020). The behavior of sovereign credit default swaps (CDS) spread: evidence from Turkey with the effect of Covid-19 pandemic. Quantitative Finance and Economics, 4(3), 489-502.
- KARTAL, M. T., KILIÇ DEPREN, S. & DEPREN, Ö. (2018). Döviz kurlarını etkileyen makroekonomik faktörlerin belirlenmesi: Türkiye’de ABD Doları ve Euro kurları üzerine ekonometrik bir inceleme. MANAS Journal of Social Studies, 7(1), 209-229.
- KAUR, M., YADAV, S. S. & GAUTAM, V. (2012). Foreign direct investment and current account deficit-a causality analysis in context of India. Journal of International Business and Economy, 13(2), 85-106.
- KESİKOĞLU, F., YILDIRIM, E. & ÇEŞTEPE, H. (2013). Cari açığın belirleyicileri: 28 OECD ülkesi için panel VAR analizi. AİBÜ - İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9, 15-34.
- KESGİNGÖZ, H. & KARATAŞ, A. R. (2016). Yabancı sermaye yatırımları ile cari işlemler açığı ilişkisi ve cari işlemler açığı için politika önerileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 597-610.
- KESKİN, A. (2017). Türkiye'de cari açık sorunu ve açığın finansman yapısı: 1989- 2015 Dönem analizi. Amme Idaresi Dergisi, 50(3), 89-125.
- KILIÇ DEPREN, S. & KARTAL, M. T. (2020). Prediction on the Volume of Non- Performing Loans (NPL) in Turkey using Multivariate Adaptive Regression Splines (MARS) Approach. International Journal of Finance and Economics, In Press.
- KIRCA, M. & KARAGÖL, V. (2018). Türkiye’de petrol fiyatları ve cari açık arasındaki simetrik ve asimetrik nedensellik ilişkilerinin analizi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(18), 59-71.
- KIZILDERE, C. (2020). Türkiye’de cari açık sorununun enerji tüketimi ve ekonomik büyüme açısından değerlendirilmesi: Ampirik bir analiz. Business & Management Studies: An International Journal, 8(2), 2121-2139.
- LEE, T. S. & CHEN, I. F. (2005). A Two-Stage Hybrid Credit Scoring Model Using Artificial Neural Networks and Multivariate Adaptive Regression Splines. Expert Systems with Applications, 28, 743-752.
- LEE, T. S., CHIU, C. C., CHOU, Y. C. & LU, C. J. (2006). Mining the Customer Credit Using Classification and Regression Tree and Multivariate Adaptive Regression Splines. Computational Statistics & Data Analysis, 50, 1113-1130.
- LIN, S. X. & KUEH, J. (2019). Determinants of current account balance in Six ASEAN countries: a panel analysis approach. International Journal of Economics and Finance, 11(7), 129-129.
- LONGE, A. E., ADELOKUN, O. O. & OMITOGUN, O. (2018). The current account and oil price fluctuations nexus in Nigeria. Journal of Competitiveness, 10(2), 118-131.
- MANGIR, F. (2012). Türkiye için ikiz açıklar hipotezi testi (1980-2011). Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 5, 136-149.
- MALIK, S., CHAUDHRY, I. S., SHEIKH, M. R. & FAROOQI, F. S. (2010). Tourism, economic growth and current account deficit in Pakistan: evidence from co-integration and causal analysis. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 22, 21-31.
- MUZIR, E. (2011). Basel II düzenlemeleri doğrultusunda kredi riski analizi ve ölçümü: geleneksel ekonometrik modellerin yapay sinir ağları ve MARS modelleriyle karşılaştırılmasına yönelik ampirik bir çalışma (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- NASON, J. M. & ROGERS J. H. (1999). Investment and the current account in the short run and the long run. board of governors of the Federal Reserve System. International Finance Discussion Papers, 647, 1-59.
- PEKER, O. & HOTUNLUOĞLU, H. (2009). Türkiye’de cari açığının nedenlerinin ekonometrik analizi. Atatürk Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 3, 221-237.
- SAÇIK, S. Y. & ALAGÖZ, M. (2010). Türkiye’de cari işlemler açığı sorunu ve borçlanma ile ilişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 113-120.
- SEPHTON, P. (2001). Forecasting Recessions: Can We Do Better on MARS? Review Federal Reserve Bank of Saint Louis, 83(2), 39-49.SEVER, E. & DEMİR, M. (2007). Türkiye’de bütçe açığı ile cari açık arasındaki ilişkilerin VAR analizi ile incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1), 47-63.
- SOYSA, N., PALLEGEDARA, A. & DEEGAHAWATURE, D. (2019). Effects of global crude oil price fluctuation on the current account balance in Sri Lanka. In Sri Lanka Economic Research Conference (SLERC), 201-204.
- TCMB. (2018). Ödemeler dengesi istatistikleri. Erişim tarihi: 29.11.2018, http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Ode meler+Dengesi+ve+Ilgili+Istatistikler/Odemeler+Dengesi+Istatistikleri
- TCMB. (2020). Cari açık ve kırılımına ilişkin veriler. Erişim tarihi: 13.07.2020, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_18/5122/DataGroup/tu rkish/bie_odeayrsunum6.
- TUNAY, K. B. (2011). Türkiye’de durgunlukların MARS yöntemi ile tahmini ve kestirimi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 30, 71-91.
- TÜRKAY, H. (2013). Türkiye’de cari açık, bütçe açığı ve yatırım-tasarruf açığı ilişkisi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(2), 253-269.
- YANAR, R. & KERİMOĞLU, G. (2011). Türkiye’de enerji tüketimi, ekonomik büyüme ve cari açık ilişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 191-201.
- YAPAR SAÇIK, S. & KARAÇAYIR, E. (2015). Türkiye’de cari işlemler hesabının finansmanı: ARDL sınır testi yaklaşımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 155-166.
- YILMAZ, Ö. & AKINCI, M. (2012). Türkiye'de cari açıkların belirleyicileri: bir zaman serisi analizi. TİSK Akademi, 7, 54-83.
- YILMAZ, Ö. & KAYA, V. (2007). İhracat, ithalat ve reel döviz kuru ilişkisi: Türkiye için bir VAR modeli. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 22, 69 - 84.
- YÜKSEL, S., ZENGİN, S. & KARTAL, M. T. (2016). Identifying the macroeconomic factors ınfluencing credit card usage in Turkey by using MARS method. China-USA Business Review, 15(12), 611-615.
- ZENGİN, S., YÜKSEL, S. & KARTAL, M. T. (2018). Understanding the factors that affect foreign direct ınvestment in Turkey by using MARS method. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(18), 177-192.
| APA | KILIÇ DEPREN S (2021). Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. , 426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| Chicago | KILIÇ DEPREN Serpil Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. (2021): 426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| MLA | KILIÇ DEPREN Serpil Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. , 2021, ss.426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| AMA | KILIÇ DEPREN S Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. . 2021; 426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| Vancouver | KILIÇ DEPREN S Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. . 2021; 426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| IEEE | KILIÇ DEPREN S "Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma." , ss.426 - 444, 2021. 10.17336/igusbd.533434 |
| ISNAD | KILIÇ DEPREN, Serpil. "Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma". (2021), 426-444. https://doi.org/10.17336/igusbd.533434 |
| APA | KILIÇ DEPREN S (2021). Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| Chicago | KILIÇ DEPREN Serpil Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8, no.2 (2021): 426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| MLA | KILIÇ DEPREN Serpil Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.8, no.2, 2021, ss.426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| AMA | KILIÇ DEPREN S Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 8(2): 426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| Vancouver | KILIÇ DEPREN S Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 8(2): 426 - 444. 10.17336/igusbd.533434 |
| IEEE | KILIÇ DEPREN S "Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma." İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, ss.426 - 444, 2021. 10.17336/igusbd.533434 |
| ISNAD | KILIÇ DEPREN, Serpil. "Türkiye’de Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik İstatistiksel Bir Araştırma". İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/2 (2021), 426-444. https://doi.org/10.17336/igusbd.533434 |
