Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine
Yıl: 2022 Cilt: 16 Sayı: 31 Sayfa Aralığı: 25 - 32 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.54316/dilarastirmalari.1176987 İndeks Tarihi: 06-12-2022
Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine
Öz: Anadolu ağızları, yalnızca kendine özgü fonetik ve morfolojik özellikleriyle değil aynı zamanda sahip olduğu kelime hazinesiyle de Türkçenin problemli bazı konularının aydınlatılmasında araştırmacılara önemli veriler sunmaktadır. Herkesin bildiği gibi bugün Güncel Türkçe Sözlük’te yer almayan ancak Türkçenin tarihî ve çağdaş lehçelerinde yaşayan pek çok kelime Anadolu ağızlarında yaşayabilmektedir. Bu çalışmada Anadolu ağızlarında görülen apala- “emeklemek” fiili üzerinde durulacaktır. Apala- fiili, ağırlıklı olarak Batı Anadolu ağızlarında görülen ilgi çekici bir fiildir. Bu fiil, ağızlarda abalamak, apılamak, apalamak, apılamak, aballamak gibi farklı şekillerde kullanılmaktadır. Çuvaşçada, aynı anlam için diğer çağdaş lehçelerde rastlanmayan upalen- fiili bulunmaktadır. Çalışmada, tarihî ve çağdaş lehçelerdeki durumu takip edilerek Anadolu ağızlarındaki kullanımlardan da faydalanılarak apala- fiilinin üzerinde durulacak olup anlam özelliklerinden de yola çıkılarak kelimenin Çuvaşça upalen- ile bağlantısı incelenecektir.
Anahtar Kelime: On the Verb apala- “to crawl” Used in Anatolian Dialects
Öz: Anatolian dialects provide important data to researchers in illuminating some problematic issues of Turkish not only with their specific phonetic and morphological features, but also with their vocabulary. As everyone knows, many words that are not included in the Contemporary Turkish Dictionary but live in the historical and contemporary dialects of Turkish can live in Anatolian dialects. In this study, the verb apala- “to crawl” in Anatolian dialects will be emphasized. The verb apala- is an interesting verb that is mostly seen in Western Anatolian dialects. This verb is used in dialects in different ways such as abalama, apılamak, apılamak, apılamak, abalama. Chuvash has the verb upalen- for the same meaning, which is not found in other contemporary dialects. The study will focus on the verb apala- by following its situation in historical and contemporary dialects and benefiting from its usage in Anatolian dialects, and its connection with Chuvash upalen- will be examined based on its meaning characteristics.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ALTAYLI, Seyfettin (2018). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu. (AzTS)
- ARIKOĞLU, Ekrem (2005). Örnekli Hakasça Türkçe Sözlük, Ankara: Akçağ. (ÖHTS)
- BAYRAM, Bülent (2019). Çuvaş Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu. (ÇTS)
- CAFEROĞLU, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Türk Dil Kurumu. (EUTS)
- CİN, Ali; IŞIK, Deniz (2020). “Eski Türkçeden Günümüze +lA- İsimden Fiil Yapım Eki”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 10: 79-115. Derleme Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu.
- ERCİLASUN, Ahmet Bican; AKKOYUNLU, Ziyat (2014). Dîvânu Lugâti’-Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- GAYDARCİ, G.A.; KOLTSA, E.K.; POKROVSKAYA, L.A.; TUKAN, B.P. (1991). Gagavuz Türkçesinin Sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı. (GTS)
- GTDS: Gadimi Türkmen Dılınıň Sözlügı (2013). Aşgabat.
- GÜNER DİLEK, Figen (2022). Altay Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- GÜRSOY NASKALİ, Emine; DURANLI, Muvaffak (2019). Altayca Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu. (ATS)
- Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (1991). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. (KTLS)
- ILGIN, Ali (2015). Tarihî Karşılaştırmalı Tofa (Karagas) Türkçesi Biçim Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- KİLLİ YILMAZ, Gülsüm (2017). “Saha Türkçesinde Ayı İle İlgili Örtmece Söz Varlığı”. Türkbilig, 33: 25-56.
- KOÇ, Kenan; BAYNİYAZOV, Ayabek; BAŞKAPAN, Vehbi (2021). Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. (KTTTS)
- Kutadgu Bilig İndeks (1979). (Haz.: Kemal Eraslan, Nuri Yüce, Osman Fikri Sertkaya). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
- MUZAFAROV, R.; MUZAFAROV, R. (2018). Kırım Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. (KrTTS)
- NECİPOVİÇ NECİP, Emir (2013). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, Ankara. (YUTS)
- ÖNER, Mustafa (2014). Türkçe-Tatarca Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- ÖNER, Mustafa (2015). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- ÖZŞAHİN, Murat (2017). Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. (BTS)
- PEKACAR, Çetin (2011). Kumuk Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. (KuTS)
- PEKARSKİY, Edouard (1945). Yakut Dili Sözlüğü. C. 1, İstanbul: Türk Dil Kurumu. (YDS)
- PEKARSKİY, E. K. (1959). Slovar Yakutskogo Yazika. Leningrad. (SYY)
- TANNAGAŞEVA, Nadejda N. K.; AKALIN, Şükrü Halûk (1995). Şor Sözlüğü. Adana: Çukurova Üniversitesi. (ŞS)
- TAVKUL, Ufuk (2020). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. (KMTS)
- TDDS Türkmen Dılınıň Düşündırışlı Sözlügı (2016). Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşiryat Gullugu.
- TEKİN, Talat (1995). Orhon Yazıtları. Ankara: Simurg.
- TENİŞEV, E. R. (1968). Tuvinsko-Russkiy Slovar’. Moskva. (TRS)
- TIETZE, Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. İstanbul: Simurg.
- TOPARLI, Recep; VURAL, Hanifi; KARAATLI, Recep (2003). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu.
- UYĞUR, Ceyhun Vedat (2019). Karakalpak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. (KTS).
- ÜNLÜ, Suat (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim.
- YEGOROV, V.G. (1964). Etimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka. Çeboksarı.
- YUDAHİN, K.K (2011). (KS) Kırgız Sözlüğü (Çev. Abdullah Taymas). Ankara: Türk Dil Kurumu. (KS)
| APA | ERSOY F (2022). Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. , 25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| Chicago | ERSOY FEYZI Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. (2022): 25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| MLA | ERSOY FEYZI Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. , 2022, ss.25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| AMA | ERSOY F Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. . 2022; 25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| Vancouver | ERSOY F Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. . 2022; 25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| IEEE | ERSOY F "Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine." , ss.25 - 32, 2022. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| ISNAD | ERSOY, FEYZI. "Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine". (2022), 25-32. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| APA | ERSOY F (2022). Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. Dil Araştırmaları, 16(31), 25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| Chicago | ERSOY FEYZI Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. Dil Araştırmaları 16, no.31 (2022): 25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| MLA | ERSOY FEYZI Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. Dil Araştırmaları, vol.16, no.31, 2022, ss.25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| AMA | ERSOY F Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. Dil Araştırmaları. 2022; 16(31): 25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| Vancouver | ERSOY F Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine. Dil Araştırmaları. 2022; 16(31): 25 - 32. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| IEEE | ERSOY F "Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine." Dil Araştırmaları, 16, ss.25 - 32, 2022. 10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
| ISNAD | ERSOY, FEYZI. "Anadolu Ağızlarında Kullanılan apala- “emeklemek” Fiili Üzerine". Dil Araştırmaları 16/31 (2022), 25-32. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1176987 |
