Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi

ÇELİKKAYA, Ali

Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi

Ali ÇELİKKAYA (Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü, Eskişehir, Türkiye)

Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

21 11

Yıl: 2011 Cilt: 11 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 97 - 120 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi

Öz:

Çevre vergileri “negatif dışsallıkların” içselleştirilmesinde kullanılan en önemli maliye politikası araçlarından birisidir. Özellikle 1980’li yılların başlarından itibaren çevresel sorunların çözümünde fiyat temelli maliye politikası araçlardan yararlanılması görüşü ağırlık kazanmıştır. Ardından 1990’lı yılların başında İskandinav ülkeleri emek ve sermaye üzerindeki vergi yükünü çevreyi kirleten kaynaklara kaydırmak amacıyla bir dizi çevre vergisi reformları gerçekleştirmiştir. Onları 1990’lı yılların sonlarına doğru Hollanda, İngiltere ve Almanya gibi diğer Avrupa ülkeleri takip etmiştir. Bu gün gelinen noktada çevreye verilen zararların “kirletene ödettirilmesi” ve “kaynak dağılımında etkinliğin sağlanması” amacı ile birçok OECD üyesi ülke vergi sistemlerini yeniden gözden geçirmektedir. Türkiye henüz bu anlamda bir çevre vergisi reformu gerçekleştirmemiştir. Ancak vergi mevzuatımızda bu amaca hizmet edebileceği düşünülen bir takım düzenlemeler mevcuttur.

Anahtar Kelime: Avrupa Birliği kirlilik çevre vergisi Türkiye

Environmental tax reforms in European countries and an evaluation of Turkish case

Öz:

Environmental taxes are one of the main operational tools of public finance for internalizing negative externalities. Since the beginning of the early 1980s price-based tools have been used to solve environmental problems. At the beginning of 1990s Scandinavian countries established some environmental tax reforms (ETR) and shifted the tax burden from earned income and capital to environmental pollution sources that they created. Likewise, some other EU countries, such as Holland, England and Germany implemented similar tax reforms. Nowadays many of the OECD countries have revised their tax laws according to pollution pay principles and shifted tax burden from good economic activities to emissions. Turkey has not managed to accomplish ETR yet; nevertheless, there are some arrangements that are expected to serve for this purpose in the tax laws.

Anahtar Kelime: Turkey European Union pollution environmental tax

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Agnolucci Paolo (2009). The Effect of the German and British Environmental Taxation Reforms: A Simple Assessment. Energy Policy 37 (8): 3043-3051.
Belediye Gelirleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (1993). (3914 Sayılı Kanun, RG. Tarih: 24/07/1993, RG. No: 21647).
BovenbergA. Lans, Frederic Van Der Poleg (1998). Consequences of Environmental Tax Reform for Unemployment and Welfare. Environmental and Resource Economics, 12: 137-150.
Bruvoll, Annegrete (2009). On the Measurement of Environmental Taxes, Discussion Papers No. 599, Statistic Norway Research Department, Oslo: 1-19.
CESinfo (2007). Environmental Taxes”, Direct Report, 3/2007: 46-47.
Cıorcırlan Crıstına A, Bruce Yandle (2003). The Political Economy of Green Taxation in OECD Countries. European Journal of Law and Economics 15: 203-218.
Clerq, M. D. (1996). The Political Economy of Green Taxes: The Belgian Experience. Environmental and Resource Economics 8: 273-291.
Çevre Kanunu (1983). (2872 Sayılı Kanun, RG. Tarih, 11/08/1983; RG. No: 18132).
Çiftlikli Mehmet (1993). Çevre Temizlik Vergisi. Ekoloji Çevre Dergisi 8: 50-51.
Değirmendereli,Ali (2003). Türk Vergi Sisteminde Uygulanan Bazı Vergilerin Çevresel Vergi Kavramı Açısından Değerlendirilmesi. Vergi Sorunları Dergisi 174 (3): 115-128.
Economist (1992). Clean and Green, or Lean and Mean?. 325 (7789).
Economist (2008). Taking Another Road. 388 (8594).
Edizdoğan Nihat ve Ali Çelikkaya (2010). Vergilerin Ekonomik Analizi. Dora Yayıncılık, Bursa.
Ekins, Paul (1999). European Environmental Taxes and Charges, Recent Experience, Issues and Trends. Ecological Economics 31(1): 39-62.
Ekins, P., Harold, K., Sarah, B., Andrew, V. (2010). Two Unannounced Environmental Tax Reforms in the UK: The Fuel Duty Escalator and Income Tax in the 1990s, Ecological Economics 69, 1561-1568.
Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2008). (5784 Sayılı Kanun, RG.Tarih:26/07/2008 , RG. No: 26948).
Hanson Craig and David Sandalow (2006). Greening The Tax Code, Tax Reform, Energy and The Environment Policy Brief. (WRI) 1.
Hoeller Peter veMarkkuWallin (1991). Energy Prices, Taxes and Carbon Dioxide Emissions, OECD Economics and Statistic Department Working Papers No. 106, Paris 1991.
Katma Değer Vergisi Kanunu (1984). (3065 Sayılı Kanun, RG. Tarih, 02/11/1984; RG. No: 18563).
Lutz Christian and Bern Meyer (2010). Environmental Tax Reform in the European Union: Import on CO2 Emissions and The Economy. Z.Energiewirstseh 34:1-10.
MacKenzie, J. James, Roger C. Dower, Donald D. T. Chen (1992). The Going Rate: “What it Really Costs to Drive, WRI, June 1992.
Öz, N. Semih (2006a). “Enerjinin Vergilendirilmesinde Uluslararası Vergiler. Vergi Sorunları Dergisi, 208 (1): 7-19.
Öz, N. Semih (2006b).Avrupa Birliğinin Enerji Konsunda Dolaylı Vergi Uygulamaları. Vergi Sorunları Dergisi, 209(2): 7-13.
Özdemir Biltekin (2009). Küresel Kirlenme Sürdürülebilir Ekonomik Büyüme ve Çevre Vergileri. Maliye Dergisi 156(1): 1-36.
Özel Tüketim Vergisi Kanunu (2002). (4760 Sayılı Kanun, RG. Tarih, 12/06/2002; RG. No: 24783)
Repetto Robert, Roger, C. Dower, Robin Jenkins, Jacqueline Geoghegan (1992). Green Fees: How a Tax Shift Can Work fort the Environment and the Economy, World Resources Institute, November 1992.
Schöb Ronnie (1996). Evaluating Tax Reforms in the Presence of Externalities, Oxford Economic Papers 48 (1996): 537-555.
Speck Stefan (2007). Overview of Environmental Tax Reforms in EU Member States, COMERT Final Report to the European Commission, DG Research and DG Taxation and Customs Union, 2007.
Şahin Yusuf (1999). Türk Vergi Sisteminini Çevresel Vergiler Açısından Değerlendirilmesi. Vergi Sorunları Dergisi, 133: 119-137.
Tekin Ahmet ve İstiklal Y. Vural (2004). Global Kamusal Malların Finansman Aracı Olarak Global Vergi Önerileri. Selçuk Ün. SBE Dergisi 12: 323-335.
Tol Richard S. J. (2008). Book Reviews, Environmental Taxes Handbook. Lan Fleming, Spiramus Pres, 2006, 208pp. RECIEL 17(1) 2008.
Türkiye Radyo Televizyon Gelirleri Kanunu (1984). (3093 Sayılı Kanun, RG.Tarih:15/12/1984, RG. No: 18606).
WRI (2008). The Bottom Lıne On Carbon Taxes, Issue 7, June 2008.
İNTERNET KAYNAKLARI
EEA (2005). EN 32 Energy Taxes (erişim tarihi 8 Ağustos 2010) (www.eea.europa.eu/data-andmaps/ indicators/en32-energy-taxes)
EPA (2010). Energy/Carbon Taxes (erişim tarihi 3 Haziran 2010) (http://yosemita.epa.gov).
EU (2010). Energy Policy (erişim tarihi 11 Ocak 2011) (http://www.inforse.org/europe/eu_e-tax.htm)
Eurostat (2005). The European Environment, State and Outlook 2005, CountryAnalyssis (erişim tarihi 8 Ağustos 2010) (www.eea.europa.eu).
Eurostat (2007). Energy, Transport on Environment Indicators, 2007, (erişim tarihi 8 Ağustos 2010) (www.eea.europa.eu).
Eurostat (2009). Energy, Transport and Environment Indicators, 2009, (erişim tarihi 14 Ekim 2010) (www.eea.europa.eu).
Fikir Halit (2004). Motorlu Taşıtlar Vergisinin Hesaplanmasında Esas Alınan Kriterler: Türkiye- Almanya, Fransa ve İngiltere Karşılaştırması. E-Yaslaşım, 2004 (7) (erişim tarihi 8Ağustos 2010) (www.yaklasim.com.tr).
Haskew, Frank (2007). When Green is Good, Tax Pre-Budget Round Up. November 2007, (erişim tarihi 8 Ağustos 2010) (www.accountancymagazine.com).
OECD (1997). Economic/Fiscal Instruments: Taxation (I.E. Caron/Energy), OECD/GD(97)188 (erişim tarihi 8 Agustos 2010) (www.oecd.org).
OECD (1999-2000). Greening Tax Mixes in OECD Countries: A Preliminary Assessment, The OECD Environment Programme 1999-2000 (erişim tarihi 8 Agustos 2010) (www.oecd.org).
OECD (2008a). More Information on Environmentally Related Taxes, Fees and Charges, (erişim tarihi 8 Agustos2 010) (www2.oecd.org/ecoinst/queries/TaxInfo.htm).
OECD (2008b). OECD Çevresel Performans İncelemeleri: Türkiye, 2008 (erişim tarihi 2 Eylül 2010) (www.oecd.org).
OECD (2009a). Incentives for CO2 Emission Reductions in Current Motor Vehicle Taxes, (erişim tarihi 8 Agustos 2010) (www.oecd.org).
OECD (2009b). Taxation, Innovation and the Environment, December 2009, (erişim tarihi 3 Haziran 2010) (www.oecd.org).
Official Journal L 283. Council Directive 2003/96/EC of 27 October 2003 Restructuring the Community Framework for the Taxation of Energy Products and Electricity (Text with EEA Relevance), p. 0051-0070 (erişim tarihi 16 Ağustos 2010) (http://eur-lex.europa.eu/ LexUriserv/LexUriserv.do?uri=CELEX:320003L0096:en:HT).
Onshus, M., Ø. B. Skeie (2008). Non-Fiscal Objectives in The Norwegian Tax Structure, (erişim tarihi 26 Mart 2010) (http://www.nsfr.net/seminare/stockholm08/norsk_oko_national.doc).
Öktem Ayşe Uyduranoğlu (2010). Çevre Vergileri ve Çevre jçin Fedakârlık. (erişim tarihi 2 Eylül 2010) (http://www.cevremuhendisleri.com/haberler.asp?procid=821).
Sollund Stig (2007). Environmental Taxes, Rome, 4-5 September 2007, www.un.org/esa/ffd/tax/ 2007DRM_SEG/05 EnvironmentalTaxes.dog. Erişim: 08/08/2010.
Tuncer, Selahattin (2007a). Turkiye’de Çevre ve Çevre Vergileri, Yaklaşım Dergisi, 173(5), (erişim tarihi 18 Ağustos 2010) (www.yaklasim.com.tr).
Tuncer, Selahattin (2007b). Çevre Vergileri (Ekolojik Vergiler)”, E-Yaklaşım Dergisi, Mart 44(3) (erişim tarihi 18 Ağustos 2010) (www.yaklasim.com.tr).
UK Green Fiscal Commission (2009). The Case for Green Fiscal Reform, Final Report of the UK Green Fiscal Commission: 19-29 (erişim tarihi 19 Ağustos 2010) ( www.greenfiscalcommission.org.uk/images/.../GFC_FinalReport.pdf).
Wikipedia (2011). Kyoto Protokolü (erişim tarihi 11 Ocak 2011) (http://tr.wikipedia.org/wiki/ Kyoto_Protokol%C3%BC).
Yeni Nesil Akaryakıt Ürünleri: AB ve Türkiye’de Durum (erişim tarihi 31 Ağustos 2010) ( http://www.euractiv.com.tr/enerji/link-dossier/yeni-nesil-akaryakit-urunleri-ab-ve-turkiye- 000108).

APA	ÇELİKKAYA A (2011). Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. , 97 - 120.
Chicago	ÇELİKKAYA Ali Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. (2011): 97 - 120.
MLA	ÇELİKKAYA Ali Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. , 2011, ss.97 - 120.
AMA	ÇELİKKAYA A Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. . 2011; 97 - 120.
Vancouver	ÇELİKKAYA A Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. . 2011; 97 - 120.
IEEE	ÇELİKKAYA A "Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi." , ss.97 - 120, 2011.
ISNAD	ÇELİKKAYA, Ali. "Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi". (2011), 97-120.

APA	ÇELİKKAYA A (2011). Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 97 - 120.
Chicago	ÇELİKKAYA Ali Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11, no.2 (2011): 97 - 120.
MLA	ÇELİKKAYA Ali Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.11, no.2, 2011, ss.97 - 120.
AMA	ÇELİKKAYA A Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2011; 11(2): 97 - 120.
Vancouver	ÇELİKKAYA A Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2011; 11(2): 97 - 120.
IEEE	ÇELİKKAYA A "Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi." Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, ss.97 - 120, 2011.
ISNAD	ÇELİKKAYA, Ali. "Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye'deki Durumun değerlendirilmesi". Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/2 (2011), 97-120.