Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 55 Sayfa Aralığı: 65 - 89 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.29288/ilted.875275 İndeks Tarihi: 06-01-2023
Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci
Öz: Hadis tarihinde hadislerin sıhhatlerini tespit amacıyla ilk asırdan itibaren uygulanmaya başlanan cerh-ta’dîl sisteminin işleyişi için râvîler hakkında inceleme yapmak gerekmektedir. Ancak hadis kay- naklarında rical tenkidinin sistematik olarak başladığı zamanlardan itibaren münekkid âlimlere, gıybet ettikleri gerekçesiyle eleştiri yöneltildiğine dair bazı bilgiler nakledilmektedir. Nitekim Hicrî İkinci asrın ilk yarısından itibaren en yoğun gıybet eleştirisinin düzenli cerh-ta’dil faaliyetleri sebebiyle Şu‘be b. el- Haccâc (öl. 160/776) özelinde yoğunlaştığı görülmekte ise de sonraki yıllarda diğer münekkid muhad- dislerde de bu tenkidin örneklerine rastlanmaktadır. Öte yandan münekkidlerin bu tür eleştirilere muhatabın durumuna göre farklı tepkiler verdiği de dikkat çekmektedir. Ayrıca muhaddislere yöneltilen tepkilerin onlar üzerinde bazı etkilerinin olduğu da gözükmektedir. Bu çalışma hadis eserleri başta olmak üzere tarih, usûl, ricâl ve tabakât kaynaklarındaki bilgilerin sistematik analizi ile hadis tarihi boyunca tenkidlerin doğuşu, tarihsel süreci, muhataplarını ve muhaddisler üzerindeki etkilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Anahtar Kelime: The Historical Process of al-Jarḥ -al-Taʿdīl Criticism as Gossip
Öz: It is important to investigate the narrators for the functionality of the al-jarh-ta'dîl system, which has been implemented since the first century, to ascertain the correctness of the adīths in the adīth history. However, in adīth sources, some information is conveyed stating that the criticism that these scholars gossip has been made against the munakkid (critic) scholars from the beginning of the second century of Hijra when the rijal criticism began systematically. Although it is observed that since the first half of the second century of the Hijra, the most intense criticism of gossip focused on Shu'ba Ibn al- ajjāj due to his regular jarh-ta'dîl activities, several examples of other critic muhaddiths are encoun- tered in the following years. It is seen that the critic muhaddiths have shown different responses to these reactions according to the situation of the interlocutor. The questions asked by those engaged in the adīth regarding this topic are provided with answers more in the scope of this work's necessity, and it has been observed that there is an attitude that does not take into consideration the negative critiques of other groups in general. Also, it is necessary to mention that the muhaddîths were taking some precau- tions to avoid falling into the sin of gossip in the face of criticism directed towards them. This study evaluates the beginning, interlocutors, and effects of these criticisms throughout the adīth history.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybanî. el- İlel ve ma rifeti’r-ricâl (Merrûzî Rivayeti). thk. Vasiyyullah b. Muhammed Abbas. Bombay: ed-Dâru’s-selefiyye, 1988.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b Muhammed eş-Şeybanî. Müsned. thk. Şuayb el-Arnâûd vd. 45 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
- Ali b. el-Medînî, Ebü’l-Hasen Alî b. Abdillâh b. Ca’fer b. Necîh Sa’dî. el- İlel. thk. Muhammed Mustafa A’zamî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1980.
- Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Muhammed Molla. el-Esrârü’l-merfû a fi’l-a bâri’l- mevżû a. thk. Muhammed Sabbâğ. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1986.
- Avcı, Seyit. “Hadisçilere Yöneltilen Bazı Eleştirilerin Değerlendirilmesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 11/3 (2011), 7-34.
- Bâcî, Ebu’l-Velîd Süleyman b. Halef. et-Ta dîl ve’t-tecrî li-men arrece lehü’l- Bu ârî fi’l-Câmi i’ - a î . thk. Ebu Lübâbe. Riyâd: Dâru’l-Livâ, 1986.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî. et-Târî u’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarabad: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1362.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. el-Câmi u’ - a î . thk. Mustafa Dîb el-Bugâ. 6 Cilt. Dımaşk: Daru İbn Kesir, 1990.
- Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fazl. Sünen. 2 Cilt. Beyrut : Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1987.
- Ebû Tâlib el-Mekkî, Muhammed b. Ali b. Atıyye el-Harisî. ūtü’l- ulûb fî mu âmeleti’l-ma bûb ve va fi arî i’l-mürîd ilâ ma āmi’t-tev îd. thk. Mahmud İbrahim. 3 Cilt. Kahire: Dârü’t-türâs, 2001.
- Ebû Zür’a ed-Dımaşkî, Abdurrahman b. Amr b. Abdullah. Târî u Ebî Zür’a ed- Dımaşkî. thk. Halîl el-Mansûr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
- Ertürk, Mustafa. “Hüşeym b. Beşîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/64. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Gürler, Kadir. “Cerhin Gıybet Olup Olmadığı Yönündeki Tartışmalara Eleştirel Bir Katkı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/3 (2004), 33-48.
- Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi’ Muhammed. el-Med al ilâ ma rifeti Kitâbi’l-İklîl. thk. Ahmed Sellûm. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
- Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi’ Muhammed. el-Med al ilâ ma rifeti’ - a î mine’s-sa īm ve tebyîni mâ eşkele min esmâ i’r-ricâl fi’ - a î ayn. thk. Rebî’ b. Hâdî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali . el-Câmi li-a lâ ı’r-râvî ve âdâbi’s- sâmi . thk. Mahmud Tahhân. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1983.
- Hatîb el-Bağdadî, Ebû Bekr el-Hatîb Ahmed b Ali b Sabit. el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye. Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1938.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî el-Cürcanî. el-Kâmil fî u afâ i’r-ricâl. thk. Adil Abdülmevcûd. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
- İbn Dakikul’îd, Ebü’l-Feth Takıyyüddin Muhammed b Ali. el-İ tirâ fî beyâni’l- ı ılâ ve mâ ü îfe ilâ âlike mine’l-e âdîs!i’l-ma dûde mine’ - ı â . thk. Kahtan Abdurrahman. Ürdün: Dâru’l-ulûm, 2007.
- İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. el-Cer ve’t-ta dîl. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1953.
- İbn Ebî Ya’lâ, Ebü’l-Hüseyin İbnü’l-Ferrâ Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin Bağdadî Hanbelî. aba ātü’l- anâbile. thk. Muhammed Hamid el-Fıkî. Kahire: Matbaatü’s-Sünneti’l-Muhammediyye, 1952.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed el-Askalânî. Lisânü’l-mîzân. 19 Cilt. Bey- rut: Mektebü’l-Matbuati’l-İslâmiyye, 2002.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b Hibban b Ahmed et-Temîmî. el-Mecrû în mine’l-mu addis!în ve’ - u afâ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zayed. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1992.
- İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebeî el-Kazvinî. Sünenu İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Kahire: Daru İhyâi’t-Türasi’l- Arabi, 1975.
- İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Şerhu İleli’t-Tirmi î. thk. Nureddin Itr. 2 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Mellah, 1978.
- İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî. et- aba ātü’l-kübrâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, ts.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b Alî b Muhammed Bağdâdî. Mevżû ât. 3 Cilt. Dârü’l-Fikr, 1983.
- İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî. Ulûmü’l- adîs!. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1984.
- Kadı İyaz, Ebü’l-Fazl İyaz b. Musa b. İyaz el-Yahsubî. Tertîbü’l-medarik ve ta rîbü’l-mesâlik li-ma rifeti a lâmi me hebi Mâlik. 8 Cilt. Rabat: Vizaretü’l- Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1965.
- Karafî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahim. el-Furû . 4 Cilt. Kahire: Âlemü’l-Kütüb, 1928.
- Karagözoğlu, Mustafa Macit. Zayıf Râvîler: Duafa Literatürü ve Zayıf Rivayetler. İstanbul : M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2014.
- Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Muhammed. er-Ref ve’t-tekmîl fi’l-cer ve’t- ta dîl. thk. Ebu Gudde. Haleb: Mektebü’l-Matbuâti’l-İslamiyye, 1987.
- Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemaleddin Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf. Teh îbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. el-Câmi’u’s- a î . thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l- Arabi, 1956.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. Kitâbü’t-temyîz. thk. A’zamî, Muhammed. Riyad: Vizaretü’l-Maârif, 1982.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b Şeref b Mürî. el-Minhâc fi şerhi a î i Müslim b. Haccâc. 18 Cilt. Kahire: el-Matbaatü’l-Mısriyye, 1347.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Riyâżü’ - âli în min kelâm-ı seyyidi’l-mürselîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
- Özsoy, Abdulvahap. Şube İbnu’l-Haccac ve Hadisçiliği. Erzurum: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2004.
- Râmhürmüzî, Ebû Muhammed b. Hallad Hasan b. Abdurrahman. el-Mu addis!ü’l- fâ ıl beyne’r-râvî ve’l-vâ î. thk. Muhammed b. Ali es-Savma’i. Riyad. Medine: en-Naşirü’l-Mütemeyyiz, 2017.
- Saklan, Bilal. “Ebû Tâlib el-Mekkî”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 10/239-240. İstan- bul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.
- Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b Abdirrahmân b Muhammed. Fet u’l- muġīs!bi-şer i Elfiyyeti’l- adîs!. thk. Abdülkerim b. Abdullah b. Abdurrahman el- Hudayr. 5 Cilt. Riyad: Mektebetu Dari’l-Minhac, 1436.
- Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed. Zikru men yu temedü avlühû fi’l-cerh ve’t-ta dîl (Erbe u resâil içinde). thk. Abdulfettâh Ebu Gudde. Haleb: Mektebü’l-matbuati’l-İslamiyye, 1990.
- Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin b. Ebî Bekr. Ta îrü’l- avâ min ekâ îbi’l- u â . thk. Muhammed es-Sabbâğ. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1984.
- Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Ebî Bekr. Tedrîbü’r-râvî fi şerhi Ta rîbi’n-Nevevî. thk. Muhammed Avvâme. 5 Cilt. Medine: Darü’l-Minhâc, 2016.
- Sübkî, Ebû Nasr Taceddin İbnü’s-Sübki Abdülvehhab b. Ali b. Abdilkafi. ā ide fi’l-cer ve’t-ta dîl ve ā ide fi’l-mü erri în (Erbe’u resâil içinde). thk. Abdulfettâh Ebu Gudde. Haleb: Mektebü’l-matbuati’l-İslamiyye, 1990.
- Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. el-Câmi ü’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
- Turhan, Halil İbrahim. Ricâl Tenkidinin Doğuşu ve Gelişimi: Hicri İlk İki Asır. İs- tanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2015.
- Ukaylî, Ebû Cafer Muhammed b. Amr b. Musa b. Hammâd. e - u afâ ü’l-kebîr. thk. Abdülmu’ti Emin Kal’acî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
- Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târî u’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a lâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 15 Cilt. Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslami, 2003.
- Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mîzânü’l-i tidâl fî na di’r- ricâl. thk. Ali Muhammed Bicavi. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1963.
- Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a lâmi’n-nübelâ . thk. Şuayb el-Arnaut. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
| APA | Güşen S (2021). Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. , 65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| Chicago | Güşen Seyit Ali Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. (2021): 65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| MLA | Güşen Seyit Ali Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. , 2021, ss.65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| AMA | Güşen S Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. . 2021; 65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| Vancouver | Güşen S Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. . 2021; 65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| IEEE | Güşen S "Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci." , ss.65 - 89, 2021. 10.29288/ilted.875275 |
| ISNAD | Güşen, Seyit Ali. "Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci". (2021), 65-89. https://doi.org/10.29288/ilted.875275 |
| APA | Güşen S (2021). Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 0(55), 65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| Chicago | Güşen Seyit Ali Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 0, no.55 (2021): 65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| MLA | Güşen Seyit Ali Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, vol.0, no.55, 2021, ss.65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| AMA | Güşen S Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. İlahiyat Tetkikleri Dergisi. 2021; 0(55): 65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| Vancouver | Güşen S Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci. İlahiyat Tetkikleri Dergisi. 2021; 0(55): 65 - 89. 10.29288/ilted.875275 |
| IEEE | Güşen S "Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci." İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 0, ss.65 - 89, 2021. 10.29288/ilted.875275 |
| ISNAD | Güşen, Seyit Ali. "Cerh-Ta’dîl’e Karşı Gıybet Eleştirisinin Tarihî Süreci". İlahiyat Tetkikleri Dergisi 55 (2021), 65-89. https://doi.org/10.29288/ilted.875275 |
