Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru
Yıl: 2022 Cilt: Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 719 - 757 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.56597/kausbed.1165458 İndeks Tarihi: 13-01-2023
Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru
Öz: Cin, mitolojilerde ve inançlarda gözle görülemeyen ve ilahi özellik taşıyan, genellikle kötü ve korkutucu bir şekilde nitelendirilen varlıklar için kullanılan bir adlandırmadır. Türk halk kültüründe cinlerle ilgili çok sayıda inanış, düşünce, korku ve tasavvur söz konusudur. Genellikle kötü ruhlar olarak kabul edilen bu varlıklardan insanlar korkmuş ve kendilerini onlardan korumaya çalışmıştır. Tabiatüstü varlıklar olarak nitelendirilen cinler, insanlara çeşitli şekillerde görünür, tekinsiz mekânlar olarak nitelendirilen yerlerde bulunurlar. Cinlere zarar verenlerin türlü şekillerde cezalandırıldığı görülmektedir. Bu çalışmada, cin ve cin türevi varlıkların halk muhayyilesinde nasıl şekil bulduğu, mekânlarının ne olduğu, hangi eylemlerde bulundukları ve bu doğrultudaki özellikleri ele alınmıştır. Çalışmayla cinlerin tüm özellikleri çıkarılıp Türkiye sahasında cinlerin nasıl tasvir edildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Toplamda 36 kitap, tez vb. eserden hareketle 209 memorat ve 250 efsane metninden yararlanılan çalışma sonucunda Türk halk kültüründe yer alan cin tasavvuru ortaya çıkarılmıştır.
Anahtar Kelime: Jinn Imagination in Turkish Field Legends and Memoirs
Öz: Jinn is a denomination used in mythology and beliefs for beings that are invisible and divine, often described as evil and frightening. There are many beliefs, thoughts, fears and imaginations about jinn in Turkish folk culture. People have been afraid of these beings generally considered to be evil spirits and have tried to protect themselves from them. Jinn, which are described as supernatural beings, appear to people in various ways and are found in places that are described as uncanny places. It is seen that those who harm jinn are punished in various ways. In this study, how jinn and jinn-derived beings are shaped in the public imagination, what their places are, what actions they take and their features in this direction are discussed. With the study, all the characteristics of jinn are revealed and it is tried to determine how jinn are depicted in the field of Turkey. As a result of the study using 380 memoirs and 260 legend texts based on a total of 44 works including books and thesis, the jinn imagination in Turkish folk culture has been revealed.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- Acar, H. (2013). Burdur efsaneleri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
- Aça, M. (2018). Türk halk inanışlarında tekinsiz mekân algısı ve Doğu Karadeniz bölgesi memoratlarına yansımaları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 11 (55), 5-20.
- Akkuş, E. (2018). Ordu efsaneleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi, Ordu.
- Alpaslan, İ. (2010). Ağrı efsaneleri. İzmir: Birleşik Matbaacılık.
- Ateş, S. (2002). İnsan ve insanüstü varlıklar ruh melek cin insan. Y.y: Vatan Bağımsız Gazeteciler ve Yayıncılık.
- Atnur, G. (2007). Tatar halk anlatılarında şüreli tipi. Milli Folklor. Yıl: 19, Sayı: 73.
- Balaban, T. (2013). Amasya efsane, menkabe ve memoratları (derleme-inceleme- metin). Yayımlanmış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
- Başarkanoğlu, L. (2010). Nizip efsaneleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
- Bazancir, R. (2010). Bingöl efsaneleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
- Beydili (Memmedov), C. (2002). Eski Türklerde gizli tabiat kuvvetlerine inanma (iye inancı). Türkler, Cilt 3, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 330-337, 585-598.
- Beydili, C. (2005). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük. (Çev. Eren Ercan). Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
- Boratav, P. N. (2015). 100 soruda Türk folkloru. Ankara: BilgeSu Yayınları.
- Büyükokutan, A. (2005). Muğla yöresi Alevi Türkmenlerinin halk edebiyatı ve folklor ürünleri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
- Çelik, C. (2011). Türkiye Türkçesinde örtmece ve tabu kelimeler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Kuzey Kıbrıs.
- Çıblak, N. (1995) İçel efsaneleri üzerine bir araştırma/ inceleme-metinler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
- Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk halk kültüründe memoratlar ve halk inançları. (1. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Çobanoğlu, Ö. (2009). Türk halk kültüründe şeytan telakkisi üzerine tespitler. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 2(3-4), 269-282.
- Demir, N. (2013). Türk efsaneleri cilt 1-2. Ankara: Edge Akademi.
- Demir, R. (2019). Gaziantep memoratları üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
- Dervişoğlu, M. (2016). Edirne efsaneleri. Yayımlanmamış doktora tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
- Duman, M. (2017). Türk halk anlatmalarında olumsuz tipler- mit, destan, halk hikayesi-. Yayımlanmış doktora tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
- Duvarcı, A. (2005). Türklerde tabiat üstü varlıklar ve bunlarla ilgili kabuller, inanmalar, uygulamalar. Bilig. (32), 125-144.
- Dündar, F. K. (2021). Osmaniye yöresinde efsane ve memoratlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Osmaniye.
- Ekmekçi, D. N. (2020). Muş efsaneleri (inceleme- metin). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
- Emiroğlu, S. (1993). Konya efsaneleri (inceleme-metinler). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
- Göde, H. A. (2002). Isparta efsaneleri üzerine bir araştırma. Yayımlanmış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
- Gökşen, C. (1999). Giresun efsaneleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
- Görkem, İ. (1987). Elazığ efsaneleri üzerinde araştırmalar. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
- Güzel, C. (2016). Kırşehir’den derlenen efsanelerin retorik analizi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
- Hallaç, A. T. (2017). Memorat türü ve Adana memoratları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
- Helimoğlu Yavuz, M. (1993). Diyarbakır efsaneleri. Ankara: Doruk Yayınları.
- Işık, N. (1998). Doğu Karadeniz efsanelerini derleme ve araştırma (Trabzon, Rize ve Artvin efsaneleri). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
- İnan, A. (2013). Tarihte ve bugün şamanizm materyaller ve araştırmalar. (7. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Kara, R. (1993). Erzincan efsaneleri üzerine bir araştırma. Ankara: y.y.
- Karadavut, Z. (1992). Yozgat efsaneleri (inceleme-metinler). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
- Keser, A. (2017). Nazilli bölgesi efsane ve memoratları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
- Kızıloğlu, M. (2013). Tortum ve köylerinde derlenen memoratlar üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
- Kolot, B. (2021). Halk anlatılarından örneklerle “cin çarpması” vakaları. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 14(86): 141- 157.
- Kurtoğlu, M. (2008). Urfa efsaneleri. İstanbul: Fsf Printing House.
- Mehmet Şakir. (15 Ağustos 1933). Cinler ve periler. Halk Bilgisi Haberleri. (27), Yıl: 3, 83-86.
- Okuşluk, R. (1994). Adana efsaneleri araştırması (derleme-inceleme). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
- Osan, M. (2006). Kuzeydoğu Denizli yöresinde anlatılan efsaneler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
- Önal, M. N. (2003). Muğla efsaneleri. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
- Özdemir, Y. (2003).Gaziantep efsaneleri inceleme-metin. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
- Polat, İ. (2019). Türkiye sahası masal ve efsanelerinde korku kültü. Yayımlanmış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
- Polat, İ. (2020). Memorat yapı, tasavvur ve metinler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Sancak, N. (2008). Mardin efsaneleri. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
- Sarıkaya, D. (2017). Ardahan efsaneleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ardahan Üniversitesi, Ardahan.
- Sarpkaya, S. (2018). Türklerin şeytani masalları Türk masal ve efsanelerinde demonik varlıklar. (3. Baskı). Ankara: Karakum Yayınevi.
- Seyidoğlu, B. (2005). Erzurum efsaneleri. İstanbul: Erzurum Kitaplığı.
- Sönmez, B. (1994). Niğde efsaneleri (tahlil ve metinler). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
- Tekin, H. (2003). Antalya bölgesi efsaneleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Türkmen, O. (2017). Alaşehir yöresindeki efsane ve memoratlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
- Türktaş, M. M. (2012). Denizli efsaneleri. Yayımlanmamış doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
- Westermarck, Edward. (1962). İslam medeniyetinde puta tapma devrinden arta kalan ve kalıntı halinde yaşayagelen itikadlar: cin (iyi saatte olsunlar). (Çev. Şahap Nazmi Coşkunlar). Ankara: Yeni Matbaa.
- Yağbasan, K. (Y.), (2013). Malatya efsaneleri. İstanbul: Malatya Kitaplığı.
- Yakın, S. (2017). Kütahya efsaneleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Çankırı.
- Yaltırık, M. B. (2013). Türk kültüründe hortlak-cadı inanışları. Tarih Okulu Dergisi. Yıl: 6, (16), 187-232.
- Yavuz, H. (2018). Artvin ilçe merkez ve köylerinde derlenen memoratların söz varlığı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Artvin.
- Yeloğlu, N. (2009). Kütahya ve çevresinde memorat tasarımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
- Yüksel, G. (2011). Kastamonu efsaneleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bozok Üniversitesi, Yozgat.
| APA | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D (2022). Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. , 719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| Chicago | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE Damlanur Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. (2022): 719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| MLA | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE Damlanur Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. , 2022, ss.719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| AMA | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. . 2022; 719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| Vancouver | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. . 2022; 719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| IEEE | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D "Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru." , ss.719 - 757, 2022. 10.56597/kausbed.1165458 |
| ISNAD | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE, Damlanur. "Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru". (2022), 719-757. https://doi.org/10.56597/kausbed.1165458 |
| APA | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D (2022). Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| Chicago | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE Damlanur Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , no.30 (2022): 719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| MLA | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE Damlanur Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol., no.30, 2022, ss.719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| AMA | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2022; (30): 719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| Vancouver | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2022; (30): 719 - 757. 10.56597/kausbed.1165458 |
| IEEE | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE D "Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru." Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , ss.719 - 757, 2022. 10.56597/kausbed.1165458 |
| ISNAD | KÜÇÜKYILDIZ GÖZELCE, Damlanur. "Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru". Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 30 (2022), 719-757. https://doi.org/10.56597/kausbed.1165458 |
