Yıl: 2021 Cilt: 40 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 164 - 190 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.7822/omuefd.798849 İndeks Tarihi: 07-02-2023

Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi

Öz:
Değerler sosyal yaşamda bireylerin birlikte uyum içinde hareket etmelerini sağlayan, karar süreçlerinde bireye yol gösteren düşünce ve inançlardır. Değerlerin nesilden nesile aktarılarak devamlılığının sağlanması, tarih boyunca eğitimin temel hedefi olmuştur. Toplumların her birinin tarihi, kültürü, inançları doğrultusunda oluşturmuş olduğu kendine özgü değerler sistemi vardır. Çocuklara kazandırılmak istenen değerler zamana veya toplumlara göre değişiklik gösterebilmektedir. Kitaplar, yazıldığı dönemin özelliklerini, yaşanan önemli toplumsal olgu ve olaylara ait bilgileri yeni kuşaklara aktaran yazılı kaynaklardır. Tarihsel süreçte öğrencilere kazandırılması hedeflenen davranışların, bilgi, beceri ve değerlerin neler olduğu ve kazandırılması sürecinde yapılan uygulamalar, dönemin ders kitaplarının içeriği incelenerek ortaya koyulabilir. Türk toplumlarında eğitime dair yapılmış uygulamaların, kullanılmış materyallerin değerlendirilmesi atılacak yeni adımların temelini teşkil edecektir. Eğitim-öğretimde temel kaynak olarak kullanılan ders kitaplarının içeriklerinin incelendiği çalışmalar, kitapların daha nitelikli bir şekilde hazırlanmasına katkı sağlamaktadır. Bu araştırmada, Fâik Reşad tarafından R.1330 / M.1914 yılında hazırlanmış ve II. Meşrutiyet Dönemi’nde iptidai, rüştiye ve idadî okullarında ders kitabı olarak kullanılmış olan “Tarz-ı Nevîn Kıraat” adlı kitabın 2018 öğretim programlarında yer alan kök değerler ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programında yer alan değerler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Verilerin toplanmasında nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre “Tarz-ı Nevîn Kıraat” ders kitabında en fazla çalışkanlık, bilimsellik, vatanseverlik, doğruluk, sevgi ve hoşgörü değeri ile ilgili ifadelerin yer aldığı belirlenmiştir. Eserde en az rastlanan değerlerin ise sabır, sorumluluk, eşitlik, barış ve özgürlük değerleri olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelime: Değer Ders kitabı Tarz-ı Nevîn Kıraat Değerler eğitimi

Examining the coursebook "Tarzı Nevin Kıraat" in terms of values

Öz:
Values are the thoughts and beliefs that help individuals act in harmony in social life and guide them in decision-making processes. When the definitions regarding the concept of value are reviewed, it is generally associated with such expressions "guide, compass, thought system, belief, morals, preference, desire." It is seen that it is expressed with concepts. According to Chaıtanya (2017: 6), values are principles and beliefs that generally guide behaviors and actions in our daily lives and direct us to decide what we want. Every society has a unique system of values that inherent with its history, culture, and beliefs. The functioning of this system plays an essential role in the survival of society. According to Akyol (2017: 377), the progress of a society depends on developing national and cultural values in citizens, and many problems arise from the loss of importance in values. For example, it is observed that patriotism is a necessity in societies that have to fight against terrorism, honesty in societies suffering from bribery and corruption, family unity in societies in which the family institution is seriously damaged, and diligence and responsibility in societies resisting poverty. National and universal values desired to be developed in children can be different by time and society. Although values education is a new concept and practice in Turkish education and culture, it is well- known that developing a good character and naming is important for Turkish people and carried out considering the favored values in society such as courage and honesty. Besides, those values are taught to children through tales and stories (e.g., Dede Korkut). The values reflecting the synthesis of Turkish culture and Islamic civilization during the Ottoman Period were based on morals. Today, fundamental values in the renewed curriculum of 2018 are determined as "Justice, friendship, honesty, self-control, patience, respect, love, responsibility, patriotism, benevolence." There is an ontological link between education and values. Education is not possible without values, and without education, it is not possible to develop awareness and concern about values (Ergen, 2017: 176). The internalization of values by individuals depends on the effectiveness of values education. Thus, the teaching approaches, methods, and materials should be carefully selected, prepared, and applied efficiently. Textbooks are the primary sources and teaching materials in transferring knowledge, skills, and values. The texts, poems, stories, and tales in the textbooks reflect values, and teachers benefit them in line with various teaching methods. Textbooks that reflect the official ideology of the state are like a light from the past to the future (Cömert, 2014: 64). According to Karasar (2012, p.183), documents ensure the accumulation and continuity in knowledge, reflecting the past. Textbooks are historical documents and evidence of the period in which they are published. Books are written sources that transfer the information about the current facts and events to new generations. The desired behaviors, knowledge, skills, and values for students can be revealed by examining the textbook's content. The current study aimed to translate and analyze the textbook of "Tarz-ı Nevîn Kıraat” by core and other values in the Social Studies Curriculum. The textbook was prepared by Fâik Reşad in R.1330 / M.1914 and used in primary, elementary, and high schools during the II. Constitutional Monarchy period. It was translated from Ottoman Turkish to contemporary Turkish for the study. The addressed values were justice, benevolence, patriotism, austerity, responsibility, love, respect, freedom, equality, aesthetics, honesty, sensitivity, solidarity, diligence, scientific approach, peace, independence, family unity, friendship, self-control, and patience. It is qualitative research in which a document analysis method (documentary screening) was applied to collect data. The obtained data were analyzed with content analysis techniques. Textbooks are the primary teaching materials and have an important place in transferring national and universal values to individuals and future generations. The Kıraat textbook, which was published and used during the II. Constitutional Monarchy was examined in terms of the values in the current curriculum. To the study findings, the most common values in the textbook of "Tarz-ı Nevin Kıraat" were diligence, scientific approach, patriotism, honesty, love, tolerance, self-control, respect, and aesthetics. Austerity, justice, benevolence, solidarity, and friendship values were also frequently addressed in the book. The least common values in the textbook were family unity, patience, responsibility, equality, peace, and freedom. The values in the book were presented using informational, advisory texts, stories, and tales. It can be suggested that the values in the "Tarz-ı Nevîn Kıraat” and some values in the current education programs, especially in the Social Studies curriculum, overlap. The results showed that the values of diligence, scientific approach, patriotism, and honesty were dealt with in the textbook, but the expressions regarding responsibility, equality, peace, and freedom were not discussed adequately. This finding was similar to the results of the studies by Gurbetoğlu (2007) and Yazıbaşı (2018). In the study by Gurbetoğlu (2007), which examined the moral values in children's magazines during the II. Constitutional Monarchy by purpose, content, and methods revealed that the most frequently discussed values were diligence, courage, solidarity, and honesty. In his study, Yazıcıbaşı (2018) investigated the moral treatises written for primary-school-age children in the II. Constitutional period, and found that values such as patriotism, diligence, frugality, respect for elders, patience, solidarity, bravery, obedience, self-sacrifice were commonly mentioned in those treatises.
Anahtar Kelime: Value Textbook Tarz-ı Nevîn Kıraat Values education

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aksoy, İ. (2011). Türklerde aile ve çocuk eğitimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(16), 11-19.
  • Aktaş, Ö. ve Safran, M. (2013). Evrensel bir değer olarak barış ve barış eğitiminin tarihçesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 172 (172), 131-150.
  • Akün, Ö.F. (1995). Fâik Reşad (1851-1914). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (s.103-109). https://islamansiklopedisi.org.tr/faik-resad adresinden 28.07.2020 tarihinde erişilmiştir.
  • Akyol, Y. (2017). II. meşrutiyet dönemi eğitimcilerinin değerler eğitiminde edebî ürünlerin ve müziğin kullanımına ilişkin görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(3), 376-393.
  • Akyüz, Y. (2013). Türk eğitim tarihi (25. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
  • Alabaş, R. (2018). Cumhuriyet’in ilk yıllarında ilk mekteplerde insani ve toplumsal değerler eğitimi: Resimli, yeni musâhabât-ı ahlâkiye ve medeniye ders kitabı örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi,18 (36), 55-87.
  • Alabaş, R. (2019). Moral values in school textbooks during the second constitution and early republican periods: the case of the lectures on morality. International Online Journal of Educational Sciences, 11(3), 73-86.
  • Arıcı, A. (2016). Estetik değer oluşturmada masalların rolü: Türk masalları örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 1017-1035.
  • Arslanoğlu, İ. (2005). Türk değerleri üzerine bir değerlendirme. Felsefe Dünyası, 1(41), 64-77.
  • Aslan, T. (2010). Osmanlı Devleti’nin siyasî ve idarî tarihinde adalet ve müsavat meselesi. Akademik Bakış Dergisi, 21, 1-20.
  • Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. (1997). Atatürk'ün söylev ve demeçleri I-III. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
  • Bostan, M. (2017). Osmanlıda vakıfların yeri ve önemi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2 (7), 119-128.
  • Bozkurt, E. (2019). Karakter eğitimi ve değerler eğitimi ile ilgili temel kavramlar. B. Özer (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (s. 2-23). Ankara: Pegem Akademi.
  • Chaıtanya M. (2017). Value based educatıon and methods, strategıes, approaches to ımpart ıt ın educatıon. Internatıonal Journal Of Research Culture Socıety, 1(5), 6-10.
  • Cömert, G. (2014). İptidailerde kullanılan coğrafya kitaplarının incelenmesine bir örnek: Küçüklere coğrafya hikayeleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Çam, İ. D., Yılar, M. B. ve Ünal, O. (2020). Son dönem Osmanlı ve güncel ders kitaplarında tasarruf değeri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(3) 100. Yıl Eğitim Sempozyumu Özel Sayı, 350-374.
  • Demirkol, M. (2015). Barışın inşasında sevgi ve adaletin gücü. International Journal of Sport Culture and Science, 3 (4), 416-424.
  • Demirutku, K. (2019).Beşeri değerler: Kuramlar, görgül çalışmalar ve değer eğitimi önerileri. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (s. 51-84). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Dilmaç, B. (2012). İnsanca değerler eğitimi (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
  • Doğan, N. (1993). İlk ve orta dereceli okul ders kitapları ve sosyalleşme (1876-1918). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Duman, D. ve Tuna, E. (2012) II. Meşrutiyet Dönemi ilk vatandaşlık kitaplarından biri olan “Rehber-i İttihad”ın içerik analizi. Turkish Studies, 7(4), 1631-1648.
  • Ergen, G. (2017). Eleştirel-bilinçli sevgi eğitimi-eğitimi değerler ekseninde yeniden düşünmek. S. Z. Genç (Ed.), Değişen değerler ve yeni eğitim paradigması, (s. 171-194), Ankara: Pegem Akademi.
  • Erkılıç, T. A. (2019). Değişim ve değerler eğitiminin gerekçeleri. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (s. 1-30). Ankara: Anı Yayıncılık
  • Faik Reşad (1330/1914). Tarz-ı nevîn kıraat. İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası.
  • Gulati, S. ve Pant, D. (2006). Education for values in schools – a framework, DEPFE (Department Of Educational Psychology And Foundations Of Education), NCERT (National Council Of Educational Research And Training) New Delhi – 110016. http://www.ncert.nic.in/departments/nie/depfe/Final.pdf adresinden 21.07.2020 tarihinde erişilmiştir.
  • Gurbetoğlu, Ali. (2007). II. Meşrutiyet dönemi çocuk dergilerinde ahlak eğitimi ve ahlaki değerler (1908– 1918). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 81-101.
  • Gültekin, F. (2019). Karakter ve değer eğitiminde kültürlerarası farklılaşma ve birlikte yaşama kültürü. V. Aktepe ve M. Gündüz (Ed.), Karakter ve değer eğitimi, (s. 111-132). Ankara: Pegem Akademi.
  • Gürdoğan Bayır, Ö. (2018). Barış ve çatışma çözme eğitiminde sosyal bilgiler. F. Ersoy ve H. Karaduman (Ed.), Sosyal bilgilerde güncel okumalar, (s. 81-106). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Kaya, U. (2012). 1839-1923 tarihleri arasında Osmanlı’da ahlâk eğitimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
  • Kayadibi, F. (2012). Sevgi faktörünün eğitim verimliliği üzerine etkisi. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0 (5) , 33-50.
  • Keklik, E. (2018) II. Meşrutiyet Döneminde Osmanlı eğitimi: Problemler, tartışmalar, teklifler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Konan, B. (2019). İnsan hakları ve temel özgürlükler açısından Osmanlı Devleti’ne bakış. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(4), 253-288.
  • Korkmazgöz, R. (2019).Değerler eğitiminin inanç sistemi açısından değerlendirilmesi. B. Özer (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (s. 120-143). Ankara: Pegem Akademi
  • Kurtdede Fidan, N. (2019) Değer eğitimi yaklaşımları. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (s. 85-114). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/ adresinden 23.07.2020 tarihinde erişilmiştir.
  • Özen, Y. (2015). Sorumluluk eğitimi. Ankara: Vize Yayıncılık.
  • Öztürk Demirbaş, Ç. (2019). İnsani-kültürel kalkınma sürecinde değer eğitimi. V. Aktepe ve M. Gündüz (Ed.), Karakter ve değer eğitimi, (s. 212-243). Ankara: Pegem Akademi.
  • Schwartz. S. H. (1994). Are there universal aspects in the structure and contents of human values? .Journal of Social Issues, 50(4), 19-45 https://www.researchgate.net/publication/227762767 adresinden 23.07.2020 tarihinde erişilmiştir.
  • Schwartz, S. H. (1996). Values priorities and behavior: applying a theory of ıntegrated values systems, C.Seligman etc. (Eds.) Psychology of Value: Ontorio Symposium, 8, 1-24, Lawrance Erlbaum Associates, New Jersey: Inc.Publishers
  • Tekke, M. (2019). Değerlerin tanımı ve sınıflandırılması: Milli-manevi değerler ve evrensel değerler. B. Özer (Ed.). Karakter ve değerler eğitimi, (s. 80-92). Ankara: Pegem Akademi.
  • Tetik, İ. (2009). II. Abdulhamit Dönemi ahlâk kitapları (Risale-i Ahlâk, İlm-iAhlâk ve Bergüzâr-ı Ahlâk) üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
  • Tezcan, M. (2018). Değerler eğitimi-sosyolojik yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Tunç Yaşar, F. (2018). II. Meşrutiyet Dönemi’nde yurttaşlık, ahlak ve medenilik eğitimi: Malumat-ı medeniye ders kitapları. Osmanlı Araştırmaları, 52 (52), 311-342 .
  • Ulusoy, K. (2019). Karakter değerler ve ahlak eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
  • Üstel, F. (2004). Makbul vatandaş’ın peşinde: II. Meşrutiyet'ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Yazıbaşı, M. (2018). Son dönem Osmanlı ahlak risalelerinde öne çıkan değerler (1908-1918). Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,10, 347-363.
  • Yinilmez Akagündüz, S. (2017). II. Meşrutiyet Dönemi ahlak eğitimine örnek bir ders kitabı: İptidailerde malumat-ı ahlakiyye ve medeniyye. Kesit Akademi Dergisi, 3(7) 240-257.
  • Yılar, M.B. ve Çam, İ. (2021). Who are we? And who are they? The construction of Turkish national identity in textbooks within the context of the Turkish War of Independence. Middle Eastern Studies. 1-24. DOI: 10.1080/00263206.2021.1885027
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • Yücel, D. M. (2017). Son dönem Osmanlı düşüncesinde hürriyet kavramının çözümlemesi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 179-188.
APA Karagözoğlu N (2021). Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. , 164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
Chicago Karagözoğlu Nazike Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. (2021): 164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
MLA Karagözoğlu Nazike Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. , 2021, ss.164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
AMA Karagözoğlu N Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. . 2021; 164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
Vancouver Karagözoğlu N Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. . 2021; 164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
IEEE Karagözoğlu N "Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi." , ss.164 - 190, 2021. 10.7822/omuefd.798849
ISNAD Karagözoğlu, Nazike. "Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi". (2021), 164-190. https://doi.org/10.7822/omuefd.798849
APA Karagözoğlu N (2021). Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
Chicago Karagözoğlu Nazike Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 40, no.1 (2021): 164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
MLA Karagözoğlu Nazike Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol.40, no.1, 2021, ss.164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
AMA Karagözoğlu N Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2021; 40(1): 164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
Vancouver Karagözoğlu N Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2021; 40(1): 164 - 190. 10.7822/omuefd.798849
IEEE Karagözoğlu N "Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi." Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, ss.164 - 190, 2021. 10.7822/omuefd.798849
ISNAD Karagözoğlu, Nazike. "Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi". Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 40/1 (2021), 164-190. https://doi.org/10.7822/omuefd.798849