Yıl: 2022 Cilt: 0 Sayı: 23 Sayfa Aralığı: 305 - 322 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.33431/belgi.931906 İndeks Tarihi: 06-05-2023

AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ

Öz:
19. yüzyılın ikinci yarısında hızlı bir sanayileşme süreci yaşayan Amerika Birleşik Devletleri (ABD), artan üretim hacmi ile dünyanın en önemli endüstri ülkelerinden biri haline gelmiştir. Bu sürecin doğal sonucu olarak ABD’nin endüstri ürünlerini ihraç edeceği pazar arayışına girdiği görülmektedir. Osmanlı Devleti, Amerikan kapitalizminin yayılmayı hedeflediği coğrafyalardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerçekten de endüstrisi gelişkin olmayan Osmanlı Devleti, bu dönemde gelişmiş Avrupa ülkeleri için çok önemli bir pazar konumundaydı. Ancak, Osmanlı Devleti’nin ABD ile ticari ilişkileri Avrupa devletleriyle ilişkilerine kıyasla oldukça gerilerde kalmıştı. Özellikle 1900’ler itibarıyla dünyada sanayileşmiş ülkeler arasında artan rekabetin bir parçası olan ABD, bu döneme kadar oldukça sönük kalan Osmanlı-Amerikan ticari ilişkilerini geliştirebilmek ve Osmanlı pazarında payını arttırabilmek için çeşitli girişimlerde bulunmuştur. Osmanlı ithalatının en önemli kalemlerinden birinin tekstil ürünleri olması, dünyanın en büyük pamuk üreticilerinden biri olarak dokuma endüstrisine büyük yatırımlar yapmış olan ABD’nin dikkatini çekmiştir. Bu kapsamda Amerikalı yetkililer kendi ürünlerini Osmanlı pazarına sokabilmek için kapsamlı bir hazırlık içerisine girerek fizibilite raporları hazırlamışlardır. Amerikan üreticilerini Osmanlı pazarına uygun ürünler üretmeye ve pazarın şartlarını dikkate alan ticari ilişkiler kurmaya yönlendirmek isteyen bu raporlar, 20. yüzyıl başında Osmanlı pazarının temel özelliklerinin ortaya konulması açısından oldukça önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Ülkeler bazında tekstil ürünleri ithalatının bileşimi ve toplam değerinden, tüketicilerin hangi kumaşları, hangi boyutlarda ve hangi desenlerde tercih ettiğine kadar ayrıntılı değerlendirmelere bu raporlar aracılığıyla ulaşılabilmektedir. Bir diğer taraftan ise Osmanlı pamuklu ürünler pazarının kontrolü amacıyla endüstrileşmiş ülkeler arasında nasıl bir rekabetin yaşandığı da bu raporlardan takip edilebilmektedir. Bu çalışma, bahsi geçen Amerikan raporlarına dayanarak hem söz konusu rekabeti hem de pazarın o dönemki genel durumunu analiz edecektir.
Anahtar Kelime:

A BRIEF OVERVIEW OF THE OTTOMAN COTTON GOODS MARKET BASED ON AMERICAN REPORTS

Öz:
The Unites States of America (USA), which experienced a rapid industrialization process in the second half of the 19th century, became one of the most important industrialized countries with increasing production volumes. As a natural consequence of this process, the USA began to seek markets to export its industrial goods. The Ottoman Empire emerged as one of the geographies that American capitalism aimed to expand. Indeed, the Ottoman Empire, whose industry was not developed, was in a very important market position for the developed European countries in this period. However, the commercial relations between the Ottoman Empire and the USA were far behind compared to the relations with the European states. In this context, the USA, which became a part of the rising competition among the developed industrialized countries particularly by the 1900s, made several attempts to improve the Ottoman-American commercial relations which had remained rather dull until this period, and to increase its share in the Ottoman market. The fact that one of the most important items of Ottoman imports was textile products attracted the attention of the USA which had made large investments in the weaving industry as one of the largest cotton producers of the world. In this context the American officials made extensive preparations and prepared feasibility reports in order to introduce their products to the Ottoman market. These reports, which aimed to direct the American manufacturers to produce suitable products for the Ottoman market and to establish commercial relations that take into account the conditions of the market, contain very important information in terms of revealing the basic features of Ottoman market at the beginning of the 20th century. Through these reports, it is possible to reach detailed evaluations from the composition and total value of textile imports on the basis of countries to which fabrics, which sizes and which patterns consumers preferred. On the other hand, the competition among the industrialized countries for the control of Ottoman cotton goods market can be followed from these reports. Based on these American reports, this study will analyze both the aforementioned competition and general situation of the market at that time.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • “American Cotton Goods in the Near East”, Levant Trade Review, Vol. 1 No 4 (1912), ss. 402-404.
  • “American Cotton Goods in Turkey”, Levant Trade Review, Vol. 1 No 1 (1911), ss. 46-50.
  • “Cotton Mills in Turkey”, Levant Trade Review, Vol. 1 No 2 (1911), s. 224.
  • “History of American Cotton Goods in Turkey”, Levant Trade Review, Vol. 1 No.4 (1912), ss. 363-364.
  • “The Chamber’s 2nd Annual Meeting”, Levant Trade Review, Vol. 1 No 4 (1912), ss. 388- 400.
  • 19. Yüzyılda Osmanlı Dış Ticareti Tarihi İstatistikler Dizisi Cilt 1, haz. Şevket Pamuk, Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 1995.
  • Aybar, Celal, (1939), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ticaret Muvazenesi 1878-1913, Ankara, Zerbamat Basımevi.
  • Baskıcı, Murat, “Osmanlı Piyasasında Ticaret: Yabancı Tüccarların Dikkat Etmesi Gereken Hususlar (1870-1920)”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64-1 (2009), ss. 39-55.
  • Boratav, Korkut, (2007), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005, Ankara, İmge Kitabevi.
  • Can, Bilmez Bülent, (2006), Demiryolundan Petrole Chester Projesi (1908-1923), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Carson, John M., “Trade in the Near East”, Levant Trade Review, Vol. 1 No 1 (1911), ss.16- 26.
  • Clark, W. A. Graham, (1908 ), (special Agent of the Department of Commerce and Labor), Cotton Textile Trade in Turkish Empire, Greece and Italy, Washington, Government Printing Office.
  • English, Beth, (2006), A Common Thread: Labor, Politics, and Capital Mobility in the Textile Industry, Georgia, The University of Georgia Press.
  • Flake, Wilson C., (1927), Government Publications Relating to Textiles, Washington, Government Printing Office.
  • Gekas, Athanasios, (2007 ), “A Global History of Ottoman Cotton Textiles, 1600-1850”, EUI Working Paper, No. 2007/30, Italy, European University Institute.
  • Gencer, Ali İhsan, Ali Fuat Örenç, Metin Ünver, (2008), Türk - Amerikan Silah Ticareti Tarihi, İstanbul, Doğu Kütüphanesi.
  • Gillespie, Julian E., (1923), Turkish Cotton-Goods Market, Supplement to Commerce Reports, Trade Information Bulletin, no.171 (December 24, 1923),Washington, Government Printing Office.
  • Gordon, Leland James, (1932), American Relations with Turkey 1830-1930, Philadelphia, University of Pennsylvania Press.
  • İnalcık, Halil, “Osmanlı Pamuklu Pazarı, Hindistan ve İngiltere: Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 1979-1980 Özel Sayısı, ss. 1-65.
  • Kanberoğlu, Nesrin, “II. Meşrutiyet Dönemi İzmir’den Amerika’ya İhraç Edilen Ürünler (1909-1911)”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 4 (2019), ss. 217- 238.
  • Kara, Adem, “Osmanlı Devleti-ABD Ticari İlişkileri”, Akademik İncelemeler Dergisi, 1/2 (2006), ss. 35-49.
  • Karakoç, Ercan, Hasan Küçük, “Turkish-American Commercial Relations (1908-1930): The Success of Trade-The Failure of Investment”, Journal of History, Culture and Art Research, Vol. 9 No. 4 (2020), ss. 1-18.
  • Kurt, Mustafa, Kemalettin Kuzucu, Baki Çınar, Kemal Demir, “19. Yüzyılda Osmanlı Sanayileşmesi Sürecinde Kurulan Devlet Fabrikaları: Bir Envanter Çalışması”, OTAM, 40 (Güz 2016), ss. 245-277.
  • Kutkan, Özlem, “Bir Amerikan Ticari Teşebbüsü ve Bir Osmanlı Kentini Okuma Çabası: Doğu Akdeniz Ticaret Dergisi ve İzmir (1911-1914)”, Türkiyat Mecmuası, 29, 2 (2019), ss. 435-454.
  • Küçük, Hasan, (2019 ), “Levant Trade Review and Turkish-American Commercial Relations (1911-1931)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Levant Trade Review, Vol. 2 No. 2 (1912), s. 189.
  • Odell, Ralph M., (1912), Cotton Goods in the Balkan States, transmitted to Congress in Compliance with the Act of March 4, 1911, Authorizing Investigations of Trade Conditions Abroad, Washington, Government Printing Office. Odell, Ralph M., (1912), Cotton Goods in Turkey Part I, U.S. Bureau of Foreign and Domestic Commerce, Special Agents Series, No. 54, Washington, D.C., Government Printing Office.
  • Osmanlı Sanayii 1913, 1915 Yılları Sanayi İstatistiki, Haz. A. Gündüz Ökçün, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
  • Özdemir, Adem, (2021), “Levant Trade Review’e Göre Türkiye’nin İktisadi Yapısı (1911- 1931)”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum Teknik Üniversitesi.
  • Pamuk, Şevket, “The Decline and Resistance of Ottoman Cotton Textiles 1820-1913”, Explorations in Economic History, 23, ss. 205-225.
  • Pamuk, Şevket, Jeffrey G. Williamson, “Ottoman de-industrialization, 1800–1913: assessing the magnitude, impact, and response”, The Economic History Review, 64, S1 (2011), pp. 159–184.
  • Quataert, Donald, “19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri 1812-1914”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 2 1600-1914, ed. Halil İnalcık, Donald Quataert, İstanbul, Eren, 2004, ss. 1001-1039.
  • Quataert, Donald, (1999), Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, İstanbul, İletişim Yayınları.
  • Ravndal, G. Bie, “Commercial Review of Turkey”, Daily Consular and Trade Reports No. 154-230 Vol. 3 July, August and September 1912, Washington, Government Printing Office, 1912, ss. 33-52.
  • Ravndal, G. Bie, “Cotton Goods in Turkey”, Levant Trade Review, Vol. 5 No. 3 (1915), ss. 292-296.
  • Ravndal, G. Bie, “Italian Trade with Turkey”, Daily Consular and Trade Reports, No.230- 305, Vol. 4, October, November, December 1911, ss. 796-797.
  • Ravndal, G. Bie, “Turkey”, Supplements to Commerce Reports Review of Industrial and Trade Conditions in Foreign Countries in 1914 by American Consular Officers Volume I-Europe, Washington, Government Printing Office 1916 (No.18d, October 23, 1915), ss. 1-19.
  • Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 28/46 (2009), ss. 53-69.
  • Turgay, A. Üner, “Ottoman-American Trade During the Nineteenth Century”, Osmanlı Araştırmaları, III (1982), ss. 189-246.
  • Tyson, R. E., “The Cotton Industry”, Derek H. Aldcroft ed. The Development of British Industry and Foreign Competition 1875-1914, Toronto, University of Toronto Press, 2018, ss. 100-127.
  • Ünver, Metin, “Teknolojik Gelişmeler Işığında Osmanlı-Amerikan Silah Ticaretinin İlk Dönemi,” Tarih Araştırmaları Dergisi, 32/54 (2013), ss. 195-220.
APA GOZEL DURMAZ O (2022). AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. , 305 - 322. 10.33431/belgi.931906
Chicago GOZEL DURMAZ OYA AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. (2022): 305 - 322. 10.33431/belgi.931906
MLA GOZEL DURMAZ OYA AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. , 2022, ss.305 - 322. 10.33431/belgi.931906
AMA GOZEL DURMAZ O AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. . 2022; 305 - 322. 10.33431/belgi.931906
Vancouver GOZEL DURMAZ O AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. . 2022; 305 - 322. 10.33431/belgi.931906
IEEE GOZEL DURMAZ O "AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ." , ss.305 - 322, 2022. 10.33431/belgi.931906
ISNAD GOZEL DURMAZ, OYA. "AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ". (2022), 305-322. https://doi.org/10.33431/belgi.931906
APA GOZEL DURMAZ O (2022). AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. BELGİ DERGİSİ, 0(23), 305 - 322. 10.33431/belgi.931906
Chicago GOZEL DURMAZ OYA AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. BELGİ DERGİSİ 0, no.23 (2022): 305 - 322. 10.33431/belgi.931906
MLA GOZEL DURMAZ OYA AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. BELGİ DERGİSİ, vol.0, no.23, 2022, ss.305 - 322. 10.33431/belgi.931906
AMA GOZEL DURMAZ O AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. BELGİ DERGİSİ. 2022; 0(23): 305 - 322. 10.33431/belgi.931906
Vancouver GOZEL DURMAZ O AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ. BELGİ DERGİSİ. 2022; 0(23): 305 - 322. 10.33431/belgi.931906
IEEE GOZEL DURMAZ O "AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ." BELGİ DERGİSİ, 0, ss.305 - 322, 2022. 10.33431/belgi.931906
ISNAD GOZEL DURMAZ, OYA. "AMERİKAN RAPORLARI ÜZERİNDEN OSMANLI PAMUKLU ÜRÜNLER PİYASASINA KISA BİR BAKIŞ". BELGİ DERGİSİ 23 (2022), 305-322. https://doi.org/10.33431/belgi.931906