Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme

Yıl: 2023 Cilt: 57 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 156 - 170 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5578/mb.20239913 İndeks Tarihi: 06-05-2023

Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme

Öz:
Tıbbi uygulamalarda gözetilmesi gereken temel etik ilkelerden biri, kişi özerkliğine saygı göstermektir. Bununla birlikte, sadece bireyi değil toplumu ilgilendiren sağlık sorunları söz konusu olduğunda, özellikle de bulaşıcı hastalık salgınlarında, toplum yararını üstün tutarak kişi özerkliğinin çiğnenebileceği yaygın kabul gören bir görüştür. Bu görüş, salgınların ancak tüm duyarlı bireylerin bağışıklanması ile kontrol altı- na alınabileceği bilimsel gerçeğine dayanmaktadır. Yine de tüm duyarlı bireylerin bağışıklanmaya zorunlu tutulup tutulamayacağı dünya çapında bir tartışma konusu olagelmektedir. Özellikle son üç yıldır dünya çapında yaşanan Koronavirüs hastalığı-2019 [Coronavirus disease-2019 (COVID-19)] pandemisinde, top- lumun önemli bir kesimi aşı olmakta kararsızlığa düşmüş, bir kesimi ise aşıların tümüyle reddedilmesi ge- rektiğini savunmuştur. Yukarıda özetlenen durum karşısında “bağışıklama zorunlu olmalı mı?” sorusunu olabildiğince geniş uzlaşı sağlayacak biçimde yanıtlayabilmek her zamankinden fazla önem kazanmıştır. Bu derleme yazıda; bağışıklamayı zorunlu tutmanın etik açısından hangi koşullarda haklı çıkarılabileceği ele alınmakta, böylece aşı kararsızlığı ve reddi olgusunun toplum sağlığı açısından yarattığı yaşamsal sorunun çözümüne katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Bu amaçla öncelikle bazı kavramları netleştirme gereğinden söz edilmiştir. Sonrasında “zorunlu olmalı”, “isteğe bağlı olmalı”, “hiç kimseye yapılmamalı” argümanları gerekçeleriyle değerlendirilmiş ve bağışıklamanın zorunlu olması gerektiği argümanının etik açısından haklı çıkarılabildiği belirlenmiştir. Yazıda “birey özgürlüğü X toplum yararı” ve “kişi özerkliği X toplum yararı” çatışmalarının günümüz koşullarında söz konusu olmadığı ileri sürülmüş, ancak gerçeklik bilgisine sahip aydın bireyin bu bilginin pratiğe geçmiyor oluşu karşısında bir gerilim yaşadığı belirtilmiş- tir. Bu gerilimin aşılması için kuramsal arka planın sağlamlaştırılması ve ayrıca aşı kararsızlığı ve reddinin pratikteki makro belirleyenlerini dikkate almak gerektiği vurgulanmıştır. Tıp kurumuna karşı güvenin ye- niden sağlamlaştırılması için yapılması gerekenler sıralanmış, zorunlu bağışıklamanın nasıl uygulanacağı sorusunun ancak toplumsal bir diyalog ile yaşama geçirilecek bir dönüşüm süreciyle sağlıklı yanıtlanabi- leceği savunulmuştur.
Anahtar Kelime:

How to Defend Mandatory Immunization Against Vaccine Hesitancy and Vaccine Refusal? An Ethical Assessment

Öz:
One of the basic ethical principles in medical practice is to respect personal autonomy. However, it is a widely accepted view that when it comes to health problems that concern not only the individual but also the society, especially in epidemics of infectious diseases, individual autonomy can be violated by prioritizing the benefit of the community. This view is based on the scientific fact that epidemics can only be controlled by immunizing all susceptible individuals. However, whether all susceptible individuals can be compelled to be immunized remains a matter of debate around the world. Especially in the last three years, during the worldwide Coronavirus disease-2019 (COVID-19) pandemic, a significant part of the society has been hesitant about being vaccinated, and some have argued that vaccines should be rejected altogether. In the face of the situation outlined above, the question of “should immunization be mandatory?” has become more important than ever to be able to answer the question in a way that will ensure as broad consensus as possible. In this review article; it was discussed under which conditions mandatory immunization could be justified in terms of ethics and thus, it was aimed to contribute to the solution of the vital problem created by the phenomenon of vaccine hesitancy and rejection in terms of public health. To this aim, first of all, the need to clarify some concepts was mentioned. Afterwards, the arguments “must be compulsory”, “should be optional”, and “should not be done to anyone” were evaluated with their justifications and it was determined that the argument that immunization should be mandatory could be justified in terms of ethics. In the article, it was argued that the conflicts of “individual freedom X community benefit” and “personal autonomy X community benefit” did not exist in today’s actual conditions, but it was stated that an individual with the knowledge of reality experiences a tension in the face of not putting this knowledge into practice. It was emphasized that in order to overcome this tension, consolidation of the theoretical background and also consideration of the macro determinants of vaccine hesitancy and rejection in practice were necessary. What needs to be done to re-establish trust in the medical institution was listed, and it was argued that the question of how to implement mandatory immunization could only be answered in a healthy way through a transformation process that will be implemented through a social dialogue.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Bibliyografik
  • 1. Sağlık Bakanlığı Hasta Hakları Yönetmeliği, 1998.
  • 2. Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları, 1998.
  • 3. UNESCO Uluslararası Biyoetik Komitesi (IBC) ve UNESCO Bilimsel Bilgi ve Teknoloji Etiği Dünya Komisyonu (COMEST). UNESCO etik komisyonlarının küresel aşı eşitliği ve dayanışmaya ilişkin çağrısı. Available at: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000375608_tur (Accessed date: 18.07.2022).
  • 4. Omer SB, Salmon DA, Orenstein WA, deHart MP, Halsey N. Vaccine refusal, mandatory immunization, and the risks of vaccine-preventable diseases. N Engl J Med 2009; 360(19): 1981-8. https://doi.org/10.1056/ NEJMsa0806477
  • 5. Hipwell D. Europe is at center of new wave of covid infections, WHO says. Bloomberg, July 6th, 2022. Available at: https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-07-06/europe-is-at-center-of-new-wave-of- covid-infections-who-says (Accessed date: 18.07.2022).
  • 6. Türk Tabipleri Birliği. Zorunlu aşı, “çocuğun üstün yararı”, Anayasa Mahkemesi Kararı. Available at: https:// www.ttb.org.tr/kollar/_asi/haber_goster.php?Guid=62383242-423d-11e8-b46f-14b550714509 (Accessed date: 18.07.2022).
  • 7. Gür E. Vaccine hesitancy - vaccine refusal. Turk Pediatri Ars 2019; 54(1): 1-2.
  • 8. Feleszko W, Lewulis P, Czarnecki A, Waszkiewicz P. Flattening the curve of COVID-19 vaccine rejection-an international overview. Vaccines (Basel) 2021; 9(1). https://doi.org/10.3390/vaccines9010044
  • 9. Türkiye Raporu. Koronavirüs aşısı olmayı düşünüyor musunuz? 30 Nisan 2021. Available at: https://www.turki- yeraporu.com/arastirma/koronavirus-asisi-olmayi- dusunuyor-musunuz-2-4230/ (Accessed date: 18.07.2022).
  • 10. Ipsos. Yakın çevresine aşı yaptırmalarını önerenlerin oranı yılın başından bu yana 6 puan arttı. Available at: https://www.ipsos.com/tr-tr/yakin-cevresine-asi-yaptirmalarini-onerenlerin-orani-yilin-basindan-bu-yana-6- puan-artti (Accessed date: 18.07.2022).
  • 11. Yılmaz Hİ, Turğut B, Çıtlak G, Mert O, Paralı B, Engin M, et. al. People’s view of COVID-19 vaccine in Turkey. Dicle Med J 2021; 48(3): 583-94.
  • 12. Leigh JP, Moss SJ, White TM, Picchio CA, Rabin KH, Ratzan SC, et al. Factors affecting COVID-19 vac- cine hesitancy among healthcare providers in 23 countries. Vaccine 2022; 40(31): 4081-9. https://doi. org/10.1016/j.vaccine.2022.04.097
  • 13. Güngör S, Atik D, Akyol N. Hemşirelerde COVID-19 aşısının kabulü ve hastalığa yakalanma korkusu. J Med Sci 2022; 3(1): 59-71. https://doi.org/10.46629/JMS.2022.65
  • 14. Öztürk R. Exploring healthcare professionals’ views and approaches regarding COVID-19 vaccines. J Health Sci Med 2021; 4(5): 692-7. https://doi.org/10.32322/jhsm.9523
  • 15. European Centre for Disease Prevention and Control. Vaccine hesitancy. Available at: https://www.ecdc. europa.eu/en/immunisation-vaccines/vaccine-hesitancy (Accessed date: 18.07.2022).
  • 16. Larson HJ, Gakidou E, Murray CJL. The vaccine-hesitant moment. N Engl J Med 387; 1: 58-61. https://doi. org/10.1056/NEJMra2106441
  • 17. WHO. Vaccine hesitancy: A growing challenge for immunization programmes. Available at: https://www. who.int/news/item/18-08-2015-vaccine-hesitancy-a-growing-challenge-for-immunization-programmes (Accessed date: 18.07.2022).
  • 18. WHO. Ten threats to global health in 2019. https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to- global-health-in-2019
  • 19. Lazarus JV, Wyka K, White TM, Picchio CA, Rabin K, Ratzan SC, et al. Revisiting COVID-19 vaccine hesitancy around the world using data from 23 countries in 2021. Nat Commun 2022; 13(1): 3801. https://doi. org/10.1038/s41467-022-31441-x
  • 20. Steinert JI, Sternberg H, Prince H, Fasolo F, Galizzi MM, Büthe T, et al. COVID-19 vaccine hesitancy in eight European countries: Prevalence, determinants, and heterogeneity. Sci Adv 2022; 8(17): 1-15. https://doi. org/10.1126/sciadv.abm9825
  • 21. Marzo RR, Sami W, Alam Z, Acharya S, Jermsittiparsert K, Songwathana K, et al. Hesitancy in COVID-19 vac- cine uptake and its associated factors among the general adult population: A cross-sectional study in six So- utheast Asian countries. Trop Med Health 2022; 50(4): 1-10. https://doi.org/10.1186/s41182-021-00393-1
  • 22. Yıldız G, Dindar EKD, Alkan S, Demir H. COVID-19 pandemisinin etik değerler ve toplumsal eşitlik bakımın- dan incelenmesi. JMPTR 2021; 2(2): 134-49.
  • 23. Türkiye Raporu. COVID-19 aşısı yaptırımları. Available at: https://turkiyeraporu.com/arastirma/covid-19- asisi-yaptirimlari-5705/ (Accessed date: 18.07.2022).
  • 24. Toker N. Tereddütler, kaygılar, karşıtlıklar: Aşı olma sorumluluğu. Panel. Türk Tabipleri Birliği Available at: https://www.ttb.org.tr/kollar/COVID19/yayin_goster.php?Guid=a9a7e9ea-7841-11ec-a83c-469e4684c346 (Accessed date: 18.07.2022).
  • 25. Edwards E. A major threat to the next pandemic: Vaccine hesitancy. May 2, 2022. Available at: https://www. nbcnews.com/health/health-news/major-threat-pandemic-vaccine-hesitancy-rcna25460 (Accessed date: 18.07.2022).
  • 26. WHO. Vaccine hesitancy: A growing challenge for immunization programmes 2022. Available at: https://www.who.int/news/item/18-08-2015-vaccine-hesitancy-a-growing-challenge-for-immunization- programmes (Accessed date: 18.07.2022).
  • 27. WHO - SAGE working group. Appendices to the report of the SAGE working group on vaccine hesitancy. Available at: https://tropmedhealth.biomedcentral.com/track/pdf/10.1186/s41182-021-00393-1.pdf (Ac- cessed date: 18.07.2022).
  • 28. Razai MS, Chaudry UAR, Doerholt K, Bauld L, MAjeed A. COVID-19 vaccination hesitancy. BMJ 2021; 373: n1138. https://doi.org/10.1136/bmj.n1138
  • 29. Ergüney M, Kara B. COVID-19 aşısı ile ilgili infodeminin bireylerin aşı olma kararına etkisi. TOJDAC 2022; 12(2): 363-82. https://doi.org/10.7456/11202100/011
  • 30. Bozkurt F. COVID-19 pandemi sürecindeki sahte ve yalan haberlerin bir getirisi: İnfodeminin Türkiye bağla- mında incelenmesi. UHAD 2021; 7: 135-51.
  • 31. Reuters Institute Digital News Report, 2018. Available at: https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/defa- ult/files/digital-news-report-2018.pdf (Accessed date: 18.07.2022).
APA Civaner M (2023). Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. , 156 - 170. 10.5578/mb.20239913
Chicago Civaner M. Murat Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. (2023): 156 - 170. 10.5578/mb.20239913
MLA Civaner M. Murat Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. , 2023, ss.156 - 170. 10.5578/mb.20239913
AMA Civaner M Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. . 2023; 156 - 170. 10.5578/mb.20239913
Vancouver Civaner M Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. . 2023; 156 - 170. 10.5578/mb.20239913
IEEE Civaner M "Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme." , ss.156 - 170, 2023. 10.5578/mb.20239913
ISNAD Civaner, M. Murat. "Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme". (2023), 156-170. https://doi.org/10.5578/mb.20239913
APA Civaner M (2023). Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. Mikrobiyoloji Bülteni, 57(1), 156 - 170. 10.5578/mb.20239913
Chicago Civaner M. Murat Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. Mikrobiyoloji Bülteni 57, no.1 (2023): 156 - 170. 10.5578/mb.20239913
MLA Civaner M. Murat Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. Mikrobiyoloji Bülteni, vol.57, no.1, 2023, ss.156 - 170. 10.5578/mb.20239913
AMA Civaner M Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. Mikrobiyoloji Bülteni. 2023; 57(1): 156 - 170. 10.5578/mb.20239913
Vancouver Civaner M Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme. Mikrobiyoloji Bülteni. 2023; 57(1): 156 - 170. 10.5578/mb.20239913
IEEE Civaner M "Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme." Mikrobiyoloji Bülteni, 57, ss.156 - 170, 2023. 10.5578/mb.20239913
ISNAD Civaner, M. Murat. "Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi Olgusu Karşısında Zorunlu Bağışıklama Nasıl Savunulmalı? Etik Açısından Bir Değerlendirme". Mikrobiyoloji Bülteni 57/1 (2023), 156-170. https://doi.org/10.5578/mb.20239913