Yıl: 2023 Cilt: 13 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 91 - 114 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/iuitd.2023.1219326 İndeks Tarihi: 11-05-2023

lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi

Öz:
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ülkemizde sigortacılık sektörünün hayat ve emeklilik branşının önemli bir unsurudur. BES, kişilerin çalıştıkları dönemde yaptıkları tasarruflarının uzun vadeli olarak değerlendirilmesi ve süreç sonunda kişiye toplu para ödenmesi esasına dayanır. Ülkemizde henüz 18 yıllık bir geçmişi bulunan bu sistem, çalışanlara, sermaye piyasasına, sigorta sektörüne ve bir bütün olarak ülke ekonomisine çeşitli açılardan fayda sağlamaktadır. BES, gönüllülük esaslı Bireysel Emeklilik Sistemi (Gönüllü BES) ve zorunluluk esaslı Otomatik Katılım Sistemi (OKS) seçeneklerinden oluşmaktadır. BES’e katılan kişiler istediği fonu seçerek yatırımlarını dilediği gibi yönlendirebilmektedir. Kişinin sistemdeki toplam birikim tutarı, aylık tasarruf miktarına, seçtiği fonların getirisine ve teşvik amaçlı devlet katkısına vedevletkatkısınıngetirisinegöredeğişmektedir.BESemeklilikyatırımfonları faizli ve faizsiz olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bireysel emeklilik şirketlerinin OKS kapsamında sisteme dahil olan şirketlere faizsiz fon seçeneğini sunması zorunlu tutulmuştur. OKS’de katılımcıların yarıdan fazlasının faizsiz emeklilik plan ve fonlarını tercih etmiş olması dikkat çekmektedir. Ancak Gönüllü BES’in fonları çok daha büyük olduğundan, sistemdeki toplam paranın %16 kadarı faizsiz fonlardadır. Bu çalışmanın amacı faizsiz BES’in Türkiye’deki mevcut uygulamasının İslam hukukunun belirlediği kurallar açısından değerlendirilmesidir. Girişte Bireysel Emeklilik Sisteminin ve faizsiz BES seçeneğinin ülkemizdeki mevcut durumu ve gelişim süreci hakkında bilgi verilecektir. Ardından faizsiz (katılım) BES uygulamasının mevzuatı, faizsiz emeklilik planları ve emeklilik yatırım fonları, devlet katkısı, emeklilik şirketi ve portföy yönetim şirketleriyle ilişkiler ve danışma komitesinin görevi gibi konuların fıkhi boyutuna değinilecektir. Netice olarak faizsiz (katılım) BES emeklilik planlarının fıkhi hükmü ortaya konularak dikkat edilmesi gereken sakıncalı hususlara işaret edilecektir.
Anahtar Kelime:

An Evaluation of the Interest-Free Pension System Implemented in Turkey in Terms of Islamic Law

Öz:
The private pension system (PPS) in Türkiye is based on the long-term investment of savings individuals make throughout their work life and results in the payment of a lump sum or salary to the person upon retirement. This private pension system was launched 19 years ago and consists of the voluntary-based individual pension system (Volunteer PPS) and the obligation-based automatic enrollment system (AES). People participating in PSS can choose the funds in which they want their money to be invested. Two types of pension plans exist in terms of Shariah compliance: conventional and interest-free. While all pension management companies have interest-free pension funds (usually from AES) in addition to conventional funds, two pension companies provide interest-free-only pension plans and fund services. This study aims to evaluate the current application of interest-free PPS in Türkiye within the framework of Islamic law. After introducing information about the development process and current status of PPS practices in Türkiye, the article will go on to explain the Islamic ruling on interest-free PPS pension plans according to Islamic law and point out the possible objectionable issues.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
0
0
0
  • AAOIFI. Faizsiz Finans Standartları. İstanbul: TKBB Yayınları, 2018. Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. 4 Cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2017.
  • Aslan, Hakan. “Türkiye’de Tekafül (İslami Sigorta) Uygulamaları: Problemler ve Çözüm Önerileri”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 1/1 (2015), 93-117.
  • Aybakan, Bilal. “Vekâlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2013. Erişim 09 Eylül 2021. https:// islamansiklopedisi.org.tr/vekalet
  • Aydemir, İsmail. “Hayat Sigortacılığında Tekâfül (Katılım Sigortacılığı)”. Tekâfül: Teori ve Uygulama. 35-92. İstanbul: Ensar, 2017.
  • Bâbertî, Ekmelüddin Muhammed b. Mahmud. ‘İnâye şerhu’l-Hidâye. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts. Borsa İstanbul (BİST). “Katılım Endeksi”. Erişim 01 Şubat 2020. https://borsaistanbul.com/tr/sayfa/6842/ bist-katilim-endeksleri
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî. Sahîhü’l-Buhârî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavkı’n- Necât, 1. Basım, 2001.
  • Can, Yeşim - Eyidiker, Uğur. “Bireysel Emeklilik Sisteminde Otomatik Katılımın Türkiye’de Gelişiminin İzlenmesi”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/4 (2019), 626-642.
  • Çalış, Halit. “İslâm Hukukunda Servet/ Mülkiyet Tahdidinin İmkânı Üzerine”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2004), 127-144.
  • Çeker, Huzeyfe. “Hanefî Fıkıh Kitaplarında Ribâ Şüphesi Kavramının Kullanımı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/1 (2021), 73-91. https://doi.org/10.18505/cuid.853809
  • Dede, Kenan - Yazıcı, Abdurrahman. “Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ve Faizsiz BES’in Analizi”. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD) 6/1 (30 Haziran 2020), 25-54.
  • Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiye ‘ale’ş-Şerhi’l-kebîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
  • Din İşleri Yüksek Kurulu. “Bireysel Emeklilik Caiz midir?” Erişim 01 Haziran 2021. https://kurul.diyanet. gov.tr/Cevap-Ara/966/bireysel-emeklilik-caiz-midir-
  • Durmuş, Abdullah. “Modern Bir Yatırım Yöntemi Olarak Yatırım Fonu ve Fıkhi Açıdan Tahlili”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 3 (2022), 246-271.
  • Emeklilik Gözetim Merkezi. “BES Özet Verileri”. 02 Aralık 2022. Erişim 20 Ağustos 2021. https://www.egm. org.tr/bilgi-merkezi/istatistikler/
  • Emeklilik Gözetim Merkezi. “Bireysel Emeklilik ve Otomatik Katılım”. Erişim 20 Ağustos 2021. https:// www.egm.org.tr/
  • Erol, Sevgi Işık. “Sosyal Güvenlik Açısından Bireysel Emeklilik Sisteminin Önemi”. İktisadi Yenilik Dergisi 6/2 (01 Temmuz 2019), 10-29.
  • Halitoğlu, İsmail. “Menkul Kıymet İhracı ve Tedavülünün Meşruiyeti (Hisse Senetleri, Sukûk, Yatırım Fonları)”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020), 351-387.
  • Hamevî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Hasenî (el-Hüseynî) el-. Gamz uyûni’l-besâir fî şerhi’l-Eşbâh ve’n-nezâir. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1985.
  • Hanağası, Emel. “Bireysel Emeklilik Sisteminde Haciz Uygulamalarının Değerlendirilmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 16 (2014), 2631-2698.
  • İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. Kâfî fî fıkhî ehli’l-Medîne. 2 Cilt. Riyad, 2. Basım, 1980.
  • İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr şerh Tenvîri’l-ebsâr. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1992.
  • İbn Hacer el-Heytemî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed es-Sa‘dî. Tuhfetü’l-muhtâc fî şerhi’l-Minhâc (Şirvânî ve İbn Kasım’ın haşiyeleriyle birlikte). Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetu’l- Kübrâ, 1. Basım, 1983.
  • İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
  • İslamoğlu, Mehmet vd. “Türkiye ve G7 Ülkelerinde Bireysel Emeklilik Sistemi Uygulamaları”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/3 (30 Eylül 2020), 557-570.
  • Kallek, Cengiz. Sosyal Servet (İslam’da Yönetim-Piyasa İlişkisi). İstanbul: Klasik Yayınları, 3. Basım, 2015.
  • Kara, Sümeyra - Yıldız, Yılmaz. “Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sistemi: 2012 Sonrası Yapılan Reformlar ve Beklentiler”. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi 4/1 (01 Mart 2016), 23-45.
  • Karaman, Hayreddin. “Bireysel Emeklilik”. Yeni Şafak (07 Aralık 2018). https://www.yenisafak.com/yazarlar/ hayrettin-karaman/bireysel-emeklilik-2048406
  • Karaman, Hayreddin. “-Hac -İmama Uymak -BES’te Altın Fonu”. Yeni Şafak (17 Nisan 2022). https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettin-karaman/-hac-imama-uymak-beste-altin-fonu-2062619
  • Karaman, Hayreddin. “Katılım Sigortacılığı ve Bireysel Emeklilik”. Yeni Şafak (09 Ocak 2022). https://www. yenisafak.com/yazarlar/hayrettin-karaman/katilim-sigortaciligi-ve-bireysel-emeklilik-2060652
  • Kâsânî, Ebû Bekr Alâuddîn b. Mes’ud. Bedâiu’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1986.
  • Katılım Emeklilik. “50 Soruda BES”. Erişim 10 Ekim 2020. https://www.katilimemeklilik.com.tr/uploads/ file/c2cc64c3c25cd3a59586d18330007021-1645682784471.pdf
  • Kayhan, Fatih. “Türkiye’de Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin Swot Analizi”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/4 (31 Aralık 2020), 745-754.
  • Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. el-Ahkâmü’s-sultâniyye. 1 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Hadîs, ts. Müslim, Ebû’l-Hüseyn el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şerif b. Mürî. el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb (Fethu’l-‘azîz ve Telhîsu’l-habîr ile Sübkî’nin ve Mutî‘î’nin tekmileleri ile birlikte). Beyrut: Darü’l-Fikr, ts.
  • Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şerif b. Mürî. Ravdatu’t-tâlibîn ve umdetu’l-muttakîn. 12 Cilt. Beyrut: el- Mektebetü’l-Îslâmî, 1991.
  • Odabaşı, Mehmet. “Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 173-194.
  • Paçacı, İbrahim. “Birikimli Hayat Sigortasının Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi”. Ticari ve Alternatif Sigorta Sistemleri ve Sigortayla İlgili Bazı Problemlerin Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi. 247-264. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2022.
  • Paçacı, İbrahim. “Hayat Sigortaları ve Bireysel Emeklilik Sistemi”. Mütefekkir 4/8 (31 Aralık 2017), 313-338. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.375187
  • Ruhaybânî, Mustafa b. Sa‘d b. Abduh es-Suyûtî. Metâlib uli’n-nuhâ fî şerhi Ğâyeti’l-muntehâ. 6 Cilt. Dımaşk: el-Mektebetü’l-Îslâmî, 1994.
  • Sağlam, Hadi. “Genel ve Özel Sigortalar, Zarar (Tazminat) ve Meblağ Sigortalarına Genel Bir Bakış: İslâm Hukukçularının Sigortaya Bakışları ve Sigorta Sözleşmelerinin Değerlendirilmesi”. DİB Güncel Dinî Meseleler Sempozyumu III. 525-643, 2013.
  • Samar, Mahmut. Akitlerde Şart Hürriyeti. Kahramanmaraş: Samer Yayınları, 1. Basım, 2020.
  • Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-. Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 1993.
  • Sümer, Levent - Özorhon, Beliz. “The Shortcomings of Pension System in Turkey: Solutions with a New Model Proposed”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 5/2 (31 Temmuz 2019), 23-48. https://doi.org/10.25272/ijisef.559898
  • Şinkîtî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed el-Muhtâr b. Abdilkâdir el-Cekenî el-Himyerî eş-. Müzekkire fî usûli’l-fıkh. Medine: Mektebetu’l-ulûm ve’l-hikem, 5. Basım, 2001.
  • Şirbînî, Muhammed İbn Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meâni’l-Minhâc. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1994.
  • Takasbank. “Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu (BEFAS)”. 14 Aralık 2022. Erişim 14 Şubat 2023. https://www.takasbank.com.tr/tr/uyelik/bireysel-emeklilik-fon-alim-satim-platformu-befas
  • Türkiye Sigorta Birliği. “Sigorta Verileri ve Mali Tablolar”. Erişim 20 Ağustos 2021. https://www.tsb.org.tr/ tr/sigorta-verileri-ve-mali-tablolar
  • Zuhaylî, Muhammed Mustafa. el-Vecîz fî usûli’l-fıkhi’l-İslâmî. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Hayr, 2. Basım, 2004.
  • Mevzuat Bilgi Sistemi. “Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik”. 2012. Erişim 12 Eylül 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16748&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
  • SEDDK. “Katılım Esaslı Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetlerine İlişkin Genelge (2021/3)”. 01 Nisan 2021. Erişim 12 Eylül 2021. https://seddk.gov.tr/tr/katilim-esasli-sigortacilik-ve-bireysel-emeklilik- faaliyetlerine-iliskin-genelge-yayimlandi
  • Ma‘leme Zayed li’l-kavâidi’l-fıkhıyye ve’l-usûliyye. 41 Cilt. İmâra: Müessese Zayed b. Sultân Âl Nahyân, 1. Basım, 2013.
  • Mecelle-i ahkâm-ı adliyye. İstanbul, 1979.
  • Mevzuat Bilgi Sistemi. “Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği (III-52.1)”. 2013. Erişim 09 Eylül 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?mevzuatno=18564&mevzuattur=9&mevzuattertip=5
APA Güney N, Gezgin Y (2023). lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. , 91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
Chicago Güney Necmeddin,Gezgin Yusuf Erdem lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. (2023): 91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
MLA Güney Necmeddin,Gezgin Yusuf Erdem lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. , 2023, ss.91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
AMA Güney N,Gezgin Y lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. . 2023; 91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
Vancouver Güney N,Gezgin Y lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. . 2023; 91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
IEEE Güney N,Gezgin Y "lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi." , ss.91 - 114, 2023. 10.26650/iuitd.2023.1219326
ISNAD Güney, Necmeddin - Gezgin, Yusuf Erdem. "lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi". (2023), 91-114. https://doi.org/10.26650/iuitd.2023.1219326
APA Güney N, Gezgin Y (2023). lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İslam Tetkikleri Dergisi, 13(1), 91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
Chicago Güney Necmeddin,Gezgin Yusuf Erdem lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İslam Tetkikleri Dergisi 13, no.1 (2023): 91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
MLA Güney Necmeddin,Gezgin Yusuf Erdem lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İslam Tetkikleri Dergisi, vol.13, no.1, 2023, ss.91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
AMA Güney N,Gezgin Y lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İslam Tetkikleri Dergisi. 2023; 13(1): 91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
Vancouver Güney N,Gezgin Y lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İslam Tetkikleri Dergisi. 2023; 13(1): 91 - 114. 10.26650/iuitd.2023.1219326
IEEE Güney N,Gezgin Y "lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi." İslam Tetkikleri Dergisi, 13, ss.91 - 114, 2023. 10.26650/iuitd.2023.1219326
ISNAD Güney, Necmeddin - Gezgin, Yusuf Erdem. "lkemizde Uygulanan Faizsiz Bireysel Emeklilik Sisteminin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi". İslam Tetkikleri Dergisi 13/1 (2023), 91-114. https://doi.org/10.26650/iuitd.2023.1219326