KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI

Günay KARAHAN, (Kocaeli Üniversitesi Umuttepe Yerleşkesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Kocaeli, Türkiye)
Serkan GEDÜK, (Kocaeli Müzesi, Kocaeli, Türkiye)
Ayşin KONAK (Kocaeli Üniversitesi Umuttepe Yerleşkesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Kocaeli, Türkiye)
TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi
24 2
Yıl: 2022 Cilt: 0 Sayı: 26 Sayfa Aralığı: 167 - 184 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22520/tubaked2022.26.009 İndeks Tarihi: 13-05-2023

KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI

Öz:
Ana Tanrıça her toplumda farklı isimlerle anılmıştır. Hitit uygarlığında Hepat, Geç Hitit döneminde Kubaba, Phryg uygarlığında Matar-Kybele, Hellen uygarlığında ise Kybele olarak karşımıza çıkmaktadır. Etimolojik olarak incelendiğinde ise Kybele ismi ile ilk olarak MÖ 7. yüzyılda Phryg yazıtlarında karşılaşılmaktadır. Kybele Kült pratiğinde kutsal alanlar ile genellikle ana yollardan uzak, su kenarlarında ya da dağların yamaçlarında karşılaşılmaktadır. Bu durum Anadolu kökenine işaret etmektedir. Makalenin konusunu oluşturan Kandıra Kybelesi’nin bulunduğu mağaranın ağzı, vadi tabanından ortalama 20 m, deniz seviyesinden 100 m yüksekliktedir. Yaklaşık 300 m yüksekliğe sahip olan Balıkbayırı Tepe’nin kuzeye bakan yamacına açılmaktadır. Bölgede yer alan diğer kutsal alanlar gibi konum olarak Yağbolu mağarası da Kybele kült alanlarının tanımına uymaktadır. Mağaranın çevresi çam ağaçları ile sarılmıştır. Su kaynakları Kybele kutsal alanları için oldukça önemlidir. Mağara, Sarısu Çayı havzası içinde, havzanın batı akaçlama ağı içinde Koca Dere’nin batı yamacında yer almaktadır. Mağaradan çıkan su, Koca Dere ile birleşmektedir. Kandıra’nın yerel sarı kumtaşından yapılmış Kybele kabartmalı sunak yerel bir ustanın elinden çıkmıştır. Bölgeye özgü yerel heykeltıraşlığın üslubunda üretilmiş olan sunağın Naumann’ın terimlendirdiği ‘Bithynia Tipi’ ile örtüştüğü görülmektedir. Stilistik özellikleri ve mağaradan çıkan diğer eserler göz önünde bulundurulduğunda sunağın Roma Dönemi’ne ait olduğu gözlemlenmektedir.
Anahtar Kelime:

CAVE SANCTUARY OF METER/KYBELE IN KANDIRA-YAĞBOLU

Öz:
The Mother Goddess has been called by different names in every society. Hepat in the Hittite civilization, Kubaba in the Late Hittite period, Matar-Kybele in the Phryg civilization, and Kybele in the Hellen civilization. When examined etymologically, the name Kybele is first encountered in Phryg inscriptions in the 7th century BC. In the Kybele Cult practice, sacred areas are often encountered, away from main roads, on the water's edge, or the mountains' slopes. This situation points to its Anatolian origin. The cave's mouth, where the Kandıra Kybelesi, the article's subject, is located, is approximately 20 m above the valley floor and 100 m above sea level. It opens to the north-facing slope of Balıkbayırı Tepe, which has a height of about 300 m. Like the other sacred areas in the region, Yağbolu cave fits the definition of the Kybele cult areas. The cave is surrounded by pine trees. The cave is located in the Sarısu Stream basin, on the western slope of the Koca Dere, within the western drainage network of the basin. The water coming out of the cave joins with Koca Stream. The Kybele relief altar made of Kandira's local yellow sandstone was handcrafted by a local master. It is seen that the altar, produced in the style of local sculpting specific to the region, coincides with the "Bithynian Type" termed by Naumann. Considering its stylistic features and other artifacts from the cave, it is observed that the altar belongs to the Roman Period.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Der Kleine Pauly, (1964-1975). Lexikon Der Antike 1-5 ciltler. Stuttgart: Alfred Druckenmüller Verlag.
  • Diodorus Sicilus, (1888-1890). Bibliotheca, Books I-V. I. Bekker, L. Dindorf, F. Vogel (Eds.).
  • Heredotos, (1991). Herodot Tarihi. (M. Ökmen, Çev.), İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Pausanias, (1918-1935). Periegesis tes Hellados Pausanian Description of Greece. çev. W. H. Jones I-X. (W. H. Jones, Trans.), Londra-New York.
  • Strabon, (2009). Antik Anadolu Coğrafyası Kitap: XII- XIII-XIV. (A. Pekman, Çev.), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • Stesichorus, Ibycus, Simonides (1991). Greek Lyric, III, Stesichorus, Ibycus, Simonides and others Loeb Classical Library. (D. A. Campbell, Trans.), Cambridge: Harvard University Press.
  • Alanyalı, F. S. (2008). Eine Statuengruppe von Meter einem Begleite: im Museum von Kütahya. Eine Forschung über die Paredros sowie die ländliche Verehrung der Göttin in römischen Phrygien. T. Tarhan, A. Tibet ve E. Konyar (Ed), Muhibbe Darga Armağanı, (s. 55-67) içinde, Sadberk Hanım Müzesi Yayınları.
  • Alvar, J. (2008). Romanising Oriental Gods: Myth, Salvation and Ethics in the Cults of Cybele, Isis and Mithras (R. Gordon. Trans.). Brill.
  • Arafat, K., Jones B. (1999). Pausanias the traveller digressions on the wonders of nature and of foreign lands, Euphrosyne: Revista de filología clássica, 27: 237-248. https://www.brepolsonline.net/doi/ pdf/10.1484/J.EUPHR.5.123872
  • Ateş, G. (2020). Pergamon’da Ana Tanrıça İnancı Pergamon Krallarının Kültür Politikası ve Ana Tanrıça Kybele, Aktüel Arkeoloji, 32: 139-145.
  • Ateş, G. (2015). Aizanoi und Pergamon, Türkei: Ländliche Heiligtümer der meter-Kybele im Umland von Aizanoi und Pergamon, Elektronische Publikationen der Deutschen Archäologischen Instituts, 135-138. https://publications.dainst.org/ journals/efb/article/view/1641
  • Ateş, G. (2014). Pergamon’da Doğa ve Kült: Ana Tanrıça İnancı ve Doğal Kutsal Alanlar: F. Pirson ve A. Scholl (Ed.), Pergamon Anadolu’da Hellenistik Bir Başkent (s. 422-438) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
  • Aversano, J. S. (2019). The Mother of Gods from Right Here: The Goddess Meter in her Central Anatolian Context [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi.
  • Beksaç, E., Beksaç, Ş. N. (2016). Bithynia’dan Yansıyan Saklı İzler: Kocaeli ve Çevresinde Bulunan Birkaç Kült Alanı, H. Selvi, B. Çelik, İ. Şirin, A. Yeşildal (Ed.), Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu- II, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, No: 38, (s. 35-41).
  • Beksaç, E., Hatipler, M., Beksaç, Ş. N. (2017). Bithynia, Traklar ve Diğer Balkanlı Halklar: Trakoloji Bakış Açısından Genel Bir Kimlik Çalışması, H. Selvi, M. B. Çelik, A. Yeşildal (Eds), Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları No: 38, (s. 95-127).
  • Bottema, S., Woldring, H., Aytuğ, B. (1995). Late Quaternary vegetation history of northern Turkey”, Palaeohistoria 35/36, 13-72. https:// ugp.rug.nl/Palaeohistoria/article/view/25071
  • Bremmer, J. N. (2004). Attis A Greek God in Anatolian Pessinous and Catullan Rome, Mnemosynes, 57: 534-573. https://www.jstor.org/ stable/4433594#metadata_info_tab_contents
  • Bremmer, J. N. (2008). Greek Religion and Culture the Bible and the Ancient Near East. Brill.
  • Coleman, J. A. (2007). The Dictionary of Mythology, An A-Z of Themes, Legend and Heroes. Arcturus Publisher.
  • Cooper, D., Phelan, C. (2017). Motherhood in Antiquity. Springer Nature.
  • Çelebi, D., Köprübaşı, N., (2007). Kefken-Kerpe Dolaylarında (Kocaeli) Yüzeylenen Volkanik Kayaçların Jeokimyasal Karakteristikleri, Türkiye Jeoloji Bülteni, 50/1: 17-26. https:// dergipark.org.tr/tr/pub/tjb/issue/28419/302610.
  • Duncan, A. L. (2017). Euphoria. In: Zeigler-Hill V., Shackelford T. (Eds.) Encyclopedia of Personality and Individual Differences. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-28099-8_515- 1
  • Erhat, A. (2003). Mitoloji Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
  • Ertek, A. T. (1995). Kocaeli Yarımadasının Kuzeydoğu Kesiminin Jeomorfolojisi. Çantay Kitabevi.
  • Frazer, J. G. (2009). The Golden Bough A Study of Magic and Religion. The Floating Press.
  • Gilany, K., Vafakhah M. (2010). Hypoxia: a Review, Journal of Paramedical Sciences (JPS), Vol. 1, 43-60. https://www.researchgate.net/ publication/47412756_Hypoxia_a_Review
  • Grimal, P. (1997). Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma. (S. Tamgüç, Çev.), Sosyal Yayınlar.
  • Gusmani, R. (1959). Agdistis. Römische Mitteilungen, 78, 202-211.
  • Kedar, Y., Kedar, G., Barkai, R. (2021). Hypoxia in Paleolithic Decorated Caves: The Use of Artificial Light in Deep Caves Reduces Oxygen Concentration and Induces Altered States of Consciousness, Time and Mind: The Journal of Archaeology Consciousness and Culture, 14/1: 1-36. https://www.researchgate.net/ publication/350555216_Hypoxia_in_Paleolithic_ decorated_caves_the_use_of_artificial_light_ in_deep_caves_reduces_oxygen_concentration_ and_induces_altered_states_of_consciousness
  • Koch, L. (1994). Weibliche Sitzstatuen der Klassik und des Hellenismus und ihre kaiserzeitliche Rezeption: Die bekleideten Figuren. Lit.
  • Kofler, S. V. (2018). Kybele in Griechenland – Ankunft und Aufnahme der Göttermutter in der griechischen Welt, Historia Schribere, 10: 379- 399. https://webap.uibk.ac.at/ojs2/index.php/ historia_scribere/article/view/2572
  • Meriç, R. (2003). Metropolis Ana Tanrıça Kenti. Philip Morris/Sabancı
  • Moreno Leoni, A. M. (2014). Pausanias, la libertad griega y la historia de la Confederación Aquea helenistica: Memoria e identidad griegas en el Imperio romano, Nova Tellus 32(1): 45-79. https://ri.conicet.gov.ar/handle/11336/46356
  • Naumann, F. (1983). Die Ikonographie der Kybele in der Phrygischen und der Griechischen Kunst, IstMitt, Tübingen: Verlag Ernst Wasmuth.
  • Oy, H. (2018). İçbatı Anadolu’da Kutsal Bir Dağ Murat Dağı (Dindymos), SEFAD, 40: 283-296. https:// dergipark.org.tr/tr/download/article-file/630447.
  • Özkaya, V. (1996). Cybele and the Waterside Shrines Some Observations on the Phrygian Spring Cult and Its Origin, Arkeoloji Dergisi, IV: 97-107.
  • Özmen, S. S. (2016). Anadolu’da Ana Tanrıça Kybele Kültü, Humanitas, 4/7: 381-397. https://www. researchgate.net/publication/301572341_ ANADOLU’DA_ANA_TANRICA_KYBELE_ KULTU
  • Rein, M. J. (1996). Phrygian Matar: Emergence of an Iconographic Type. In E. N. Lane (Ed.), Cybele Attis and Related Cults, Essay in Memory of M. J. Vermaseren (p. 223-238). Brill.
  • Robert, L. (1980). A Travers l’Asie Mineure: Poètes, prosateurs, monnaies grecques, voyageurs et gèographie. de Boccard.
  • Roller, L. E. (2004). Ana Tanrıça’nın İzinde Anadolu Kybele Kültü. (B. Avunç, Çev.). Homer Kitabevi.
  • Sanzi, E. (2003). I culti orientali nell’Impero Romano: un’antoligia di fonti. Giordano (Ed.), Cosenza: Collana di Stdui storico-religiosi 4.
  • Şenyurt, Y., Durugönül S. (2018). Kurul (Ordu) Kalesi’nde Bir Kybele Heykeli, OLBA XXVI, 305-344. https://dergipark.org.tr/tr/pub/olba/ issue/47136/593096
  • Toprak, M. (2017). Sarısu Havzası’nın Doğal Ortam Koşullarının Arazi Kullanımına Etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
  • Urundul, E. (2012). Anadolu Mitolojisi. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • Ustinova, Y. (2009). Cave Experiences and Ancient Greek Oracles, Time and Mind: The Journal of Archaeology, Consciousness and Culture, 2/3: 265-286. https://www.researchgate.net/ publication/233686934_Cave_Experiences_and_ Ancient_Greek_Oracles
  • Uzun, A. (2017). Bir Açık Alan Dersliği, Kandıra Kıyıları (Kocaeli, Türkiye), Türkiye Jeoloji Bülteni, 60/1: 117-127. https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/283409
  • Vermaseren, M. J. (1987). Corpus Cultus Cybelae Attidisque (CCCA) I. Asia Minor. Brill.
  • Welch, K. (1996). A Statue Head of the “Great Mother” Discovered in Samothrace. Hesperia: The Journal of the American School of Classical, 65/4: 467-473. http://docplayer.net/43428009-A-statue-head-of- the-great-mother-discovered-in-samothrace.html
  • Xagorari-Gleißner, M. (2008). Meter Theon: Die Göttermutter bei den Griechen (Peleus: Studien zur Archaologie und Geschichte Griechlands und Zyperns 40). Mainz-Ruhpolding.
  • Zgusta, L. (1982). Weiteres zum Namen der Kybele, Die Sprache, 28, 171-172.
APA KARAHAN G, gedük s, KONAK A (2022). KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. , 167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
Chicago KARAHAN GÜNAY,gedük serkan,KONAK AYŞİN KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. (2022): 167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
MLA KARAHAN GÜNAY,gedük serkan,KONAK AYŞİN KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. , 2022, ss.167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
AMA KARAHAN G,gedük s,KONAK A KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. . 2022; 167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
Vancouver KARAHAN G,gedük s,KONAK A KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. . 2022; 167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
IEEE KARAHAN G,gedük s,KONAK A "KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI." , ss.167 - 184, 2022. 10.22520/tubaked2022.26.009
ISNAD KARAHAN, GÜNAY vd. "KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI". (2022), 167-184. https://doi.org/10.22520/tubaked2022.26.009
APA KARAHAN G, gedük s, KONAK A (2022). KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0(26), 167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
Chicago KARAHAN GÜNAY,gedük serkan,KONAK AYŞİN KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 0, no.26 (2022): 167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
MLA KARAHAN GÜNAY,gedük serkan,KONAK AYŞİN KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, vol.0, no.26, 2022, ss.167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
AMA KARAHAN G,gedük s,KONAK A KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2022; 0(26): 167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
Vancouver KARAHAN G,gedük s,KONAK A KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2022; 0(26): 167 - 184. 10.22520/tubaked2022.26.009
IEEE KARAHAN G,gedük s,KONAK A "KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI." TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0, ss.167 - 184, 2022. 10.22520/tubaked2022.26.009
ISNAD KARAHAN, GÜNAY vd. "KANDIRA-YAĞBOLU METER/KYBELE MAĞARA KUTSAL ALANI". TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 26 (2022), 167-184. https://doi.org/10.22520/tubaked2022.26.009
Sayfa Oluşturulma Tarihi
25-04-2024 3:49

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları