Yıl: 2023 Cilt: 8 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 84 - 94 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5336/healthsci.2022-90425 İndeks Tarihi: 15-05-2023

Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma

Öz:
Amaç: Bu çalışmada, demografik özelliklerine göre engelli bireylerin toplumsal katılım ve çevre algılarının karşılaştırılması amaçlandı. Gereç ve Yöntemler: Çalışma, Hacettepe Üniversitesi Ergoterapi Bölümünde takip edilen kronik engelli bireyler ile ger- çekleştirildi. Çalışmaya dâhil edilen 134 engelli bireye (87’si erkek, 47’si kadın) sosyodemografik bilgi formu, Çevre Kalite Ölçeği-Kısa Form ve Dünya Sağlık Örgütü-Yetiyitimi Değerlendirme Çizelgesi- II uygulandı. Veriler gruplar arası karşılaştırma yöntemlerinden ba- ğımsız gruplar Student t, ANOVA ve Kruskall-Wallis testleri ile analiz edildi. Gruplar arası farklar Bonferroni ve Mann-Whitney U testleri ile analiz edildi. Bulgular: Engelli bireylerin demografik özel- liklerine göre toplumsal katılımı ve çevresel algılarının karşılaştırıl- dığı bu çalışmada, cinsiyet (p=0,001) ve medeni durumun (p=0,043) çevresel algılarını; yardımcı cihaz kullanımı (p=0,001) ve eğitim dü- zeyinin (p=0,011) toplumsal katılımlarını; gelir durumu (sırasıyla p=0,001; p=0,001; p=0,041) ve engel farklılıklarının ise (p=0,001; p=0,011; p=0,005; p<0,001) hem toplumsal katılım hem de çevresel algılarını olumsuz etkilediği bulundu. Sonuç: Engelli bireylerin sahip oldukları bazı demografik özelliklere göre (cinsiyet, medeni durum, yardımcı cihaz kullanımı, eğitim, gelir durumu ve engel durumu) top- lumsal katılım ve/veya çevresel algılarının olumsuz yönde farklılık- lara neden olduğu gösterildi. Bu çalışma, engelli bireyler için toplumsal katılım, çevresel adaptasyon müdahalesi planlarken, sağlık profesyonellerinin demografik değişkenlere göre bireysel farklılıkları göz önüne alması ve birey merkezli müdahale planı oluşturmasının önemini gösterdi.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • WHO. How to use the ICF: A practical manual for using the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). Exposure draft for comment. Geneva: WHO. 2013. p.13. [Link]
  • Hammel J, Magasi S, Heinemann A, Whiteneck G, Bogner J, Rodriguez E. What does participation mean? An insider perspective from people with disabilities. Disabil Rehabil. 2008;30(19):1445-60. [Crossref] [PubMed]
  • Imms C, Granlund M, Wilson PH, Steenbergen B, Rosenbaum PL, Gor- don AM. Participation, both a means and an end: a conceptual analysis of processes and outcomes in childhood disability. Dev Med Child Neu- rol. 2017;59(1):16-25. [Crossref] [PubMed]
  • Akyurek G, Bumin G, Crowe TK. The factors associated with community participation: Employment and education of people with disabilities in Turkey. Scand J Occup Ther. 2020;27(1):28-38. [Crossref] [PubMed]
  • Rimmer JH, Riley B, Wang E, Rauworth A, Jurkowski J. Physical activ- ity participation among persons with disabilities: barriers and facilitators. Am J Prev Med. 2004;26(5):419-25. [Crossref] [PubMed]
  • Kirchner CE, Gerber EG, Smith BC. Designed to deter. Community bar- riers to physical activity for people with visual or motor impairments. Am J Prev Med. 2008;34(4):349-52. [Crossref] [PubMed]
  • Esatbeyoğlu F, Karahan BG. Engelli bireylerin fiziksel aktiviteye katılımlarının önündeki engeller [Perceived participation barriers to phys- ical activity among individuals with disabilities]. Spor Bilimleri Dergisi. 2014;25(2):43-55. [Link]
  • Clarke PJ, Ailshire JA, Nieuwenhuijsen ER, de Kleijn-de Vrankrijker MW. Participation among adults with disability: the role of the urban envi- ronment. Soc Sci Med. 2011;72(10):1674-84. [Crossref] [PubMed] [PMC]
  • Desrosiers J, Wanet-Defalque MC, Témisjian K, Gresset J, Dubois MF, Renaud J, et al. Participation in daily activities and social roles of older adults with visual impairment. Disabil Rehabil. 2009;31(15):1227-34. [Crossref] [PubMed]
  • Desrosiers J, Bourbonnais D, Noreau L, Rochette A, Bravo G, Bourget A. Participation after stroke compared to normal aging. J Rehabil Med. 2005;37(6):353-7. [Crossref] [PubMed]
  • Kyaw-Myint SM, Harris D, Denronden H. Workforce participation barri- ers for people with disability. International Journal of Disability Manage- ment. 2012;7(2012):1-9. [Crossref]
  • Alberto M, Butterworth J, Hart D. Postsecondary education and em- ployment outcomes for youth with intellectual disabilities. Think College Fast Facts 1.1. 2009. [Link]
  • Australian Bureau of Statistics. Disability, ageing and carers, Australia: Summary of findings. 2018. Erişim tarihi: 21.01.2022 [Link]
  • Jang SN, Kawachi I. Care inequality: care received according to gender, marital status, and socioeconomic status among Korean older adults with disability. Int J Equity Health. 2019;18(1):105. [Crossref] [PubMed] [PMC]
  • Jespersen LN, Michelsen SI, Tjørnhøj-Thomsen T, Svensson MK, Hol- stein BE, Due P. Living with a disability: a qualitative study of associations between social relations, social participation and quality of life. Disabil Rehabil. 2019;41(11):1275-86. [Crossref] [PubMed]
  • Fougeyrollas P, Noreau L, St-Michel G, Boschen K. Measure of the qual- ity of the environment. (2002). Version 2.0. Lac St-Charles, Quebec: INDCP. [Link]
  • Akyurek G, Bumin G. The Measure of Quality of the Environments' Turk- ish Validity and Reliability. OTJR (Thorofare N J). 2019;39(4):239-46. [Crossref] [PubMed]
  • Uluğ B, Ertuğrul A, Göğüş A, Kabakçi E. Yetiyitimi değerlendirme çizelgesinin (WHO-DAS-II) şizofreni hastalarında geçerlilik ve güvenilirliği [Reliability and validity of the Turkish Version of the World Health Organisation Disability Assessment Schedule-II (WHO- DAS-II) in Schizophrenia]. Turk Psikiyatri Derg. 2001;12(2):121-30. [Link]
  • Umb-Carlsson O, Sonnander K. Living conditions of adults with intellec- tual disabilities from a gender perspective. J Intellect Disabil Res. 2006;50(Pt 5):326-34. [Crossref] [PubMed]
  • Dusseljee JC, Rijken PM, Cardol M, Curfs LM, Groenewegen PP. Par- ticipation in daytime activities among people with mild or moderate in- tellectual disability. J Intellect Disabil Res. 2011;55(1):4-18. [Crossref] [PubMed]
  • Cardol M, de Jong BA, van den Bos GA, Beelem A, de Groot IJ, de Haan RJ. Beyond disability: perceived participation in people with a chronic disabling condition. Clin Rehabil. 2002;16(1):27-35. [Crossref] [PubMed]
  • Barf HA, Post MW, Verhoef M, Jennekens-Schinkel A, Gooskens RH, Prevo AJ. Restrictions in social participation of young adults with spina bifida. Disabil Rehabil. 2009;31(11):921-7. [Crossref] [PubMed]
  • Chang FH, Wang YH, Jang Y, Wang CW. Factors associated with qual- ity of life among people with spinal cord injury: application of the Inter- national Classification of Functioning, Disability and Health model. Arch Phys Med Rehabil. 2012;93(12):2264-70. [Crossref] [PubMed]
  • Kılıç E. Az gören erişkin bireylerde serbest zamanla ilişkili aktivite per- formansini etkileyen faktörlerin kişi-çevre-aktivite modeli ile incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2018. Erişim tarihi: 22.01.2022 [Link]
  • Burcu E. Türkiye'de Özürlü Birey Olma Temel Sosyolojik Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma. 1. Baskı. Ankara: Hacettepe Üniversite Yayınları; 2007.
  • Carroll DD, Courtney-Long EA, Stevens AC, Sloan ML, Lullo C, Visser SN, et al. Vital signs: disability and physical activity-United States, 2009- 2012. MMWR Morbidity and Mortality Weekly Report. 2014;63(18):407- 13. [Link]
  • Biernat E, Piatkowska M. Physical activity of disabled individuals in the context of meeting WHO recommendations and support of local author- ities. Turk J Phys Med Rehabil. 2017;63(2):107-16. [Crossref] [PubMed] [PMC]
  • Jensen J, Sathiyandra S, Rochford M, Jones D, Krishnan V, McLeod K. Work participation among people with disabilities: Does the type of dis- ability influence the outcome? Social Policy Journal of New zealand. 2005;24:134-59. [Link]
  • Cho C, Shin W, Kong S. Participation in regular physical activity ac- cording to the type of disability, sex, point of disability diagnosis, and ability to walk independently in South Korea. Healthcare (Basel). 2021;9(8):1079. [Crossref] [PubMed] [PMC]
  • Gürboğa C, Kargın T. İşitme engelli yetişkinlerin farklı ortamlarda kullandıkları iletişim yöntemlerinin/becerilerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2003;36(1):51-64. [Cross- ref]
  • Smith M, Manduchi B, Burke É, Carroll R, McCallion P, McCarron M. Communication difficulties in adults with Intellectual Disability: Results from a national cross-sectional study. Res Dev Disabil. 2020;97:103557. [Crossref] [PubMed]
  • Patel DR, Cabral MD, Ho A, Merrick J. A clinical primer on intellectual dis- ability. Transl Pediatr. 2020;9(Suppl 1):S23-S35. [Crossref] [PubMed] [PMC]
  • Hogan A, Kyaw-Myint SM, Harris D, Denronden H. Workforce participa- tion barriers for people with disability. International Journal of Disability Management. 2012;7(1):1-9. [Crossref]
  • Ostir GV, Granger CV, Black T, Roberts P, Burgos L, Martinkewiz P, et al. Preliminary results for the PAR-PRO: a measure of home and commu- nity participation. Arch Phys Med Rehabil. 2006;87(8):1043-51. [Cross- ref] [PubMed] [PMC]
  • Achterberg TJ, Wind H, de Boer AG, Frings-Dresen MH. Factors that promote or hinder young disabled people in work participation: a sys- tematic review. J Occup Rehabil. 2009;19(2):129-41. [Crossref] [PubMed]
APA Akyurek G, KAYA ÖZTÜRK L, GÜRLEK S (2023). Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. , 84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
Chicago Akyurek Gokcen,KAYA ÖZTÜRK LEYLA,GÜRLEK SEDANUR Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. (2023): 84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
MLA Akyurek Gokcen,KAYA ÖZTÜRK LEYLA,GÜRLEK SEDANUR Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. , 2023, ss.84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
AMA Akyurek G,KAYA ÖZTÜRK L,GÜRLEK S Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. . 2023; 84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
Vancouver Akyurek G,KAYA ÖZTÜRK L,GÜRLEK S Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. . 2023; 84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
IEEE Akyurek G,KAYA ÖZTÜRK L,GÜRLEK S "Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma." , ss.84 - 94, 2023. 10.5336/healthsci.2022-90425
ISNAD Akyurek, Gokcen vd. "Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma". (2023), 84-94. https://doi.org/10.5336/healthsci.2022-90425
APA Akyurek G, KAYA ÖZTÜRK L, GÜRLEK S (2023). Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(1), 84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
Chicago Akyurek Gokcen,KAYA ÖZTÜRK LEYLA,GÜRLEK SEDANUR Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi 8, no.1 (2023): 84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
MLA Akyurek Gokcen,KAYA ÖZTÜRK LEYLA,GÜRLEK SEDANUR Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, vol.8, no.1, 2023, ss.84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
AMA Akyurek G,KAYA ÖZTÜRK L,GÜRLEK S Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi. 2023; 8(1): 84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
Vancouver Akyurek G,KAYA ÖZTÜRK L,GÜRLEK S Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi. 2023; 8(1): 84 - 94. 10.5336/healthsci.2022-90425
IEEE Akyurek G,KAYA ÖZTÜRK L,GÜRLEK S "Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma." Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 8, ss.84 - 94, 2023. 10.5336/healthsci.2022-90425
ISNAD Akyurek, Gokcen vd. "Demografik Faktörlere Göre Engelli Bireylerin Toplumsal Katılım ile Çevre Algılarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Araştırma". Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi 8/1 (2023), 84-94. https://doi.org/10.5336/healthsci.2022-90425