Yıl: 2022 Cilt: 32 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 519 - 526 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14744/planlama.2022.20053 İndeks Tarihi: 18-05-2023

Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı

Öz:
1980’li yıllardan itibaren küreselleşme, teknolojik ilerleme- ler, ekonomik, sosyal ve demografik değişimle birlikte coğrafi ve siyasi gelişmelerin de etkisiyle Türkiye’de mekansal örüntü değişmiştir. Bu değişim sürecinde yerleşme sistemindeki il, ilçe merkezi kademelenmesi, kentsel, kırsal alan veya tarım, ta- rım dışı gibi ikilemler giderek ortadan kalkmıştır. Kırsal alanın olmadığı bir yapı ve yönetim biçimi ile büyükşehirler yeniden tanımlanmıştır. Yerleşmeler artık sınırları belirgin olan yapılar bütünü olarak değil çeşitli yoğunluklardaki ve işlevlerdeki ağların bütünü olarak görülmektedir. Bu doğrultuda, Türkiye’de değişen yerleşme örüntüsünün irdelenmesi ve bu değişimin ana belirle- yicilerinin ortaya çıkarılması için TÜBİTAK Kentleşme Programı Çağrısı kapsamında üniversite-kamu işbirliğiyle çok ortaklı bir araştırma projesi geliştirdik. “İzmir Örneği ile Türkiye'de Deği- şen Yerleşme Örüntüsünün Yorumlanması” başlıklı Projemizi 15 Nisan 2018– 15 Ekim 2021 tarihleri arasında yürüterek tamam- ladık. Projede, yerleşmeleri ve yerleşme örüntüsünü anlamak ve yorumlamak için Karmaşıklık Kuramının hem nicel hem de nitel araştırma yöntemleri içeren mikro-makro kavramsallaştır- ma temelli bir yaklaşım izledik. Bu yazıda, İzmir örneği üzerin- den yerleşmelere ilişkin geliştirdiğimiz bu Araştırma Projesinin ana hedefleri ile genel araştırma çerçevesi açıklanmıştır. İzmir kent bölgesi ve metropoliten alanını farklı mekansal ve zamansal ölçeklerde inceleyen Projenin, kentsel temaları (kentsel çevre, kentsel altyapı, kırsal çevre, kentsel ulaşım ve kentsel dönüşüm), kavramları ve bulguları ana hatlarıyla verilmiştir. Buna ek olarak, planlama alanının/kurumunun nasıl ve ne şekilde dönüşmesi ge- rektiği tartışması da yazının sonunda yer almaktadır.
Anahtar Kelime:

Settlements and Complexity Theory

Öz:
From 1980s, globalization and technological advances, and de- mographic, economic and social changes, together with effects of geographical and political developments, have transformed the settlement pattern in Türkiye. Traditional settlement hierarchy as well as dichotomies between urban and rural or agricultural and non-agricultural areas has become obsolete. With legisla- tive and institutional arrangements that includes rural areas but disregard them, greater (metropolitan) municipality definition has changed too. Now, instead of being a totality with clearly defined borders, settlements have also become a totality of net- works with various densities and functions. In this context, a multi-partner Research Project within the scope of TÜBİTAK Urbanization Program Call was developed in university-public agency cooperation. The Project titled “Interpretation of Settle- ment Pattern Changes in Türkiye: The Case of İzmir” was carried out between April 15, 2018 and October 15, 2021. It was aimed to examine the settlement pattern changes in Türkiye and reveal the main determinants of the transformation. In the project, an approach based on micro-macro level conceptualization of Com- plexity Theory, which includes both quantitative and qualitative research methods, was followed. This article represents main targets and general research framework of the Research Proj- ect, which exemplifies Izmir city region and metropolitan area at different spatial and temporal scales. Various urban themes (ur- ban environment, urban infrastructure, rural environment, urban transportation and urban transformation), concepts and main findings of the project are outlined. The final section discusses how and in what ways the planning discipline/institution should be transformed in respect to Complexity Theory thinking.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Barthelemy, M. (2016). The structure and dynamics of Cities: Urban data analysis and theoretical modeling. Cambridge University Press.
  • Batty, M. (2007). Cities and complexity: Understanding cities with cellular automata, agent-based models, and fractals. The MIT Press.
  • Coleman, J. S. (1986). Social theory, social research, and a theory of action. The American Journal of Sociology, 91(6), 1309–1335. http://www. jstor.org/stable/2779798.
  • De Roo, G., Hillier, J., & Wezemael, J. van (Eds.). (2012). Complexity and planning: systems, assemblages and simulations. Ashgate.
  • Deleuze, G., & Guattari, F. (1987). A thousand plateaus: Capitalism and schi- zophrenia. The University of Minnesota Press.
  • Eriksson, M, & Lindström, B. (2005). Validity of Antonovsky’s sense of cohe- rence scale: a systematic review. Journal of Epidemiology & Community Health, 59(6), 460-466. doi: 10.1136/jech.2003.018085.
  • Faludi, A. (1973). The “systems view” and planning theory. Socio-Econo- mic Planning Sciences, 7(1), 67–77. https://doi.org/10.1016/0038- 0121(73)90012-8.
  • Healey, P. (2007). Urban complexity and spatial strategies towards a relational planning for our times. Routledge.
  • Hillier, J. (2010). Strategic navigation in an ocean of theoretical and practi- ce complexity. In J. Hillier, J., & Healey, P. (Eds.), The Ashgate research companion to planning theory: Conceptual challenges for spatial plan- ning (pp. 447-480). Routledge.
  • Holland, J. A. (1998). Emergence: from chaos to order. Reading, Mass.: Ad- dison-Wesley.
  • Jacobs, J. (1961/2011). Şehir ne tür bir problemdir? Büyük Amerikan şehirle- rinin ölümü ve yaşamı (B. Doğan, Trans.). Metis.
  • Kul, F. (2021). Evaluation of regional railway investment with urban deve- lopment dynamics: The case of IZBAN in Izmir [Unpublished master thesis]. Middle East Technical University.
  • Morçöl G. (2012). A complexity theory for public policy. Routledge.
  • Özdemir, S. (2021). Investigating complexity of İzmir region by fractal analy- sis [Unpublished doctoral thesis]. Middle East Technical University.
  • Portugali, J. (2000). Self-organisation and the city. Springer.
  • Prigogine, I. (1996). The end of certainty: Time, chaos, and the new laws of nature. Free Press.
  • Schelling, T. C. (1971). Dynamic models of segregation. The Journal of Mat- hematical Sociology, 1(2), 143–186. https://doi.org/10.1080/002225 0X.1971.9989794.
  • Şanlı, T., & Demirel, Ş. (2021). Kentsel dönüşümde planlama örüntüleri ve yerel paydaşların etkileri: İzmir örneği. Planlama, Kavramlar ve Arayışlar (pp. 101-123). TMMOB Şehir Plancıları Odası.
  • Şenbil, M., Yetişkul, E., & Gökçe, B. (2020). İzmir kent bölgesinde İZBAN’ın mahalle nüfus değişimine etkisi. METU Journal of the Faculty of Architecture, 37(1), 199–224. http://dx.doi.org/10.4305/ metu.jfa.2020.1.3.
  • Şenbil, M., Yetişkul, E., & Özuysal, M. (2022). Toplu taşıma hareketliliğinin bölgesel özellikleri: İzmir kent bölgesi örneği. Megaron, 17(1), 136–150. https://doi.org/10.14744/MEGARON.2022.36693.
  • Şenyel Kürkçüoğlu, A., & Zengin, B. N. (2021). Spatio-temporal modelling of the change of residential-induced PM10 pollution through substitution of coal with natural gas in domestic heating. Sustainability,13(19), 10870. https://doi.org/10.3390/su131910870.
  • Yavaşoğlu, F., & Eceral, T. Ö. (2021). Değişen kent kır ilişkileri, bölgesel/ yerel kalkınma ve tarımsal kalkınma kooperatifleri. In M. T. Şahin, & F. Altuğ (Eds.), Yerel ve Bölgesel Kalkınmada Değişen Dinamikler (pp. 349-382). Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Yetişkul, E. (2017). Karmaşık kentler ve planlamada karmaşıklık. Planlama, 27(1), 5−7. doi: 10.14744/planlama.2017.38358.
  • Yetişkul, E., Aydın, N., & Gökçe, B. (2021). Governing the rural: The case of Izmir (Turkey) in the Post-2000 era. Journal of Rural Studies, 88, 262- 271. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2021.11.001.
  • Zengin, B. N. (2021). Economic, social and environmental impacts of urban energy systems: The case of Izmir natural gas network [Unpublished master thesis]. Middle East Technical University.
APA Yetişkul Şenbil E (2022). Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. , 519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
Chicago Yetişkul Şenbil Emine Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. (2022): 519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
MLA Yetişkul Şenbil Emine Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. , 2022, ss.519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
AMA Yetişkul Şenbil E Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. . 2022; 519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
Vancouver Yetişkul Şenbil E Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. . 2022; 519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
IEEE Yetişkul Şenbil E "Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı." , ss.519 - 526, 2022. 10.14744/planlama.2022.20053
ISNAD Yetişkul Şenbil, Emine. "Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı". (2022), 519-526. https://doi.org/10.14744/planlama.2022.20053
APA Yetişkul Şenbil E (2022). Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. PLANLAMA, 32(3), 519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
Chicago Yetişkul Şenbil Emine Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. PLANLAMA 32, no.3 (2022): 519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
MLA Yetişkul Şenbil Emine Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. PLANLAMA, vol.32, no.3, 2022, ss.519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
AMA Yetişkul Şenbil E Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. PLANLAMA. 2022; 32(3): 519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
Vancouver Yetişkul Şenbil E Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı. PLANLAMA. 2022; 32(3): 519 - 526. 10.14744/planlama.2022.20053
IEEE Yetişkul Şenbil E "Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı." PLANLAMA, 32, ss.519 - 526, 2022. 10.14744/planlama.2022.20053
ISNAD Yetişkul Şenbil, Emine. "Yerleşmeler ve Karmaşıklık Kuramı". PLANLAMA 32/3 (2022), 519-526. https://doi.org/10.14744/planlama.2022.20053