Yıl: 2022 Cilt: 34 Sayı: 34 Sayfa Aralığı: 105 - 140 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 22-05-2023

SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI

Öz:
Ölüm, cinsellik, boşanma, şiddet, akran zorbalığı ve benzeri konular hakkında çocuklarla konuşmak çoğunlukla yetişkinleri tedirgin eder. Çocukları sorunlardan arındırılmış bir ortamda, bir fanus içerisinde yetiştirmek mümkün değildir. Böylesi bir çaba onları kırılganlaştıracağı için doğru da değildir. Bu sebeple hayatın önemli sorunları hakkında çocuklarla konuşulmalıdır. Çocukların sorular sorabilmesi, duygu ve düşüncelerini ifade edebilmesi için imkân tanınmalıdır. Sorun odaklı çocuk edebiyatı bu konuda ebeveyn ve öğretmenlere pek çok fırsat sunar. Sorun odaklı çocuk edebiyatı eserleri hazırlanırken genel bir ilke olarak hedef kitlenin gelişim özelliklerinin dikkate alınması; okura tepeden bakmayan, ona düşünme ve tartışma imkânı veren, salt didaktizme saplanmayan bir anlayışla eserlerin tasarlanması gerektiği ifade edilebilir ancak her bir sorun alanı için özel değerlendirmeler yapmak şarttır. Zira her bir sorunun kendine özgü dinamikleri vardır. Bu çalışmada sorun odaklı çocuk edebiyatı kavramının tarihçesi ve kapsamı ele alındıktan sonra ölüm teması örneği üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır. Bu değerlendirmede konuyla ilgili araştırmalardan hareketle ölümün çocuklarca nasıl kavrandığı belirlendikten sonra bazı ölüm temalı eserlerle bu kavrayış arasındaki uyumluluk tespit edilmeye çalışılmıştır. Okur merkezli bu incelemenin ardından eser merkezli bir inceleme daha yapılmış ve çeşitli edebî türlerde ölümün işlenişinin ne tür değişiklikler gösterdiği ve bu değişikliklerin okur üzerindeki olası etkileri değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelime:

PROBLEM ORIENTED CHILDREN’S LITERATURE AND DEATH THEME

Öz:
Talking to children about issues such as death, sexuality, divorce, violence, peer bullying often makes adults feel uneasy. It is not possible to raise children in an environment free of problems, in a bell jar. Such an attempt is not right, since it will make them fragile. For this reason, it is necessary to talk to children about the important problems of life. Children should be given the opportunity to ask questions and express their feelings and thoughts. Problem-oriented children’s literature offers many opportunities for parents and teachers in this regard. Considering the developmental characteristics of the target audience is a general principle while preparing problem-oriented children’s literary works; it can be argued that such works should be designed with an understanding that does not look down on the reader, gives him/her the opportunity to think and discuss, and does not fall into pure didacticism; however, it is necessary to make particular evaluations for each problem area since each has its own dynamics. In this study, after discussing the history and scope of the concept of problem- oriented children’s literature, an evaluation was made on the case of death theme. In this evaluation, after establishing how death is perceived by children based on research on the subject, the aim was to determine the compatibility between this understanding and some death-themed works. After this reader-centred analysis, another text-centred assessment was made and the changes in the treatment of death in various literary genres and the possible effects of these changes on the reader were evaluated.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Altaş, H (2020). Ölüm Olgusu ve Hasta Yakınlarında Ölüme İlişkin Tutumlar. Ekev Akademi Dergisi, 0(82), 139-150.
  • Arıcı, A. F. (2012). Masalın sesi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
  • Ariés, Philippe (1991). Batılının Ölüm Karşısında Tavırları, çev: Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: Gece Yayınları.
  • Atalan, M. (2008). Türk kültüründe Hz. Ali Cenknâmeleri. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 1(2), 7-27.
  • Ataman, E. & Barış, İ. (2019). Sosyal Sermaye Ürünü Olarak Taziye Kültürü ve Kurumsal Bir Hizmet Olarak Yas Danışmanlığı: Türkiye-Almanya Örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 93-112. DOI: 10.22466/ acusbd.617229
  • Aytekin, H. (2008). Çocuk Edebiyatında Ölüm Teması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 89-102. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ susbed/issue/61796/924213
  • Baş, Ö. & Yalçın, İ. U. (2017). “Kırmızı Başlıklı Kız” masalı ve varyantaları üzerine bir inceleme. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 5 (1) , 26-42 . Retrieved from https:// dergipark.org.tr/en/pub/oyea/issue/30325/310055
  • Bilkan, A. F. (2001). Masal estetiği, İstanbul: Timaş Yayınları.
  • Boran, P. & Gökçay, G. & Devecioğlu, E. & Eren, T. (2015). Çocuk gelinler. Marmara Medical Journal, 26 (2), 58-62. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/marumj/ issue/432/3207
  • Boratav, P. N. (1987). Masal,Çocuk Edebiyatı Yıllığı içinde (Ed.Mustafa Ruhi Şirin). Gökyüzü Yayınları, İstanbul, s. 112-124.
  • Boratav, P. N. (2000). Tekerleme, Türk halk masalının tipolojik ve stilistik incelemesine katkı. (çev. İsmail Yerguz),(haz. M. Sabri Koz). İstanbul: Kültür Bak. Yay.
  • Burcu, E. (1998). Gençlik Teorilerinin Sınıflandırılmasına İlişkin Bir Çalışma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. Cilt:I. Sayı: 1-2. s. 105-136.
  • Çelik, S. (2000). Türk masallarında ölüm ve yas, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
  • Çetin, N.. (2013). Roman Çözümleme Yöntemi. Öncü Kitap Yay., Ankara.
  • Danacı, F. E. (2012). Küçük Bir Kız’ın Asırlar Süren Hikâyesi: Kırmızı Başlıklı Kız Masalı. Sözelti Çocuk ve Gençlik Edebiyatı İnceleme, Araştırma ve Eleştiri Dergisi.
  • Dervişcemaloğlu, B. (2014). Anlatıbilime Giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Dilli, Ş (2020). Türkiye’de Çocuk Olmak. Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara
  • Duman, N. S. (2014). Çocuklarda Kanser, Ölüm Kavramı ve Yas. Acta Oncologica Turcica, 47(2), 26-30.
  • Duru, O. (1973), Bilimkurgu Nedir?, Türk Dili, Sayı 334. Ankara. Eco, Umberto (2015). Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti. Çev. Kemal Atay. 8. b., İstanbul: Can Yayınları.
  • Ekici, M. (2002). Destan Araştırma ve I ncelemelerinde Kullanılan Bazı Terimler Hakkında II. Millî Folklor Dergisi, Ankara, S.54, 11-18.
  • Gemalmaz, Efrasiyap, “Türkiye Türkçesinde Ses Olayları I: Ses Olaylarıyla İlgili Kurallar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 13’ten Ayrı Basım, Erzurum, 1999
  • Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 511- 537.
  • Güzelküçük, Ş. ve Türkyılmaz, M. (2020). Masal Kitaplarında Yer Alan Korku ve Şiddet Ögeleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (3) , 859-878 . DOI: 10.31592/aeusbed.660697
  • Gülsoy, M. (2019). Büyübozumu: Yaratıcı Yazarlık: Kurmacanın Bilinen Sırları ve İhlal Edilebilir Kuralları. Can yayınları.
  • Işıtan, S. (2016). Özel Amaçla Yazılmış Çocuk Kitapları. Turkish Studies (Elektronik), 11(4), 471-492.
  • Kasımoğlu, H. (2011). Van halk masal ve hikâyelerinin icra bağlamı olarak divanhane (duvakhane) geleneği. Millî Folklor, 23(89).
  • Karayazı, N. (2017). Cumhuriyet Dönemi Çeviri Çocuk Masallarında Kültürel Değişim (Eski Harfli Çocuk Yıldızı Dergisi Örneği). Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 6(5).
  • Kıvılcım, M., ve Doğan, D. G. (2014). Çocuk ve Ölüm. Journal of Turgut Ozal Medical Center, 21(1)
  • Kıvılcım, M., Dogan, D. G., Canaloglu, S. K., ve Serbes, M. (2014). Evaluation of the Attitudes of Pediatric Residents and Medical Students Towards ‘‘Child and Death’’. Güncel Pediatri, 12(3).
  • Lansdown, R., ve Benjamin, G. (1985). The development of the concept of death in children aged 5–9 years. Child: care, health and development, 11(1), 13-20.
  • Lowenstein, L. (2006). Creative interventions for bereaved children. Toronto, ON: Champion Press.
  • Luthi, M. (1997). “Avrupa Masal Tipleri ve Kişileri”. (Çev: Sevengül Sönmez), Millî Folklor, sayı: 36, Kış, Sayfa: 70-73
  • Ozan, M. (2011). Geçiş Ritüelleri Ve Halk Masalları. Millî Folklor, 23(91).
  • Ölçer Özünel, E. (2011). Yazının izinde masal haritalarını okuma denemesi: masal tarihine yeniden bakmak. Milli Folklor Dergisi, 12(91), 60-71.
  • Öz, F. & Yılmaz, E. B. (2009). Ruh Sağlığının Korunmasında Önemli Bir Kavram: Psikolojik Sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 16 (3), 82-89. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/hunhemsire/issue/7841/103278
  • Rosen, L. D., Lim, A., Felt, J., Carrier, L. M., Cheever, N. A., Lara-Ruiz, J., & Rokkum, J. (2014). Media and technology use predicts ill-being among children, preteens and teenagers independent of the negative health impacts of exercise and eating habits. Computers in Human Behavior, 35, 364–375.
  • Sazyek, H. (2021). Roman Terimleri Sözlüğü, Ankara, Hece Yayınları.
  • Slaughter, V. & Griffiths, M. (2007). Death understanding and fear of death in young children. Clinical child psychology and psychiatry, 12(4), 525-535.
  • Seyidoğlu, B. (1987). Masalların kaynakları. Çocuk Edebiyatı Yıllığı içinde (Ed. Mustafa Ruhi Şirin). İstanbul: Gökyüzü Yayınları. [125-129]
  • Sevinç, G. Ölüm ve Bibliyoterapi: Okul Öncesi Dönemde Faydalanılabilecek Çocuk Kitaplarına Yönelik bir İçerik Analizi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(55), 1213- 1246.
  • Seyidoğlu, B. (1987). Masalların kaynakları. Çocuk Edebiyatı Yıllığı. İstanbul: Gökyüzü Yayınları [125-129].
  • Sezer, S., & Saya P. (2009). Geli̇şi̇msel Açıdan Ölüm Kavramı. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (13), 151-165.
  • Şahin, M. (2019). Korku, Kaygı ve Kaygı (Anksiyete) Bozuklukları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(10), 117-135. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/ pub/asead/issue/50855/663245
  • Şimşek, T. (2015) Çocuk Edebiyatında Tür Kavramına Yönelik Dikkatler. II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Ed. Bican Veysel Yıldız ve Tacettin Şimşek).
  • Tekiner, H. (2020). Can Children’s Books Help Children Embracing Death as a Part of Life? The Case of Tuck Everlasting. Türkiye Biyoetik Dergisi, 6(2).
  • Tağa ve Öztürk (2019). Dünya ve Türk Çocuk Edebiyatı Tarihine Genel Bir Bakış. Çocuklar için Edebiyat Eğitimi içinde (ed. Erhan Akın). Ankara: Anı Yayıncılık
  • Turan L. (2006) Violence and Death in Stories of War Period Writer Omer Seyfettin. (Online submission)
  • Turan L. (2013) Çocuk yayınlarında yer alan bazı olumsuzluklar. Eğitim fakülteleri için çocuk edebiyatı içinde (Yılar ve Turan Ed.) s. 201-224. Pegem Akademi.
  • Türkan, K. (2017). Anadoludan Seçilmiş Masallarda Cinsel Taciz Temasi. Türkbilig, (34), 229- 240. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/turkbilig/issue/52832/697916
  • Wellek, R., & Warren, A. (2011). Edebiyat Teorisi, (çev.) Ö. Faruk Huyugüzel, Dergâh Yayınları, İstanbul.
  • Yavuzer, H. (2012). Çocuk psikolojisi (34. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Yılmaz, H. & Büyükcebeci, A. (2019). Bazı Pozitif Psikoloji Kavramları Açısından Helikopter Ebeveyn Tutumlarının Sonuçları. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 9 (54), 707-744. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/ issue/48897/623279
  • Yılmaz, O. & Yakar, Y. M. (2018). Türk Çocuk Edebiyatında Sorun Odaklı Yaklaşım. Çocuk ve Medeniyet, 3 (6), 29-42. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cm/ issue/57212/807885
  • Yılmaz M, Türkleş S. (2018). Terminal Dönemdeki Çocuklarda Öfke, Yalnızlık ve Delirium Yönetimi. Cimete G, editör. Çocuklarda Palyatif Bakım; Terminal Dönemdeki Çocuk ve Aileye Yaklaşım. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri. p.72-78.
  • Yörükoğlu, A. (1998). Çocuk Ruh Sağlığı (22. Baskı). İstanbul: Özgür Yayınları.
  • Yüksel, M. & Adıgüzel, O. & Yüksel, H. (2014). Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Politika Temelinde Dezavantajlı Bir Grup Olarak Çocuk İşçiler Realitesi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (4), 23-34. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iibfdkastamonu/issue/29387/314537
  • Zipes, J. (2015) Grimm Kardeşler Masal Kültürünü Nasıl Korudu, Humanities, 36. sayı, 2. cilt (Çev. İdil Bostan) http://www.cevirigazetesi.org/grimm-kardesler-masal-kulturunu nasil-korudu/ Erişim Tarihi 30.09.2021
  • Alangu, T. (2014). Keloğlan Masalları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Babbit, N. (2016). Ölümsüz Aile (Çev. Bülent O. Doğan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Calvino, I. (2014). Büyülü Kuş (Çev. Meryem Mine Çilingiroğlu). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Carnavas, P. (2020). Fil (Çev. Elif Ersavcı). İstanbul: Can Yayınları.
  • Downham, J. (2011). Ben Ölmeden Önce (Çev. Ebru Yalçın). İzmir: Tudem.
  • Edge, C. (2020). Albie Bright’ın Sayısız Dünyası (Çev. Ceren Ceylan). İstanbul: Bilgi Yayınevi.
  • Gezer, G. (2012). Kardeşim Cennete mi?, İstanbul: Nesil Çocuk. Duran Navarro Rosa (2018) İlyada (Çev. Saliha Nilüfer). İstanbul: Kolektif Kitap.
  • Koolwijk, P. (2016). Ben’in Gemisi (Çev. Erhan Gürer), İstanbul: Can Sanat Yayınları.
  • Moore-Mallinos, J. (2008). Hatırlıyorum. (Çev. Emine Deliorman), İstanbul: Redhouse Kidz Çocuk Kitapları.
  • Risari G. (2020). Lea’nın Yolculuğu (Çev. Eren Cendey). İstanbul. Hep Kitap.
  • Li, Y. (2013). Gılgamış. (Çev. Duygu Akın). İstanbul: Domingo.
  • Zengin, M, İ. (2009). Filozof Köpek. Ankara: Kipat Yayınları.
  • Zengin, M, İ. (2015). Trafik Polisi Kurbağa. Ankara: Kipat Yayınları.
APA Öztürk H (2022). SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. , 105 - 140.
Chicago Öztürk Hüseyin SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. (2022): 105 - 140.
MLA Öztürk Hüseyin SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. , 2022, ss.105 - 140.
AMA Öztürk H SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. . 2022; 105 - 140.
Vancouver Öztürk H SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. . 2022; 105 - 140.
IEEE Öztürk H "SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI." , ss.105 - 140, 2022.
ISNAD Öztürk, Hüseyin. "SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI". (2022), 105-140.
APA Öztürk H (2022). SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 34(34), 105 - 140.
Chicago Öztürk Hüseyin SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi 34, no.34 (2022): 105 - 140.
MLA Öztürk Hüseyin SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, vol.34, no.34, 2022, ss.105 - 140.
AMA Öztürk H SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi. 2022; 34(34): 105 - 140.
Vancouver Öztürk H SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi. 2022; 34(34): 105 - 140.
IEEE Öztürk H "SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI." TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 34, ss.105 - 140, 2022.
ISNAD Öztürk, Hüseyin. "SORUN ODAKLI ÇOCUK EDEBİYATI VE ÖLÜM TEMASI". TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi 34/34 (2022), 105-140.