TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME
Yıl: 2023 Cilt: 16 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 499 - 512 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.25287/ohuiibf.1214906 İndeks Tarihi: 30-05-2023
TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME
Öz: Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile BİST100 endeksi arasındaki uzun dönem ilişkisini ortaya koymaktır. Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ekonomi açısından önemi birçok ülke tarafından kabul görmektedir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını ülkelerine çekmek için çalışmalar yapmaktadırlar. Bu çalışma ile doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının hisse senedi piyasaları açısından önemini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaçla 2005/4-2021/4 dönemleri arasındaki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası veri tabanında yayınlanan BİST100, doğrudan yabancı sermaye yatırımları, dolar kuru çeyrek dönem verileri kullanılmıştır. Verilerin aynı seviyede durağan olmamaları nedeniyle, farklı seviyelerde durağan olan zaman serileri arasındaki uzun dönem ilişkisini analiz eden ARDL yöntemi kullanılmıştır. ARDL sınır testi bulgularına göre, BİST100 endeksi ile doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve dolar kuru arasında uzun dönemli ilişki olduğu ve bu ilişkinin, istatiksel olarak %5 anlamlılık düzeyinde, anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak yabancı portföy yatırımları ile BİST100 endeksi arasındaki ilişki anlamlı çıkmamıştır. Diğer taraftan uzun dönem ilişkisinde herhangi bir nedenden dolayı sapma yaşanırsa, serilerin yaklaşık iki çeyrek dönem sonra, tekrardan uzun dönem ilişkisine döneceği gözlemlenmiştir. Toda -Yamamoto nedensellik analizi sonuçlarına göre, BİST100’ den dolar kuruna ve dolar kurundan doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Diğer değişkenler arasında nedensellik ilişkisi bulunamamıştır. Uzun dönemde doğrudan yabancı sermaye yatırımları BİST100 endeksini pozitif yönde anlamlı olarak etkilemektedir. Literatür çalışmalarında doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile BİST100 endeksi arasında ilişki olmadığı sonucuna ulaşılmıştır (Çetenak ve Doğukanlı, 2006; Boydaş ve Polat, 2018). Ancak bu çalışmada doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile BİST100 endeksi arasında uzun dönemli ilişki olduğu ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelime: AN EMPIRICAL STUDY ON THE RELATIONSHIP OF CAPITAL DIRECT INVESTMENTS, PORTFOLIO INVESTMENTS, DOLLAR EXCHANGE RATES WITH BIST 100 INDEX: THE CASE OF TURKEY
Öz: The purpose of this study is to expose the long-term relationship between the capital direct investments in Turkey and BIST 100 index. The importance of foreign direct investment in terms of economy is recognized by many countries. Developed and developing countries are working to attract foreign direct investments to their countries. With this study, it is aimed to reveal the importance of foreign direct investments in terms of stock markets To this end, use has been made of the data regarding BIST100, foreign capital direct investments, portfolio investments, dollar exchange trimester rates in the period between April 2005 and April 2021, published in the database of the Turkish Republic Central Bank. The level of statistical significance of this relationship is 5%. Based on the findings from ARDL bound testing, it has been concluded that there exists a long-term relationship not only between BIST 100 index and foreign capital direct investments but also between dollar exchange rate and that the statistical significance of this relationship is 5%. However, the relationship between foreign portfolio investments and BIST100 index has not proven statistically significant. On the other hand, it has been observed that, in case of any deviation in its long-term relation for some reason or other, the series will return to their long-term relations after about two trimesters. It has been concluded that it has been concluded that, based on Toda –Yamamoto frequency domain causality analysis, there is a unidirectional causality relationship, from BIST100 to dollar exchange rate and from dollar exchange rate to foreign capital direct investments. Causality relationship has not been observed between the other variables. In the long run, foreign capital direct investments affect BIST100 index positively and significantly. In line with these findings, the long-term capital flows provided through foreign capital investments can be said to affect BIST100 index positively. In the literature studies, it has been concluded that there is no relationship between foreign direct investment and BIST100 index (Çetenak and Doğukanlı, 2006; Boydaş and Polat, 2018). However, in this study, it is revealed that there is a long-term relationship between foreign direct investment and BIST100 index.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aydemir, O. Genç, E. (2015), Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Belirleyicileri, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kapsamında Bir Analiz, Türkiye Örneği, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2/2, (17-41)
- Agbloyor, E. K., Abor, J. Y., Adjasi, C. K., & Yawsonc, A. (2014). Private Capital Flows And Economic Growth in Africa: The Role of Domestic Financial Markets. Journal of International Financial Markets, Institutions & Money, 137-152.
- Agbloyor, E. K., Abor, J., Adjasi, C. K., & Yawson, A. (2013). Exploring The Causality Links Between Financial Markets and Foreign Direct Investment in Africa. Research in International Business and Finance, 28, 118- 134.
- Alfaro, L., Chanda, A., Kalemli-Ozcan, S., & Sayek, S. (2010). Does Foreign Direct Investment Promote Growth? Exploring The Role of Financial Markets on Linkages. Journal of Development Economics, 91, 242-256.
- Berk, N. (2010), Finansal Yönetim, İstanbul, Türkmen Kitabevi, 10. Baskı (563-588)
- Boydaş, Y. Polat, M. (2018), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Borsa İstanbul’a Etkisinin Belirlenmesi, Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2/2
- Bal, H. Göz, D. (2010), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19/2, (450 – 467)
- Choong, C.-K., Baharumshah, A. Z., Yusop, Z., & Habibullah, M. S. (2010). Private Capital Flows, Stock Market and Economic Growth in Developed and Developing Countries: A Comparative Analysis. Japan and the World Economy, 22, 107-117.
- Çetenak, E. H. Doğukanlı H. (2006), Yabancı Portföy Yatırımlarının Hisse Senedi Getirileri Üzerine Etkisi: İMKB Üzerine Bir Uygulama, (Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana
- Doğanay, M. A. Recepoğlu, M. Değer, M. K. (2021), Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Döviz Kuru Oynaklıkları Arasındaki İlişkiler: Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Analizi (2001:M1-2020:M2), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 16/2, (535 – 554).
- Doğukanlı, H., Çetenak, E. H. (2008), Yabancı Portföy Yatırımları ile Hisse Senedi Getirisi Arasındaki İlişki: İMKB’de Sınama, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 12/2, (37-57)
- Eğilmez M. (2018), Uluslararası Doğrudan Yatırımlar, Kendime Yazılar, https://www.mahfiegilmez.com , Erişim Tarihi, 06.10.2022
- Göçer, İ. Peker, O. (2014), Yabancı Doğrudan Yatırımların İstihdam Üzerindeki Etkisi: Türkiye, Çin ve Hindistan Örneğinde Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Analizi, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21/1
- Granger, C. W. (1969). Investigating Causal relations by Econometric Models and CrossSpectral Methods. Econometrica: Journal of the Econometric Société, 424-438.
- Haider, M. A., Khan, M. A., Saddique, S., & Hashmi, S. H. (2017). The Impact of Stock Market Performance on Foreign Portfolio Investment in China. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(2), 460- 468.
- Hailu, Z. A. (2010). Demand Side Factors Affecting The Inflow of Foreign Direct Investment to African Countries: Does Capital Market Matter? International Journal of Business and Management, 5(5), 104-116.
- Kaya, V. Çömlekçi, İ. Kara, O. (2013), Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Değişkenler 2002- 2012 Türkiye Örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35
- Kılıç, M. (2020), Portföy Yatırımları ve Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Yeni Sanayileşen Ülkeler Örneği, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7/8, (45-55)
- Kurtaran, A. (2006), Doğrudan Yabancı Yatırım Kararları ve Belirleyicileri, (Yüksek Lisans Tezi) KTÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Trabzon
- Kutlar, A. (2001), Ekonometriye Giriş, İstanbul: Nobel yayıncılık, (352-363).
- Mucuk, M. Demirsel, M. T. (2009), Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Performans, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21
- Paramati, S. R., Ummalla, M., & Apergis, N. (2016). The Effect of Foreign Direct Investment and Stock Market Growth on Clean Energy Use Across A Panel of Emerging Market Economies. Energy Economics, 56, 29- 41.
- Saray, M. O. (2011), Doğrudan Yabancı Yatırımlar-İstihdam İlişkisi: Türkiye Örneği, Maliye Dergisi, (161) Türkiye Cumhuriyeti Elektronik Veri Dağıtım Sitesi, Ödemeler dengesi, uluslararası yatırım pozisyonu, https://evds2.tcmb.gov.tr/ Erişim tarihi: 04.05.2021
- Zeren, F. Kılıç, D. (2020), Doğrudan Yabancı Yatırımların Hisse Senedi Piyasaları Üzerindeki Etkisi: G20 Ülkeleri Örneği, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5/1, (2602 – 2486)
- https://innogate.org/dogrudan-yabanci-yatirim-fdi-nedir/ Erişim Tarihi 21.05.2022
- https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/480/pay-piyasasi-verileri (07.11.2022)
| APA | AYDIN Y, AKSOY B (2023). TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. , 499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| Chicago | AYDIN YETER,AKSOY BARIS TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. (2023): 499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| MLA | AYDIN YETER,AKSOY BARIS TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. , 2023, ss.499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| AMA | AYDIN Y,AKSOY B TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. . 2023; 499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| Vancouver | AYDIN Y,AKSOY B TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. . 2023; 499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| IEEE | AYDIN Y,AKSOY B "TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME." , ss.499 - 512, 2023. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| ISNAD | AYDIN, YETER - AKSOY, BARIS. "TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME". (2023), 499-512. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1214906 |
| APA | AYDIN Y, AKSOY B (2023). TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| Chicago | AYDIN YETER,AKSOY BARIS TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 16, no.2 (2023): 499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| MLA | AYDIN YETER,AKSOY BARIS TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.16, no.2, 2023, ss.499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| AMA | AYDIN Y,AKSOY B TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2023; 16(2): 499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| Vancouver | AYDIN Y,AKSOY B TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2023; 16(2): 499 - 512. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| IEEE | AYDIN Y,AKSOY B "TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME." Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16, ss.499 - 512, 2023. 10.25287/ohuiibf.1214906 |
| ISNAD | AYDIN, YETER - AKSOY, BARIS. "TÜRKİYE’ DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI, PORTFÖY YATIRIMLARI, DOLAR KURU ile BİST100 ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME". Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 16/2 (2023), 499-512. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1214906 |
