Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı

aksoy, volkan

Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı

Volkan AKSOY (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü, Trabzon, Türkiye)

Gazi Akademik Bakış

11 1

Yıl: 2023 Cilt: 16 Sayı: 32 Sayfa Aralığı: 65 - 85 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-06-2023

Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı

Öz:

1789 Fransız İhtilali sonrası hızla yayılan özgürlükçü ve anayasacı fikirlerin yanı sıra çağdaş milliyetçilik anlayışı, başta Avrupa olmak üzere dünyanın pek çok bölgesindeki insanları etkilemiş, özellikle bünyesinde farklı inanç ve etnik kimlikler barındıran imparatorluklarda birtakım isyanların çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu çok uluslu devletlerden birisi Osmanlı İmparatorluğu olmuş, özellikle 19. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren hâkimiyeti altında bulunan Balkanlar’da çıkan ayrılıkçı hareketlerle yüzleşmek durumunda kalmıştır. Ayrılıkçı hareketler sonucu 1912 yılında bağımsızlığını kazanan son Balkan devleti ise Arnavutluk olmuştur. Bağımsızlığa doğru giden süreçte özellikle Katolik Arnavutlar (Malisörler) arasında başlayan isyan hareketleri, Osmanlı Devlet idaresinin uygulamalarından duyulan rahatsızlıkla birlikte Müslüman Arnavutları da etkilemiş ve bağımsızlığın ilanını hazırlamıştır. İsyana dair yapılan genel çalışmalar oldukça fazladır. Ancak Devletin farklı coğrafyalarında isyanın nasıl karşılandığına yönelik araştırmalar az sayıdadır. Bu çalışmanın amacı Arnavutluk’ta meydana gelen Malisör ayaklanmasının sebeplerini kısaca açıklamak, ardından bölgeye oldukça uzak bir Osmanlı vilayeti olan Trabzon’daki yankıları, vilayette isyana karşı oluşan duygu ve fikirler ile ne gibi tepkilerin ortaya çıktığını irdelemektir. Aynı zamanda Devletin geleceğini ve bütünlüğünü tehdit eden bir meselede halkın tutumu ile ilgili bir örneklem ortaya koymaktır.

Anahtar Kelime: Arnavutluk Malisör İsyan Trabzon Kamuoyu

1911 Malisor Uprising in Albania On the Eve of the Balkan Wars and Its Reflections on the Trabzon Public Opinion

Öz:

In addition to the libertarian and constitutionalist ideas that spread rapidly after the French Revolution of 1789, the modern nationalist ideas affected people in many parts of the world, especially in Europe, and paved the way for rebellions, particularly in empires with diverse beliefs and ethnic identities. One of these multinational states was the Ottoman Empire. Es- pecially since the first quarter of the 19th century, it had to face separatist movements in the Balkans, which had been under its sovereignty. Albania was the last Balkan state to gain in- dependence in 1912 as a result of separatist movements. In the process towards independence, the rebellious movements that started, especially among the Catholic Albanians (Malisors/ Malissori), affected the Muslim Albanians as well, due to discomfort with the practices of the Ottoman State administration, and led to the declaration of independence. Contrary to high number of studies on the rebellion, there are few studies on how the rebellion was preceived in different regions of the Ottoman state. The aim of this study is to briefly explain the reasons for the Malisör uprising in Albania, then to examine its effects in Trabzon, an Ottoman pro- vince quite far from the region. It will explore the emotions and ideas that emerged against the rebellion in the province and the reactions that ensued. Additionally, this study aims to provide an example of the attitudes of the people towards an issue that threatens the future and integrity of the State.

Anahtar Kelime: Albania Malisor Uprising Trabzon Public Opinion

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

DH. ŞFR, (Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi), D:664, G:96, 1 Eylül 1326 (14 Eylül 1910).
DH. SYS (Dâhiliye Nezareti Siyasi Kalemi), D: 69, G: 1, Belge no:5, 15 Mart 1327 (28 Mart 1911).
HR. SYS (Hariciye Nezareti Siyasi Kalemi) D: 2904, G:71, 28 Mart 1327 (10 Nisan 1911).
HR. SYS, D: 142, G: 56, Belge no:4, 29 Mart 1327 (11 Nisan 1911).
HR. SYS, D: 142, G:57, Belge no:6, 29 Mart 1327 (11 Nisan 1911).
HR. SYS, D: 143, G: 2, Belge no:12-13, 3 Nisan 1327 (15 Nisan 1911).
HR. SYS, D: 143, G:7, Belge no:1-2, 3 Nisan 1327 (16 Nisan 1911).
HR. SYS, D: 142, G:49, Belge no:1, 28 Mart 1327 (10 Nisan 1911).
BEO (Babıali Evrak Odası), D: 3843, G:288200, Belge no:1,28 Kânunuevvel 1326 (10 Ocak 1911).
BEO, D: 3873, G: 290429, Belge no:2, 14 Mart 1327 (27 Mart 1911).
BEO, D: 3928, G: 294565, Belge no:2, 2 Ağustos 1327 (15 Ağustos 1911).
BEO, D: 3940, G: 295473, Belge no:2-6, 10 Eylül 1327 (23 Eylül 1911).
TRABZON’DA MEŞVERET, (gazete numaraları ve tarihleri metin içinde verilmiştir).
AKŞİN, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge Kitabevi, Ankara 2006.
AVLONYALI EKREM BEY, Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar (1885-1912) (çev. Atilla Dirim), İletişim Yayınları, İstanbul 2006.
AYGÜN, Necmettin, Karadeniz’den Osmanlı Ekonomisine Bakış, C. 1, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, Ankara 2016.
BARTL, Peter, Milli Bağımsızlık Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878-1912) (çev. Ali Taner), Bedir Yayınevi, İstanbul 1998.
BAYIL, Yüksel, “Milliyetçi İsyanlar Bağlamında Arnavutluk’ta Komite ve Çetelerin Rolü”, Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 12, 2018, s. 116-135.
BELLO, Hasan, “Osmanlı ve Arnavut Kaynaklarına Göre Arnavutluk’ta 1911 Malisörler İsyanı”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2009 (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
BİDO, Ardit, The Albanian Orthodox Church A Political History 1878-1945, Routledge Taylor & Francis Group, London 2021.
BİRECİKLİ, İhsan Burak, “Avlonyalı İsmail Kemal Bey’in Siyasi Faaliyetleri (1870-1908)”, Gazi Akademik Bakış, Cilt: 3, Sayı: 5, 2009, s. 95-122.
BOSTAN, İdris, “Karadeniz’in Dış Ticarete Kapalı Olduğu Dönemde Trabzon Limanı”, Trabzon Tarihi Sempozyumu, (6-8 Kasım 1998), Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 2000, s. 303-309.
BOZBORA, Nuray, Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi, Boyut Kitapları, İstanbul 1997.
BOZBORA, Nuray, “Arnavut Milliyetçiliğinin Gelişimi”, Balkanlar El Kitabı, Osman Karatay-Bilgehan A. Gökdağ, der., C. 1, Vadi Yayınları, Ankara 2006, s. 568-588.
ÇELEBİ, Mevlüt, Sultan Reşad’ın Rumeli Seyahati, Akademi Yayınları, İzmir 2001.
ÇELİK, Bilgin, İttihatçılar ve Arnavutlar, II. Meşrutiyet Döneminde Arnavut Ulusçuluğu ve Arnavutluk Sorunu, Büke Yayınları, İstanbul 2004.
ÇELİK, Bilgin, “Osmanlı-Karadağ Sınır Sorunları ve Balkan Savaşı’na Etkileri”, Balkan Savaşları Paneli (03-04 Mayıs 2011), Harp Akademileri Basımevi, İstanbul 2012, s. 141-160.
ÇELİK, Bilgin, Balkan İttifakı ve Osmanlı Diplomasisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2019.
DEMİREL, Muammer, “Belgelerin Diliyle İngiliz Konsolos Raporlarına Göre Trabzon ve Çevresi (1899-1907)”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu (haz. Mithat Kerim Aslan-Hikmet Öksüz), Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, Trabzon 2002, s. 493-506.
ELSİE, Robert, Historical Dictionary of Albania, The Scarecrow Press, Inc., Toronto 2010.
ERASLAN, Cezmi, “Osmanlı Devletinin Arnavutlara Yönelik Politikalarında Birinci ve İkinci Meşrutiyet Dönemlerinin Karşılaştırılması”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı: 13, 2008, s. 59-75.
GLENNY, Misha, The Balkans Nationalism, War, And The Great Powers 1804-2012, Anansi Press Inc., Toronto 2012.
GÖRGÜLÜ, Ayten, “Arnavut Bağımsızlığının Osmanlı Gazetelerinden İncelenmesi (Tanin, Tercüman-ı Hakikat, İkdam ve Sabah/1912-1913)”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2008, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
HALL, Richard C., Balkan Savaşları 1912-1913 I. Dünya Savaşı’nın Provası (çev. M. Tanju Akad), Homerkitabevi, İstanbul 2003.
İRTEM, Süleyman Kâni, Meşrutiyetten Mütarekeye (1909-1918), Temel Yayınları, İstanbul 2004.
HÜSEYİN KÂZIM KADRİ, Balkanlardan Hicaza İmparatorluğun Tasfiyesi 10 Temmuz İnkılâbı ve Netayici, Pınar Yayınları, İstanbul 2011.
JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi 20. Yüzyıl (çev. Zehra Savan-Hatice Uğur), C. 2, Küre Yayınları, İstanbul 2009.
KUTLU, Sacit, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007.
LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
LÜTFİ SİMAVÎ, Sultan Mehmed Reşad Hân’ın ve Halefinin Sarayında Gördüklerim (Osmanlı Sarayı 1909-1919) (haz. Sevda Şakar), Şehir Yayınları, İstanbul 2007.
MACFİE, A. L., Osmanlının Son Yılları 1908-1923, Kitapyayınevi, İstanbul 2003.
MADEN, Fahri, “Arnavutluk’un Bağımsızlık Süreci (1877-1913)”, Avrasya Etüdleri, Cilt: 39, S. 1, 2011, s. 155-196.
OKUR, Mehmet, “Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Cemiyetler: İllegal Yapıdan Legal Yapıya Geçiş”, Doğu Batı, Sayı: 46, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2008, s. 117-131.
OLGUN, Said, “Kosova Arnavutlarının Millî Kahramanı İsa Bolatinî (1864-1916)”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 3, 2020, s. 855-894.
ÖZTUNÇ, H. Baha, “Osmanlı Taşrasında Bir Kamu Görevlisi, Ali Saib Bey ve İşkodra Vilayetine Dair Layihası”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı: 37, 2020, s. 51-94.
PALMER, Alan, Son Üç Yüz Yıl Osmanlı İmparatorluğu, (Çev. Belkıs Çorakçı Dişbudak), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2003.
RAMSAUR, Ernest E. Jöntürkler 1908 İhtilalinin Doğuşu, Pınar Yayınları, İstanbul 2004.
SKENDİ, Stavro, Albanian National Awakening 1878-1912, Princeton University Press, New Jersey 1967.
SÖNMEZ, Banu İşlet, II. Meşrutiyette Arnavut Muhalefeti, YKY Yayınları, İstanbul 2007.
STAVRIANOS, L. S., The Balkans Since 1453, Rinehart & Company, Inc., New York 1958.
ŞIVGIN, Hale, Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, ATAM Yayınları, Ankara 2006.
TANÖR, Bülent Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, YKY Yayınları, İstanbul 2007.
TELCİ, Cahit, “İsmail Kemal Bey Hakkında Avusturya Devlet Arşivinde Bulunan Bir Mektup”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı: 1, 1996, s. 185-191.
TEMİZER, Abidin “Nikola’nın Millî Devlet Kurma Çalışmaları Ve Karadağ Müftülüğü (1878- 1912)”, History Studies, Volume: 13, Issue: 2, 2021, s. 609-625.
TOPRAK, Zafer, “1909 Cemiyetler Kanunu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 205-208.
TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler İkinci Meşrutiyet Dönemi, C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya, Saray ve Ötesi (haz. Nur Özmel Akın), Özgür Yayınları, İstanbul 2012.
UZER, Tahsin, Makedonya Eşkiyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, TTK Yayınları, Ankara 1979.
VICKERS, Miranda, The Albanians A Modern History, I. B. Tauris Publishers, London 2001.
ZEYREK, Suat, “II. Meşrutiyet’te Demokratik Muhalefetin Sonu: Arnavut İsyanları ve Sonuçları”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 33, 2012, s. 299-336.

APA	aksoy v (2023). Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. , 65 - 85.
Chicago	aksoy volkan Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. (2023): 65 - 85.
MLA	aksoy volkan Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. , 2023, ss.65 - 85.
AMA	aksoy v Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. . 2023; 65 - 85.
Vancouver	aksoy v Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. . 2023; 65 - 85.
IEEE	aksoy v "Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı." , ss.65 - 85, 2023.
ISNAD	aksoy, volkan. "Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı". (2023), 65-85.

APA	aksoy v (2023). Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. Gazi Akademik Bakış, 16(32), 65 - 85.
Chicago	aksoy volkan Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. Gazi Akademik Bakış 16, no.32 (2023): 65 - 85.
MLA	aksoy volkan Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. Gazi Akademik Bakış, vol.16, no.32, 2023, ss.65 - 85.
AMA	aksoy v Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. Gazi Akademik Bakış. 2023; 16(32): 65 - 85.
Vancouver	aksoy v Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı. Gazi Akademik Bakış. 2023; 16(32): 65 - 85.
IEEE	aksoy v "Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı." Gazi Akademik Bakış, 16, ss.65 - 85, 2023.
ISNAD	aksoy, volkan. "Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı". Gazi Akademik Bakış 16/32 (2023), 65-85.