XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ

Yıl: 2023 Cilt: 10 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 17 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.17859/pauifd.1203879 İndeks Tarihi: 03-08-2023

XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ

Öz:
İskân kavramı, “sürekli oturmak üzere bir kimseyi bir yere yerleştirmek, yurt edindirmek, boş bir yeri meskûn hale getirmek” anlamlarına gelmektedir. İskân meselesinin tarihi süreç içerisinde bazen muhacirlere toprak bulmak bazen de devletin, egemenliği altındaki tebaasını zorunlu olarak farklı bölgelere yerleştirmesi şeklinde ortaya çıktığı görülmektedir. II. Viyana Seferi sonrası Osmanlı Devleti’nin Avrupa cephesinde yaptığı savaşlar Anadolu’da devlet otoritesinin yeterince hissettirilememesi sonucunu ortaya çıkarmıştı. Bu durum aynı zamanda Anadolu’daki konargöçer aşiretlerin birçok asayiş problemine ve devletin egemenliğinin simgesi olan vergileri toplayamamasına neden olmuştu. Neticede devletin hem idarî hem de malî açıdan sıkıntıya düşmesi yeni kararlar almasını gerektirmişti. Osmanlı Devleti yaşanan problemleri çözmek üzere asi olarak gördüğü konargöçer aşiretlerin bir kısmını zorunlu iskâna tabi tutma kararı almıştır. İskâna tabi tutulan grupların bir kısmının yerlerin terk ettiği veya gitmediği ilgili dönem belgelerinden anlaşılmaktadır. Çalışmamız yerlerini terk eden mezkûr grupların Osmanlı’nın coğrafyasının doğusundaki stratejik merkezlerinden sayılan Erzurum ve çevresinde çıkardığı karışıklıklar ve devletin aldığı önlemleri konu edinmektedir.
Anahtar Kelime: İslam Tarihi Osmanlı Devleti Erzurum Eyaleti Aşiret Grupları Zorunlu İskân

The Disturbance Caused by Tribes Resisting the Forced Settlement Policy in the First Half of the XVIII Century: The Case of Erzurum Province

Öz:
The concept of housing means "to house a person in a place for permanent residence, to provide a homeland, to inhabit an empty place". The concept of housing emerged in the historical process to find lands for immigrants and to house its people in different regions. After the Vienna Campaign II, the wars of the Ottoman Empire on the European front resulted in the fact that the state authority could not be efficient in Anatolia. This situation also caused the nomadic tribes in Anatolia to have many security problems and to be unable to collect taxes, which were the symbols of the state's sovereignty. As a result, the financial and administrative difficulties that the state had, required it taking new decisions. To solve the problems, the Ottoman Empire decided to house compulsory some of the nomadic tribes that are considered rebels. It is understood thanks to the documents of the relevant period that some of the housing groups left their places or did not go. In this study, the turmoil will be examined, caused by the groups who left their places in Erzurum and its surroundings, one of the strategic centers in the eastern part of the Ottoman lands. Also, the study highlights the measures taken by the state against them.
Anahtar Kelime: Islamic History Ottoman Empire Erzurum Province Tribal Groups Forced Settlement

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BOA. A.{DVNS. MHM. d, 110, 111, 127, 130, 134, 136.
  • BOA. AE. SMHD. I. 177/13780.
  • BOA. AE. SAMD. III 80/8072, 92/9176.
  • Ahmet Refik. Anadolu’da Türk Aşiretleri (966-1200). İstanbul: Devlet Matbaası, 1930.
  • Altunbay, Mustafa. “Klasik Dönemde Osmanlıda Madencilik”. Türkler Ansiklopedisi. 10/791-801. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2003.
  • Baş, Yaşar. “Ki̇ğı Demi̇r Madeni̇ ve Humbarahanesi̇”. Turkish Studies 6/4 (Fall 2011), 409-430.
  • Belâzürî, Ahmed b. Yahya. Fütûhu’l-Büldân (Ülkelerin Fethi). çev. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
  • Bilge, Sadık Müfit. “15. Yüzyıldan 19. Yüzyıla Kadar Osmanlı Topraklarından Güney Kafkasya’ya Kervan Ticareti (Yollar, Kervanlar, Tüccarlar, Mallar, Gümrükler)”. Doğu Ve Batı Türklüğünün Ortak Tarihî Devirleri ve Münasebetleri (ed. Alaattin Aköz vd.). 2/159-198. Konya: Selçuk Üniversitesi Osmanlı Tarihi ve Medeniyeti Araştırma ve Uygulama Merkezi, 2018.
  • Çelikdemir, Murat. Osmanlı Döneminde Aşiretlerin Rakka`ya İskanı (1690-1840). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
  • Ekin, Ümit. “Klasik Dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nda Karayolu Ulaşımını ve Nakliyatı Etkileyen Faktörler (1500-1800)”. Belleten 81/291 (Ağustos 2017), 387-418.
  • Genç, Mehmet. “İltizam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/154-158. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Genç, Mehmet. “Mâlikâne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/516-518. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
  • Genç, Mehmet. “Mukataa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/129-132. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
  • Genç, Mehmet. Osmanlı Devleti’nde Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2000.
  • Gümüş, Nebi. “Tiflis’te İkinci Osmanlı Hâkimiyeti ve 18. Yüzyıl Osmanlı-Gürcü İlişkileri”. 16. Türk Tarih Kongresi. 4/915-943. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010.
  • Halaçoğlu, Yusuf. XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 6. bs., 2020.
  • İpşirli, Mehmet. “Osmanlılar (Medeniyet Tarihi)”. 33/502-505. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Konyalı, İbrahim Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri Ile Erzurum Tarihi. İstanbul: Erzurum Tarihini Araştırma ve Tanıtma Derneği Yayınları, 1960.
  • Küçük, Cevdet. “Erzurum”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/321-329. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Kütükoğlu, Mübahat S. “Hatt-ı Hümâyun”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/485-488. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Örenç, Ali Fuat. “Mutasarrıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/377-379. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
  • Özcan, Abdulkadir. “Kapıcı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/345-347. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Özkaya, Yücel. “Mütesellim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/203-204. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Öztürk, Mustafa. “Osmanlı Devleti̇nde Hayvancılığın İkti̇sadi̇ Boyutu”. Bellek Dergisi 1/1 (Aralık 2019), 28-44.
  • Özvar, Erol. “Voyvoda”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/129-131. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Pamuk, Bilgehan. “İpekyolu Ticareti ve Erzurum”. Tarih İncelemeleri Dergisi 22/2 (01 Aralık 2007), 125-143.
  • Pamuk, Bilgehan. XVII. Yüzyılda Bir Serhad Şehri Erzurum. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2006.
  • Tatar, Özcan. “1691 Büyük İskân Faaliyeti Sonrasında Rakka İskân Firarilerinin Çukurova Bölgesindeki Eşkıyalıkları”.
  • Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi 10/1 (2014), 79-91.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1978.
  • Vali̇yev, Elvin - Yörük, Doğan. “Güney Kafkasya’da Osmanlı Hâki̇mi̇yeti̇ (1723-1735)”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 40 (24 Kasım 2016), 15-28.
APA KAZDAL M (2023). XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. , 1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
Chicago KAZDAL MEHMET XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. (2023): 1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
MLA KAZDAL MEHMET XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. , 2023, ss.1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
AMA KAZDAL M XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. . 2023; 1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
Vancouver KAZDAL M XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. . 2023; 1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
IEEE KAZDAL M "XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ." , ss.1 - 17, 2023. 10.17859/pauifd.1203879
ISNAD KAZDAL, MEHMET. "XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ". (2023), 1-17. https://doi.org/10.17859/pauifd.1203879
APA KAZDAL M (2023). XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
Chicago KAZDAL MEHMET XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10, no.1 (2023): 1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
MLA KAZDAL MEHMET XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.10, no.1, 2023, ss.1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
AMA KAZDAL M XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2023; 10(1): 1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
Vancouver KAZDAL M XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2023; 10(1): 1 - 17. 10.17859/pauifd.1203879
IEEE KAZDAL M "XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ." Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, ss.1 - 17, 2023. 10.17859/pauifd.1203879
ISNAD KAZDAL, MEHMET. "XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA ZORUNLU İSKÂN SİYASETİNE DİRENEN AŞİRETLERİN YOL AÇTIĞI KARIŞIKLIKLAR: ERZURUM EYALETİ ÖRNEĞİ". Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2023), 1-17. https://doi.org/10.17859/pauifd.1203879