AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER
Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 31 Sayfa Aralığı: 15 - 48 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.56597/kausbed.1238205 İndeks Tarihi: 25-07-2023
AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER
Öz: Çakalca-Karadoğan Höyüğü kazıları Amisos kentinin MÖ 6. yüzyılın ortalarında ilk kez Miletoslular tarafından kolonize edildiğini ortaya koymuştur. Amisos nekropolünün de ilk olarak bu alan ve çevresinde oluşmaya başladığını söyleyebiliriz. MÖ 4. yüzyılın sonlarında Toraman Tepe ve çevresine konumlanarak ikinci kez temelleri atılan Amisos kentinin nekropol alanı ise hemen batısındaki Kalkanca ile Baruthane Mahallelerini, güneybatısındaki Karasamsun Mahallesi’ni ve batı yamaçlarındaki Liman, Cedit ile Selahiye Mahallelerini içine almaktadır. Ayrıca, kentin mezar yapıları Atakum, Canik ve Tekkeköy İlçelerinde de yayılım göstermektedir. Amisos nekropolü ve nekropolün yayılım alanlarında urne mezar kapları, basit toprak mezarlar, kiremit mezarlar, pişmiş toprak lahit mezarlar, sandık mezarlar, khamosorion mezarlar, tümülüsler, yer altı kaya mezarları ve mezar stelleri olarak 9 gruba ayırabileceğimiz mezar tipleri karşımıza çıkmaktadır. Bu mezar tipleri, Geç Arkaik Dönem’den Erken Hıristiyanlık Dönemi’ne dek kent nekropolü ve yayılım alanlarında ortaya çıkmıştır. Amisos kentinin nekropolü ve teritoryumundaki mezar yapılarına baktığımızda yoğun olarak karşımıza çıkan mezar tipleri olarak yer altı kaya mezarları, basit toprak ve kiremit mezarlar, tümülüs ve pt. lahit mezarlar gömü geleneğinde tercih edilen tipler olarak ön plana çıkmaktadır. Tekil örnekleri oluşturan khamasorion ve sanduka tipi mezarların fazla tercih edilmediğini belirtmek olasıdır. Mezarlarda, kremasyon ve inhumasyon olmak üzere iki farklı şekilde gömü gerçekleştirilmiştir.
Anahtar Kelime: Detection of the Types of Tombs Detected in the City of Amisos and Some Evaluations Regarding the Tombs
Öz: The Çakalca-Karadoğan Mound excavations revealed that the city of Amisos was colonized for the first time by the Miletos in the middle of the 6th century BC. We can say that the Amisos necropolis first started to form in and around this area. The necropolis area of the city of Amisos, the foundations of which were laid for the second time at the end of the 4th century BC by being located in Toraman Hill and its surroundings, includes the Kalkanca and Baruthane Neighborhoods just to the west, the Karasamsun District to the southwest, and Liman, Cedit, and Selahiye Neighborhoods on the western slopes. In addition, the burial structures of the city are spread in Atakum, Canik, and Tekkeköy Districts. In the Amisos necropolis and the spreading areas of the necropolis, there are nine types of tombs that we can divide into 9 groups urn burial vessels, simple earthen tombs, tile tombs, terracotta sarcophagi, cist graves, chamosorion tombs, tumuli, underground rock tombs, and grave steles. These tomb types emerged in the urban necropolis and its expansion areas from the Late Archaic Period to the Early Christian Period. When we look at the burial structures in the necropolis and territory of the city of Amisos, underground rock tombs, simple earth and tile tombs, tumulus, and terracotta sarcophagi are the types preferred in the burial tradition. It is possible to state that the khamasorion and cist graves, which are singular examples, are not preferred much. There were two different types of burials, cremation, and inhumation.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akkaya, M. (1993). Amisos Antik Kenti kurtarma kazısı, 3. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, (27-30 Nisan 1992, Efes), Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, s. 207-2018.
- Akyüz, U. (2013). Samsun-Kurupelit’de ele geçen bir grup mezar steli ve Çakalca-Karadoğan höyük üzerine bir inceleme, Kubaba, 10(22), ss. 33-50.
- Arrianus, Arriani Periplus Ponti Euxini: Arrianus’un Karadeniz seyahati, Murat Arslan (çev.), Odin Yayıncılık, İstanbul, 2005.
- Arslan, M. (2007). Mithradates VI Eupator: Roma’nın büyük düşmanı, Odin Yayıncılık, İstanbul. Atasoy, S. (1997). Amisos Karadeniz kıyısında antik bir kent, Samoto Otomobil/Koç Holding, Samsun.
- Atasoy, S. & Zeyrek, T. H. (2004). Amisos (Eski Samsun) pişmiş toprak eserleri İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nden Yayınlanmamış Örnekler, Anadolu Araştırmaları, 16(2), ss. 87-123.
- Atasoy, S., Endoğru, M. & Dönmez, Ş. (2005). Samsun-Baruthane tümülüsleri kurtarma kazısı, Anadolu Araştırmaları Dergisi, 18(2), ss. 153-165.
- Bilabel, F. (1920). Die Ionische kolonisation: Untersuchungen über die gründungen der Ioner, deren staatliche und kultliche organisation und beziehungen zu den Mautterstadten, Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung M.B.H., Leipzig.
- Crow, J. & Hill, S. (1995). The Byzantine fortifications of Amastris in Paphlagonia”, Anatolian Studies, 45, ss. 251-265.
- Cook, R. M. (1946). Ionia and Greece in the eighth and seventh centuries BC, JHS, 66, ss. 67-98.
- Ehrhardt, N. (1988). Milet und seine kolonien, Teil 1: Text, European University Studies, Publications Universitaires Europeennes, Frankfurt.
- Emir, O. (2012). MÖ VI. yüzyılda Samsun ve çevresinde kolonizasyon faaliyetleri, Mahmut Aydın, Bekir Şişman, Selahattin Özyurt, Hasan Atsız (ed.), Samsun Sempozyumu, C. 3, (13-16 Ekim 2011/Samsun), Ceylan Ofset, Samsun, ss. 663- 672.
- Erciyas, D. B. A. (2001). Studies in the archaeology of Hellenistic Pontus: The settlements, monuments and coinage of Mithradates VI and his predecessors, (Unpublished PhD Thesis), University of Cincinnati, Cincinnati.
- Erciyas, B. D. (2006). The Black Sea Region in the Hellenistic period: The Pontic kingdom, its settlements, monuments and coins, Burcu Deniz Erciyas ve E. Kogaral (ed.), Black Sea Studies Symposium, YAS 1, İstanbul, ss. 209-220.
- Hammond, N. G. L. (1959). A history of Greece (to 322 BC), Published by Oxford at the Clarendon Press, Oxford.
- Kaya, B. & Temür, A. (2021). Amisos’tan bir grup mezar buluntusu: Unguentarium, Tüba-Ked, 23, ss. 141-160.
- Keskin, A. (2005). Amisos şehrinin tarihi: Amisos ve Çevresi, GRIN Verlag Publisher, Berlin.
- Kınacı, M. (2015). Antikçağ’da Pontos bölgesinin tarihsel coğrafyası, CEDRUS The Journal of MCRI, 3, ss. 181-229.
- Korenjak, M. (2003). Die Welt-rundreise eines anonymen Griechischen autors (Pseudo-Skymnos), Published by G. Olms, Hildesheim.
- Laflı, E. (2006). Güney Karadeniz kıyılarında Hellenistik ve Roma dönemleri seramik arkeolojisi: Araştırmaların ulaştığı nokta ve genel değerlendirmeler: Geçici bir literatür tarama denemesi, Burcu D. Erciyas ve E. Koparal (ed.), Black Sea Studies Symposium Proceedings, (16 – 17 Nisan 2004, Ankara), ss. 169-201.
- Laflı, E. (2012). Antik çağda Amisos, Mahmut Aydın, Bekir Şişman, Selahattin Özyurt ve Hasan Atsız (ed.), Samsun Sempozyumu, C. 3, (13-16 Ekim 2011/Samsun), Ceylan Ofset, Samsun, ss. 49-68.
- Mentesidou, E. T., Şirin, O. A. & Kolaǧasıoǧlu, M. (2022). Roman Amisos: A study on graves and grave findings, David Braund, Angelos Chaniotis and Elias Petropoulos (ed.), The Black Sea Region In The Context Of The Roman Empire, International Symposium Dedicated In Memory Of Victor I. Sarianidi (5-8 May 2016, Athens), Committee For Pontic Studies, Athens, ss. 217-229.
- Miltner, R. F. (1939). Die erste milesische kolonisation im Südpontos, Anatolian Studies Presented to W. H. Buckler, Manchester, ss. 192-194.
- Mullerus, C. (1855). Geographi Graeci minores, Publisher Parisiis.
- Oktan, M. (2008). Roma Cumhuriyet Dönemi’nde Pontos’da yapılan düzenlemeler, Anatolia, 34, ss. 47-75.
- Olshausen, E. (2009). Bronzemünzen aus der zeit Mithradates’ VI. im Museum von Samsun, Geographica Historica – Beiheft 1, Franz Steiner Verlag, Stuttgart.
- Öztürk, Ö. (2011). Pontus: Antikçağ’dan günümüze Karadeniz’in etnik ve siyasi tarihi, Genesis Yayınları, 9, Ankara.
- Robinson, D. M. (1906). Ancient Sinope: First part, AJP, 27(2), ss. 125-153.
- Roebuck, C. (1959). lonian trade and colonization, Published by the Archaeological Institute of America, New York.
- Solovyov, S. (2012). Karadeniz’de Yunan kolonileri, Necmi Karul (haz.), Son Tunç Çağı’ndan Helenistik Döneme Anadolu’nun Arkeoloji Atlası 2, Arkeo Atlas, 2012(1), ss. 380-385.
- Strabon. Antik Anadolu coğrafyası, Adnan Pekman (çev.), Vol. XII, XIII, XIV, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2015.
- Summerer, L. (1999). Hellenistische terrakotten Aus Amisos, Geographica Historica, 13, Franz Steiner Verlag Wiesbaden Gmbh, Stuttgarg. Şirin, O. A. (2017). Amisos’ta lahit mezar geleneği, Amisos, 2(3), ss. 86-126.
- Şirin, O. A. (2019). Amisos Nekropolü’nden Geç Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait bir yer altı kaya mezarı ve defin buluntuları, Amisos, 4(7), ss. 238-278.
- Şirin, O. A. (2020). Çakalca-Karadoğan höyüğü kurtarma kazısı: Amisos’ta Miletos kolonizasyonuna dair buluntular, Amisos, 5(9), ss. 513-551.
- Şirin, O. A. (2021a). Amisos Nekropoü’nden geç Helenistik ve erken Roma İmparatorluk Dönemi’nde kullanılmış bir yer altı kaya mezarı, mezar buluntuları ve trepanasyonlu bir kafatası parçası üzerine bazı değerlendirmeler, Amisos, 6(11), ss. 285-320.
- Şirin, O. A. (2021b). Amisos Nekropolü’nden Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait bir yer altı kaya mezarı ve mezar buluntuları üzerine bazı değerlendirmeler, Amisos, 6(10), ss. 100-129.
- Şirin, O. A. (2022a). Amisos teritoryumunda VI. Mithradates dönemine ait bir yer altı kaya mezarı ve mezar buluntuları, Davut Yiğitpaşa (ed.), Güven Ofset Yayınevi, Samsun.
- Şirin, O. A. (2022b). Amisos nekropolünden çatı kiremitli mezar örnekleri, Amisos, 7(13), ss. 447-468.
- Şirin, O. A. & Kolağasıoğlu, M. (2016a). Çakalca-Karadoğan höyüğü: Arkaik dönemde Amisos ve Kybele kültü, SAMTAB (Samsun ve Çevresi Turizm Alanı Altyapı Hizmet Birimi) Yayınları, 1, Samsun.
- Şirin, O. A. & Kolağasıoğlu, M. (2016b). Antik Amisos Kenti’nden bir yer altı odalı mezar örneği, Bütünşehir Kent Kültür Dergisi, 2(12), ss. 70-80.
- Şirin, O. A. & Kolağasıoğlu, M. (2017). Amisos Nekropolü basit toprak ve kiremit mezar geleneği, Amisos, 2(2), ss. 1-29.
- Şirin, O. A. & Kolağasıoğlu, M. (2018a). Amisos’ta urne mezar geleneği, Amisos, 3(4), ss. 167-200.
- Şirin, O. A. & Kolağasıoğlu, M. (2018b). Amisos’tan basit toprak ve kiremit mezar örneği, Bütün Şehir Dergisi, 3(18), ss. 64-68.
- Şirin, O. A. & Yiğitpaşa, D. (2021). Yeni veriler ışığında Amisos altın eserleri üzerine gözlemler, ASOBİD, 10, ss. 143-216.
- Şirin, O. A. & Yiğitpaşa, D. (Baskıda). Amisos nekropolünden bir yer altı kaya mezarı ve mezar buluntuları ile mühürlü amphoraları üzerine bazı Gözlemler, A. Aykut, H. Tekin, Ş. Aydıngün, T. Zimmerman, H. Aydıngün ve S. Gedik (ed.), Halime HÜRYILMAZ’a Armağan Kitabı, Bilgin Kültür Sanat Yayınevi, Ankara.
- Şirin, O. A., Kolağasıoğlu, M. & Yiğitpaşa, D. (2018). Tekkeköy ilçesi kaya mezarları, Mehmet Yavuz Erler, Akın Temür ve Davut Yiğitpaşa (ed.), Tekkeköy Tarihi, Dünden Bugüne: Antik Dönem, C.1, Samsun, ss. 78-115.
- Temür, A. ( 2015). Thoughts on a grave stele from the classical period in Samsun Museum, Belleten, 79(286), ss. 817-826.
- Tsetskhladze, G. R. (2006). Revisiting ancient Greek colonisation, Greek Colonisation an Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas, Gocha R. Tsetskhladze (eds.), 5(1), Leiden-Boston.
- Tsetskladze, G. R. (2010). Hellen kolonizasyonu: Karadeniz, Aktüel Arkeoloji, 18, ss. 76-83.
- Ünan, S. (2010a). Samsun ve çevresi mezar tipleri ve ölü gömme adetleri (MÖ III. bin-MS IV. yüzyıl), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi ABD, Kütahya.
- Ünan, S. (2010b). Mezar buluntuları ışığında Samsun-Amisos’da Hellenistik dönem takıları, Gülten Eren Gümüştekin, Haldun Şekerci ve Fazlı Yıldız (ed.), 2. Uluslararası Katılımlı Mücevher-Takı Tasarımı ve Eğitimi Sempozyumu 2010. Kuyumculuk Anlayışında Küresel Değişim, (4-6 Haziran 2010, Kütahya), Sempozyum Bildirileri Kitabı, Kütahya, ss. 336-342.
- Ünan, S. (2016). Amisos’da sıradışı bir yeraltı oygu oda mezar, Tüba-Ar, 19, ss. 171-230.
| APA | ŞİRİN O, Yiğitpaşa D (2023). AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. , 15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| Chicago | ŞİRİN ORHAN ALPER,Yiğitpaşa Davut AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. (2023): 15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| MLA | ŞİRİN ORHAN ALPER,Yiğitpaşa Davut AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. , 2023, ss.15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| AMA | ŞİRİN O,Yiğitpaşa D AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. . 2023; 15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| Vancouver | ŞİRİN O,Yiğitpaşa D AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. . 2023; 15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| IEEE | ŞİRİN O,Yiğitpaşa D "AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER." , ss.15 - 48, 2023. 10.56597/kausbed.1238205 |
| ISNAD | ŞİRİN, ORHAN ALPER - Yiğitpaşa, Davut. "AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER". (2023), 15-48. https://doi.org/10.56597/kausbed.1238205 |
| APA | ŞİRİN O, Yiğitpaşa D (2023). AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| Chicago | ŞİRİN ORHAN ALPER,Yiğitpaşa Davut AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , no.31 (2023): 15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| MLA | ŞİRİN ORHAN ALPER,Yiğitpaşa Davut AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol., no.31, 2023, ss.15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| AMA | ŞİRİN O,Yiğitpaşa D AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2023; (31): 15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| Vancouver | ŞİRİN O,Yiğitpaşa D AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2023; (31): 15 - 48. 10.56597/kausbed.1238205 |
| IEEE | ŞİRİN O,Yiğitpaşa D "AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER." Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , ss.15 - 48, 2023. 10.56597/kausbed.1238205 |
| ISNAD | ŞİRİN, ORHAN ALPER - Yiğitpaşa, Davut. "AMİSOS KENTİNDE TESPİT EDİLEN MEZAR TİPLERİNİN TESPİTİ VE MEZARLARA İLİŞKİN BAZI DEĞERLENDİRMELER". Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 31 (2023), 15-48. https://doi.org/10.56597/kausbed.1238205 |
