2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Noyan Yalman, İlkay; IŞIK, Özcan; Koşaroğlu, Şerife Merve

2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

İlkay NOYAN YALMAN, (Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Ekonometri Bölümü, Sivas, Türkiye)

Şerife Merve KOŞAROĞLU, (Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Cumhuriyet Sosyal Bilimler MYO Finans, Bankacılık ve Sigortacılık Bölümü, Sivas, Türkiye)

Özcan IŞIK (Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Zara Veysel Dursun Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, Finans ve Bankacılık Bölümü, Sivas, Türkiye)

Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi

45 16

Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 664 Sayfa Aralığı: 57 - 86 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-07-2023

2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz:

Bu çal ışmada amaç, 2000-2020 döneminde Türkiye ekonomisinin makroekonomik performansını MEREC-LOPCOW-MARCOS karar modeli ile ölçmek, sıralamak ve değerlendirmektir. Makroeko- nomik performans değerlendirme modelinde MEREC ve LOPCOW prosedürleri, seçilen makroekono- mik göstergelerin ağırlıklarının hesaplanmasında kullanılmıştır. Buna ilaveten Türkiye ekonomisinin makroekonomik performansının y ıllara göre s ıralanmasında ise MARCOS prosedürü kullan ılmıştır. MEREC ve LOPCOW sonuçlarına göre, Türkiye ekonomisinin performansı üzerinde en etkili olan ilk üç kriter sırasıyla ekonomik büyüme, cari işlemler dengesi ve enflasyon oranıyken, en az etkisi olan ilk üç kriter sırasıyla işgücüne katılım oranı, ithalat ve işsizlik oranıdır. MARCOS sıralama sonuçları, 2001 krizi, küresel ekonomik kriz ve COVID-19 pandemi krizinin yaşandığı yıllarda Türkiye ekonomisinin makroekonomik performansının önemli ölçüde düştüğünü ortaya koymuştur.

Anahtar Kelime:

ASSESSMENT OF THE MACROECONOMIC PERFORMANCE OF THE TURKISH ECONOMY IN THE PERIOD 2000-2020 WITH THE MEREC- LOPCOW-MARCOS MODEL

Öz:

The aim of this study is to measure, rank and evaluate the macroeconomic performance of the Turkish economy in the 2000-2020 period with the MEREC-LOPCOW-MARCOS decision model. In the mac- roeconomic performance evaluation model, MEREC and LOPCOW procedures are used to calculate the weights of selected macroeconomic indicators. In addition, the MARCOS procedure was used to rank the macroeconomic performance of the Turkish economy by years. According to the MEREC and LOPCOW results, the first three criteria that have the most impact on the performance of the Turkish economy are economic growth, current account balance and inflation rate, respectively, while the first three criteria with the least impact are labor force participation rate, imports and unemployment rate, respectively. The MARCOS ranking results reveal that the macroeconomic performance of the Turkish economy decreased significantly during the years of the 2001 crises, the global economic crisis and the COVID-19 pandemic crisis.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Al, İbrahim ve Ezgi Baday Yıldız; (2019), “Türkiye’nin 2006-2017 Dönemi Makroekonomik Performansı: Sihirli Kare Yaklaşımı”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Der- gisi, 33(1), 303-320.
Al, İbrahim ve Selim Koray Demirel; (2022), “Türkiye'nin Makroekonomik Performansının TOPSIS Yöntemiyle Değerlendirilmesi: 2002-2019 Dönemi”, Mehmet Akif Ersoy Üni- versitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 202-222.
Altin, Hakan; (2020), “Analysis of the Macroeconomic Performances of European Countries by Grey Relational Analysis”, Journal of Economics, Finance and Accounting, 7(3), 198- 213.
Akmeşe, Halil ve Hüseyin Çetin; (2007), “2008 Dünya Ekonomik Krizinin Türkiye Ekono- misi ve Türk-Azeri Ekonomik İlişkileri Üzerindeki Etkileri”, Journal of Azerbaijani Stu- dies, 105-117.
Avcı, Tahsin ve Nedim Mercan; (2021), “Covid-19 Etkisiyle Birlikte Gelişmekte Olan Av- rupa Ülkelerinin Makroekonomik Performanslarının TOPSİS ve MABAC Yöntemleri ile Karşılaştırmalı Analizi”, International Journal Of Social, Humanities And Administrative Sciences, 7(45), 1885-1901.
Barro, Robert J.; (1999), “Reagan vs. Clin ton: Who’s the Economic Champ?”, Business Week.
Belke, Murat; (2020), “CRITIC ve MAIRCA Yöntemleriyle G7 Ülkelerinin Makroekonomik Performanslarının Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Der- gisi, 19 (Özel Ek), Prof. Dr. Sabri ORMAN Özel Sayısı, 120-139.
Calmfors, Lars, and John Driffill; (1988), “Bargaining Structure, Corporatism and Macroeconomic Performance”, Economic Policy, 3(6), 13-61.
Dinçer, S. Erdal; (2011), Multi-Criteria Analysis Of Economic Activity For European Union Member States And Candidate Countries: TOPSIS and WSA Applications, European Jo- urnal of Social Sciences, 21(4), 563-572.
Ecer, Fatih and Dragan Pamucar; (2022), “A Novel LOPCOW-DOBI Multi-Criteria Sustai- nability Performance Assessment Methodology: An Application İn Developing Country Banking Sector, Omega, 102690.
Ela, Mehmet and Halenur Soysal Kurt; (2019), “Comparison of Macroeconomic Performan- ces of Sub-Saharan African Countries with TOPSIS Method”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(3), 547-555.
Ela, Mehmet, Ahmet Doğan ve Onur Uçar; (2018), “Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’nin Makroekonomik Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Karşılaştırılması”, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 129-143.
Eroğlu, İlhan ve Fatih Yeter; (2018), “2008 Finansal Kriz Sonrası Yeni Riskler ve TCMB Yeni Para Politikaları”, Ed: İlhan Eroğlu, Baki Demirel & Tolga Dağlaroğlu, 1923’den Günümüze Türkiye’de Para-Kredi ve Kur Politikaları, ss.287-345, Ekin Yayınevi, An- kara.
Eyüboğlu, Kemal; (2016), “Comparison of Developing Countries’ Macro Performances with AHP and TOPSIS Methods”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 131-146.
Hanke, Steve H.; (2015), “The World Misery Index: 108 Countries”, Cato Institute Blog, January 22, 2015. Erişim Adresi: https://www.cato.org/blog/world-misery-index-108-co- untries, Erişim Tarihi: 08.10.2022.
Genç, Tolga ve Mahmut Masca; (2013), TOPSIS ve PROMETHEE Yöntemleri İle Elde Edi- len Üstünlük Sıralamalarının Bir Uygulama Üzerinden Karşılaştırılması, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(2), 539-567.
Kandemir, Aylin ve Çiğdem Özarı; (2019), “Türkiye Avrupa Birliği Ekonomik Performans Karşılaştırması (2007-2017): TOPSIS-EDAS Uygulaması”, Akademik Sosyal Ara ştır- malar Dergisi, 6(38), 456-479.
Kaderli, Yusuf ve Hatice Küçükkaya; (2012), “2008 Dünya Finansal Krizi Sonrası Türkiye Ekonomisinde Yaşanan Gelişmelerin Baz ı Ülkelerle Karşılaştırmalı Olarak İncelen- mesi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 85-96.
Karluk, S. Rıdvan; (2014), Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisinde Ya- pısal Dönüşüm, Beta Basım A.Ş., İstanbul.
Keshavarz-Ghorabaee, Mehdi, Maghsoud Amiri, Edmundas Kazimieras Zavadskas, Zenonas Turskis and Jurgita Antucheviciene; (2021), “Determination of objective weights using a new method based on the removal effects of criteria (MEREC)”, Symmetry, 13(4), 525.
Khramov, Vadim, and John Ridings Lee; (2013), “The Economic Performance Index (EPI): An Intuitive Indicator for Assessing a Country’s Economic Performance Dynamics in an Historical Perspective”, IMF Working Paper, No. 13/214, IMF, Washington D.C.
Koca, M. Burak; (2021), “CRITIC ve Gri İlişkisel Analiz Yöntemleri ile G7 Ülkelerinin Re- fah Endeksinin Değerlendirilmesi”, Ekonomi ve Finans Çalışmaları, Ed: Yüksel Aydın, ss.23-40, Nobel Akademi Yayıncılık, Ankara.
Koşaroğlu, Ş. Merve; (2021), “E7 Ülkelerinin Makroekonomik Performanslarının ENTROPİ ve ARAS Yöntemleriyle Karşılaştırılması”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 68, 203-221.
Moesen, Wim and Laurens Cherchye; (1998), “The Macroeconomic Performance of Nations Measurement and Perception”, Centre for Economic Studies Catholic University of Leu- ven Discussion Paper Series, 98.22, 1-29.
OECD; (1987), “OECD Economic Outlook”, 41, June.
Okun, Arthur; (1970), “The Political Economy of Prosperity”. Washington DC. Brookings.
Öksüzkaya, Mehmet ve Zaim Reha Yaşar; (2022), “Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’nin 2016-2020 Yılları Arası Makroekonomik Performansının ARAS ve COPRAS Yöntem- leri ile Karşılaştırılması”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim- ler Fakültesi Dergisi, 24(1), 171-198.
Önder, Emrah and Canser Boz; (2017), “Comparing Macroeconomic Performance of the Un- ion for the Mediterranean Countries using Grey Relational Analysis and Multi-Dimensi- onal Scaling”, European Scientific Journal, 13, 285-299.
Öner, Selma ve Hakan Öner; (2016), “Rezerv Opsiyonu Mekanizmasının Sağladığı Maliyet Avantajı: Yedi Türk Bankası Örneği”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 22-33.
Özden, Ünal H; (2012), “AB’ye Üye Ülkelerin ve Türkiye’nin Ekonomik Performanslarına göre VIKOR Yöntemi ile Sıralanması”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 455-468.
Paksoy, Semin ve Mehmet Fatih Tıraş; (2017), “Investigating Banks’ Performance For Tur- key: An Application Of Promethee Method”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 143-159.
Pamuk, Şevket; (2014), Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Pütün, Murat ve Semin Paksoy; (2020), “An Empirical Assessment of UK Economic Perfor- mance in the Context of Brexit: An EU Wide Comparison”, Ege Akademik Bakış, 20(2), 137-151.
Soba, Mustafa ve Feyza Altıntaş; (2019), “2008 Dünya Ekonomik Krizinin G20 Ülkeleri Ekonomik Performanslarına Etkisinin AHP ve VIKOR Yöntemleriyle Değerlendiril- mesi”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1), 33-52.
Stević, Željko, Dragan Pamučar, Adis Puška and Prasenjit Chatterjee; (2020), “Sustainable Supplier Selection in Healthcare Industries Using a New MCDM Method: Measurement of Alternatives and Ranking According to COmpromise Solution (MARCOS). Computers & Industrial Engineering, 140, 106231.
Sungur, Onur; (2015), “2000 Sonrası Türkiye Ekonomisi: Büyüme, Enflasyon, İşsizlik, Borçlanma ve Dış Ticarette Gelişmeler”, Toplum ve Demokrasi Dergisi, 9(19), 243-270.
Pamucar, Dragan and Fatih Ecer; (2020), “Prioritizing The Weights of The Evaluation Cri- teria Under Fuzziness: The Fuzzy Full Consistency Method–FUCOM-F”, Facta Univer- sitatis. Series: Mechanical Engineering, 18(3), 419-437.
Takım, Abdullah; (2017), Türkiye’nin Temel Ekonomik Sorunları, Ekin Yayınevi, Ankara.
Torkayesh, Ali Ebadi, Dragan Pamucar, Fatih Ecer and Prasenjit Chatterjee; (2021), An In- tegrated BWM-LBWA-CoCoSo Framework for Evaluation of Healthcare Sectors in Eas- tern Europe. Socio-Economic Planning Sciences, 78, 101052.
Topçu, Betül Altay ve Burcu Oralhan; (2017),” Türkiye ve OECD Ülkeleri’nin Temel Mak- roekonomik Göstergeler Açısından Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Karşılaştır- ması”, International Journal of Academic Value Studies, 3(14), 260-277.
Wang, Chia-Nan and Anh Luyen Le; (2018), “Measuring the Macroeconomic Performance among Developed Countries and Asian Developing Countries: Past, Present, and Future”, Sustainability, MDPI, 10(10), 1-18.
Uçan, Okyay ve Gamze Nur Çebe; (2018), “2008 Krizi Öncesi ve Sonrası Türkiye’de Eko- nomik Büyüme, İşsizlik ve Enflasyon İlişkisi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(3), 6-17.
Yıldırım, Bahadir Fatih, Ali Hepsen ve Emrah Onder; (2015), “Grey Relational Analysis Based Ranking of Latin American and Caribbean Economies”, Journal of Economics, Finance and Accounting, 2(3), 301-312.
Yılmaz, Binhan Elif ve Volkan Oğhan; (2022), “Türkiye’de İç Borç-Enflasyon Ç ıkmazı: 2007-2022 Dönemi İçin Ampirik Kanıtlar”, Ed: Sadi Uzunoğlu, Gökhan Sönmezler ve İsmail Orçun Gündüz, Güncel Ekonomik Sorunlar: Enflasyon Çıkmazı, ss. 155-172, Li- teratür Yayınları, Ankara.
Zhang, Xianqi, Chenbo Wang, Enkuan Li and Cundong Xu; (2014), “Assessment Model of Ecoenvironmental Vulnerability Based on Improved Entropy Weight Method”, The Sci- entific World Journal, 1(1), 1-7.

APA	Noyan Yalman İ, Koşaroğlu Ş, IŞIK Ö (2023). 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. , 57 - 86.
Chicago	Noyan Yalman İlkay,Koşaroğlu Şerife Merve,IŞIK Özcan 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. (2023): 57 - 86.
MLA	Noyan Yalman İlkay,Koşaroğlu Şerife Merve,IŞIK Özcan 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. , 2023, ss.57 - 86.
AMA	Noyan Yalman İ,Koşaroğlu Ş,IŞIK Ö 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. . 2023; 57 - 86.
Vancouver	Noyan Yalman İ,Koşaroğlu Ş,IŞIK Ö 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. . 2023; 57 - 86.
IEEE	Noyan Yalman İ,Koşaroğlu Ş,IŞIK Ö "2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ." , ss.57 - 86, 2023.
ISNAD	Noyan Yalman, İlkay vd. "2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ". (2023), 57-86.

APA	Noyan Yalman İ, Koşaroğlu Ş, IŞIK Ö (2023). 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, (664), 57 - 86.
Chicago	Noyan Yalman İlkay,Koşaroğlu Şerife Merve,IŞIK Özcan 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi , no.664 (2023): 57 - 86.
MLA	Noyan Yalman İlkay,Koşaroğlu Şerife Merve,IŞIK Özcan 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, vol., no.664, 2023, ss.57 - 86.
AMA	Noyan Yalman İ,Koşaroğlu Ş,IŞIK Ö 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi. 2023; (664): 57 - 86.
Vancouver	Noyan Yalman İ,Koşaroğlu Ş,IŞIK Ö 2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi. 2023; (664): 57 - 86.
IEEE	Noyan Yalman İ,Koşaroğlu Ş,IŞIK Ö "2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ." Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, , ss.57 - 86, 2023.
ISNAD	Noyan Yalman, İlkay vd. "2000-2020 DÖNEMİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK PERFORMANSININ MEREC-LOPCOW-MARCOS MODELİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ". Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi 664 (2023), 57-86.