HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl: 2023 Cilt: 6 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 591 - 601 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.55666/folklor.1289430 İndeks Tarihi: 05-09-2023

HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME

Öz:
Birçok toplumda olduğu gibi Türk toplumunda da ip yapımı ve dokumacılık, önemli bir el sanatı ve aynı zamanda geçim kaynağı olmuştur. Kültüre ait her unsur gibi bunlar da halk anlatılarına ve özellikle masallara yansımıştır. Bu yansıma kimi zaman gerçek anlamıyla kimi zaman da duygu, düşünce ve hayallerle birlikte bilinçaltını da gösteren metaforlar şeklinde gerçekleşmiştir. Birey ve toplum yaşamında, kültüründe yer alan kimi nesnelerle onların üretiliş ve kullanılışıyla ilgili benzetme ve esinlenmeye dayalı bir felsefe oluştuğu veya var olan felsefenin, somut bir dille ifadesi, anlatımı için de bunların bir araç olarak kullanıldığı görülmektedir. Bunun örneklerinden biri de “ip”, “yumak” ve “dokuma” dır. Halk edebiyatının birçok türünde (mani, türkü, deyim, atasözü vd.) olduğu gibi masallarda da bu unsurlar sıklıkla kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, “ip”, “yumak” ve “dokuma” ile ilgili unsurların masallarda ele alınış şeklini ve metaforik anlamlarını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda; “Elazığ Masalları”, “Uçar Leyli”, “Taşeli Masalları”, “Gümüşhane ve Bayburt Masalları” adlı kitaplarda yer alan masal metinleri incelenmiştir. İp yapımı ve dokuma çoğunlukla kadınlar tarafından yapılmaktadır. Dolayısıyla bunlar etrafında oluşturulan inanç, felsefe ve uygulamalar da büyük oranda kadınların bakış açısını yansıtmaktadır. Hatta “çıkrık felsefesi” tabiri de bu durumla ilgilidir. Masallar da çoğunlukla kadınlar tarafından anlatılır. Özellikle bazı masalların ip eğirirken, el işi yaparken, halı/kilim dokurken anlatıldığı varsayıldığında yapılan bu işlerin anlatıya yansıması da doğaldır. “İp”, “yumak” ve “dokuma” ile ilgili unsurlar; kimi masallarda yalnız kültürün ve yaşamın masala yansımasının sonucu olarak gerçek anlamlarında kullanılırken, kimi masallarda ise yaşam yolculuğu ve insan kişiliğinin oluşumu ile ilgili bazı metaforik anlamlar kazanmıştır. Bu makalede “ip”, “yumak” ve “dokuma” motifleri; Sigmund Freud, Marie-Louıse Von Franz, Bruno Bettelheim ve Clarissa Estes’in psikanalitik tespit ve yorumlarından hareketle değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda incelediğimiz masallarda ip, “alt ben”in; yumak, “ben”in; dokuma ise “üst ben”in yanı sıra bütünleşmiş kişilik özelliklerinin sergilendiği durum ve olayların habercisi, sembolleri, işaretleri olarak görünmektedir. İncelediğimiz masallarda ip, yumak ve dokumayla ilgili pek çok unsurun zihinsel ve ruhsal gelişimin aşamaları, kişilik katmanları, olgunlaşma ve toplumsallaşmaya yönelik metaforlar olarak kullanıldığı görülmektedir.
Anahtar Kelime: Masal Metafor İp Dokuma Psikanalitik

A PSYCHANALYTICAL ASSESSMENT ON “THE ROPE”, “THE BALL” AND “WAVING” MOTIFS IN FOLK TALE

Öz:
As in many societies, rope making and weaving have been an important handicraft and also a source of livelihood in Turkish society. Like every element of culture, these are also reflected in folk narratives and especially in fairy tales. This reflection has been realized sometimes in the real sense and sometimes in the form of metaphors that show the subconscious along with feelings, thoughts and dreams. It is seen that a philosophy based on analogy and inspiration has been formed about the production and use of certain objects in the life of the individual and society, and they are used as a tool for the expression and expression of the existing philosophy in a concrete language. One of the examples of this is “rope”, “ball” and “weaving”. As in many genres of folk literature (mani, folk song, idiom, proverb, etc.), these elements are frequently used in fairy tales. The aim of this study is to examine the way in which the elements related to "rope", "ball" and "weaving" are handled in fairy tales and their metaphorical meanings. In accordance with this purpose; the fairy tale texts in the books Elazığ Masalları, Uçar Leyli, Taşeli Masalları, Gümüşhane ve Bayburt Masalları were examined. Rope making and weaving is mostly done by women. Therefore, the beliefs, philosophies and practices created around them mostly reflect the point of view of women. In fact, the phrase “the philosophy of the spinning wheel” is also related to this situation. Tales are also mostly told by women. It is natural that these works are reflected in the narrative, especially when it is assumed that some tales are told while spinning rope, doing handicrafts, and weaving carpets/rugs. Elements related to “rope”, “ball” and “weaving”; in some tales, it is used only in its real meaning as a result of the reflection of culture and life in the tale, while in some tales it has gained some metaphorical meanings about the journey of life and the formation of human personality. In this article, "rope", "ball" and "weaving" motifs; it has been tried to be evaluated based on the psychoanalytic findings and comments of Sigmund Freud, Marie- Louise Von Franz, Bruno Bettelheim and Clarissa Estes. In the tales we examined in this direction, the rope is the "lower self"; ball, "I"; weaving, on the other hand, appears as the harbinger, symbols and signs of situations and events in which integrated personality traits are exhibited, as well as the "super-ego". In the tales we examined, it is seen that many elements related to rope, ball and weaving are used as metaphors for the stages of mental and spiritual development, personality layers, maturation and socialization.
Anahtar Kelime: Folk tale Metaphor Thread Weaving Psychoanalytic

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKSOY, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
  • ALPTEKİN, A. B. (2002). Taşeli Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • BETTELHEİM, B. (2019). Masalların Büyüsü. (Çev.: Sena G. Elibal), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
  • BORATAV, P. N. (2001). Uçar Leyli. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
  • CAMPBELL, J. (2021). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev.: Sabri Gürses), İstanbul: İthaki Yayınları.
  • CEBECİ, O. (2004). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.
  • DURBİLMEZ, B. (2013). “Halk Bilimi Araştırmalarının 100. Yılında: ‘Halk Bilimi’ ile ‘Edebiyat’ın Ortak Alanları ve ‘Halk Edebiyatı’ Üzerine Bir Değerlendirme”. Millî Folklor, 12/ 99, 101-112.
  • DURBİLMEZ, B. (2017a). Gelenekli Türk Anlatıları-1. İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayınları.
  • DURBİLMEZ, B. (2017b). Türk Dünyası Kültürü-1. İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayınları.
  • ESTES, C. P. (2021). Kurtlarla Koşan Kadınlar. (Çev.: Hakan Atalay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • GÜNAY, U. (1975). Elazığ Masalları(İnceleme). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
  • GENÇ, R. (2009). Türk İnanışları İle Millî Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil, Ankara: AKM Yayınları.
  • SAKAOĞLU, S. (1999). Masal Araştırmaları-1. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • SAKAOĞLU, S. (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • SAKAOĞLU, S. (2018). Masal Araştırmaları-2. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • TATCI, M. (1997). Yunus Emre Divanı. İstanbul: H Yayınları.
  • VON FRANZ, M.L. (2021). Masalları Yorumlamak. (Çev.: Canberk Şeref), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
APA Güneş Ulus A (2023). HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. , 591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
Chicago Güneş Ulus Asuman HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. (2023): 591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
MLA Güneş Ulus Asuman HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. , 2023, ss.591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
AMA Güneş Ulus A HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. . 2023; 591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
Vancouver Güneş Ulus A HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. . 2023; 591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
IEEE Güneş Ulus A "HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME." , ss.591 - 601, 2023. 10.55666/folklor.1289430
ISNAD Güneş Ulus, Asuman. "HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME". (2023), 591-601. https://doi.org/10.55666/folklor.1289430
APA Güneş Ulus A (2023). HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. Folklor akademi dergisi (Online), 6(2), 591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
Chicago Güneş Ulus Asuman HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. Folklor akademi dergisi (Online) 6, no.2 (2023): 591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
MLA Güneş Ulus Asuman HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. Folklor akademi dergisi (Online), vol.6, no.2, 2023, ss.591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
AMA Güneş Ulus A HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. Folklor akademi dergisi (Online). 2023; 6(2): 591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
Vancouver Güneş Ulus A HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME. Folklor akademi dergisi (Online). 2023; 6(2): 591 - 601. 10.55666/folklor.1289430
IEEE Güneş Ulus A "HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME." Folklor akademi dergisi (Online), 6, ss.591 - 601, 2023. 10.55666/folklor.1289430
ISNAD Güneş Ulus, Asuman. "HALK MASALLARINDAKİ “İP”, “YUMAK” VE “DOKUMA” MOTİFLERİNE DAİR PSİKANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME". Folklor akademi dergisi (Online) 6/2 (2023), 591-601. https://doi.org/10.55666/folklor.1289430