X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi
Yıl: 2023 Cilt: 58 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1752 - 1772 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 İndeks Tarihi: 26-09-2023
X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi
Öz: Amaç: X, Y, Z kuşaklarının beslenme bilgi düzeyleri, obeziteye karşı ön yargıları ve besin seçimlerinin değerlendirilmesidir. Yöntem: Katılımcılara yüz yüze olarak katılımcıların sosyodemografik özelliklerini ve beslenme alışkanlıklarını içeren sorular ile beslenme bilgi düzeylerini değerlendirmek amacıyla Yetişkinler için Beslenme Bilgi Düzeyi Ölçeği (YETBİD), Obezite Ön Yargı Ölçeği (GAMS-27) ve Besin Seçimi Anketi’nden (BSA) oluşan anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler, SPSS v26 (IBM Inc., Chicago, IL, USA) programında analiz edilmiştir. Bulgular: X, Y, Z kuşaklarının yaş ortalaması sırasıyla 48,92±4,68 yıl, 34,06±5,14 yıl, 18,90±1,31 yıl ve BKİ ortalamaları sırasıyla 27,27±3,25 kg/m2, 26,30±3,69 kg/m2, 23,01±3,74 kg/m2dir. “GAMS-27 Toplam” puanı Y kuşağında diğer kuşaklara göre istatistiksel olarak yüksek bulunmuştur (H=14,980; p<0,01). BSA alt faktörlerinden “Duygudurum” (H=8,282; p<0,05), “Uygunluk” (H=18,105; p<0,001), “Duyusal Çekicilik” (H=10,068; p<0,01) ve “Fiyat” (H=9,631; p<0,01) alt faktörleri puan ortancaları Z kuşağı bireylerinde en yüksek; “Doğal İçerik” (H=29,287; p<0,001), “Ağırlık Kontrolü” (H=9,396; p<0,01), ve “Etik Kaygı” (H=11,209; p<0,01) alt faktörleri puan ortancaları X kuşağı bireylerinde en yüksek bulunmuştur. YETBİD’in “Temel Beslenme” alt faktör puanlarındaki artışın, BSA’nın “Sağlık”, “Duygudurum”, “Duyusal Çekicilik”, “Doğal İçerik”, “Fiyat” alt faktör puanlarında artışa (p<0,05); YETBİD’in “Besin Tercihi” alt faktör puanlarındaki artışın, BSA’nın “Sağlık”, “Uygunluk”, “Duyusal Çekicilik”, “Doğal İçerik”, “Fiyat”, “Ağırlık Kontrolü”, “Aşinalık” alt faktör puanlarında azalışa (p<0,05) ve “GAMS-27 Toplam” puanlarındaki artışın, BSA’nın “Sağlık”, “Duygudurum”, “Uygunluk” , “Duyusal Çekicilik”, “Doğal İçerik”, “Fiyat”, “Ağırlık Kontrolü” ve “Aşinalık” (p<0,05) alt faktör puanlarında azalışa neden olduğu bulunmuştur. Sonuç: Obezite ön yargısı toplam puanı en yüksek olan kuşak; Y kuşağıdır. Kuşakların beslenme bilgisi ve obezite ön yargısı besin seçimlerini etkilemektedir.
Anahtar Kelime: Evaluation of X, Y, Z Generations' Nutritional Knowledge Levels, Prejudices Against Obesity and Their Food Choices
Öz: The mean age of the X, Y, and Z generations was 48.92±4.68 years, 34.06±5.14 years, 18.90±1.31 years, and 18.90±1.31 years, respectively; The mean BMI are 27.27±3.25 kg/m2, 26.30±3.69 kg/m2, and 23.01±3.74 kg/m2, respectively. The “GAMS-27 Total” score was found to be statistically higher in generation Y than in other generations (H=14.980; p<0.01). “Mood” (H=8.282; p<0.05), “Convenience” (H=18.105; p<0.001), “Sensory Appeal” (H=10.068; p<0.01) and “Price” from BSA sub-factors (H=9.631; p<0.01) sub-factors score medians were highest in Z generation individuals; Median score for the sub-factors “Natural Content” (H=29.287; p<0.001), “Weight Control” (H=9.396; p<0.01), and “Ethical Concern” (H=11.209; p<0.01) It was found the highest in X generation individuals. The increase in NKLSA's "Basic Nutrition" sub-factor scores resulted in an increase in FCQ's "Health", "Mood", "Sensory Appeal", "Natural Content", "Price" sub-factor scores (p<0.05); The increase in NKLSA's "Food Preference" sub-factor scores resulted in a decrease in FCQ's "Health", "Convenience", "Sensory Appeal", "Natural Content", "Price", "Weight Control", "Familiarity" sub-factor scores ( p<0.05) and the increase in the “GAMS-27 Total” scores, FCQ's “Health”, “Mood”, “Convenience”, “Sensory Attraction”, “Natural Content”, “Price”, “Weight Control” and It was found that "familiarity" (p<0.05) caused a decrease in sub-factor scores.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akşit Aşık, N. (2019). X ve Z kuşağı tüketicilerin yiyecek tercihlerini etkileyen faktörler. Journal of Tourism and Gastranonomy Studies, 7(4), 2599-2611.
- Almasi , N. ve Rakıcıoğlu, N. (2021). Assessing the level of nutrition knowledge and its association with dietary intake in university students. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 274-80.
- Anastasiou, K., Miller, M. ve Dickinson, K. (2019). The relationship between food label use and dietary intake in adults: A systematic review. Appetite, 138, 280-291.
- Arslan Ünal, Ö. (2022). Gestasyonel diyabet tanısı almış gebelerin beslenme durumları ile hastalık ve beslenme hakkındaki bilgi düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Aslan, B. (2019). Y kuşağı tüketicilerinin restoranlardaki sürdürülebilir uygulamalara yönelik tutumlarının ve davranışsal niyetlerinin ölçülmesi. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.
- Bağçı, E. ve İçöz, O. (2019). Z ve Alfa kuşağı ile dijitalleşen turizm. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 232-256.
- Batmaz, H. (2018). Yetişkinler için beslenme bilgi düzeyi ölçeği geliştirilmesi ve geçerlik-güvenirlik çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Batmaz, H. ve Güneş, F. E. (2019 ). Yetişkinler için beslenme bilgi düzeyi ölçeği (YETBİD) geliştirilmesi ve geçerlik-güvenilirlik çalışması. 1.Uluslararası Aktif Yaşlanma ve Kuşaklar Arası Dayanışma Kongresi, (14.03.2019).
- Brown, A., Flint, S. W. ve Batterham, R. L. (2022). Pervasiveness, impact and implications of weight stigma. EClinicalMedicine, 47, 101408.
- Chen, P. J. ve Antonelli, M. (2020). Conceptual models of food choice: Influential factors related to foods, ındividual differences, and society. Foods, 9(12), 1898.
- Çelik, F. (2018). Tüketicilerin besin seçimi ve beden kütle indeksleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Daysal, B. ve Yılmazel, G. (2020). Meslek yüksekokulu öğrencilerinde günlük su tüketimi. Turk Hij Den Biyol Derg, 77 (EK4: Su ve Sağlık), 187-192.
- Demirağ, B. ve Çavuşoğlu, S. (2021). Y kuşağı tüketicilerin marka ve ürün değerlendirmelerinin incelenmesi: Fast-food sektörüne ilişkin bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(2), 1054-1072.
- Dikmen, D., İnan Eroğlu, E., Göktaş, Z., Barut Uyar, B. ve Karabulut, E. (2016). Validation of a Turkish version of the food choice questionnaire. Food Quality and Preference, 52, 81-86.
- Dimock, M. (2019). Defining generations: Where Millennials end and Generation Z begins. Pew Research Center, 17(1), 1-7.
- Djordjic, V. (2019). The Post-Millennials' lifestyle and what physical education can do about it? BMC Sports Science, Medicine and Rehabilitation, 11, 3.
- Doğan, S., Yücel Güngör, M. ve Güngör, O. (2018). Yiyecek-içecek hizmetlerinin değerlenmesinde kuşaklararası farkların belirlenmesi: Lara-Kundu otelleri üzerine bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek1), 616-629.
- Dölekoğlu, C. Ö. ve Çelik, O. (2018). Y kuşağı tüketicilerin gıda satın alma davranışı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21, 55-66.
- Ercan, A., Akçil Ok, M., Kızıltan, G. ve Altun, S. (2015). Sağlık Bilimleri Öğrencileri İçin Obezite Önyargı Ölçeğinin Geliştirilmesi: GAMS-27 Obezite Önyargı Ölçeği. Uluslararası Hakemli Beslenme Araştırmaları Dergisi, 3(2), 29-43. Gerow, L. L. (2018). An exploration of attitudinal differences between baby boomers, generation x, and generation Y. Doctoral Thesis. Gannon University, Graduate Faculty. Pennsylvania.
- Gümüş, N. (2019). Z Kuşağı tüketicilerin hedonik tüketim davranışlarının demografik özellikleri bağlamında incelenmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(5), 2177-2207.
- Gümüş, N. (2020). Z Kuşağı tüketicilerin satın alma karar tarzlarının incelenmesi. Journal of Yasar University, 15(58), 381-396.
- Hagan, S. ve Nelson, K. (2022). Are current guidelines perpetuating weight stigma? A weight-skeptical approach to the care of patients with obesity. J Gen Intern Med, 38(3), 793-798.
- Kahraman, Ç. (2018). Üniversite öğrencilerinde beslenme alışkanlıkları ve obezite riski: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi örneği. Yüksek Lisans Tezi. Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tekirdağ.
- Kazkondu, İ. (2020). Türkiye’de yeme içme alışkanlıklarının kuşaklara göre değişimi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
- Kesik, F. ve Fisunoğlu, M. (2019). Kadın tüketicilerin beden kütle indekslerinin besin seçim motivasyonları üzerine etkisinin incelenmesi. Hacettepe.Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(3), 310-324.
- Keskin, Y., Akar, Y., Erdem , Ö. ve Erol, S. (2022). Yetişkinlerin beslenme bilgisi ve besin tercihleri ile beden kütle indeksi arasındaki ilişki: Kesitsel bir çalışma. DEUHFED, 15(2), 149-162.
- Kirk, S. F., Ramos Salas, X., Alberga, A. S. ve Russell-Mayhew, S. (2020). Reducing weight bias in obesity management, practice and policy. Canadian Adult Obesity Clinical Practice Guidelines, Erişim Adresi https://obesitycanada.ca/guidelines/weightbias/.
- Krok-Schoen, J. L., Jonnalagadda, S. S., Luo, M., Kelly, O. J. ve Taylor, C. A. (2019). Nutrient Intakes from Meals and Snacks Differ with Age in Middle-Aged and Older Americans. Nutrients, 11(6), 1301.
- Lawrence, B. J., Kerr, D., Pollard, C. M., Theophilus, M., Alexander, E., Haywood, D. ve O’Connor, M. (2021). Weight bias among health care professionals: A systematic review and meta-analysis. Obesity (Silver Spring), 29, 1802-1812.
- Li, S., Zhu, Y., Zeng, M., Li, Z., Zeng, H., Shi, Z. ve Zhao, Y. (2022b). Association between nutrition literacy and overweight/obesity of adolescents: a cross–sectional study in Chongqing, China. Front Nutr, 12, 893267.
- Marty, L., Lauzon-Guillain, B., Labesse, M. ve Nicklaus, S. (2021). Food choice motives and the nutritional quality of diet during the COVID-19 lockdown in France. Appetite, 157, 105005.
- Merdol, D. S. (2019). Yetişkin bireylerde obezite önyargısı ile yaşam kalitesi ve beslenme durumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Miller, C., Wakefield, M., Braunack-Mayer , A., Roder, D., O'Dea, K., Ettridge, K. ve Dono, J. (2019). Who drinks sugar sweetened beverages and juice? An Australian population study of behaviour, awareness and attitudes. BMC Obes, 6(1), ecollection.
- Nas, S. ve Beyhan, Y. (2021). Beden kütle indekslerine göre bireylerin diyet ürünleri kullanım durumlarının saptanması. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 3(3), 151-158.
- Okumus, B., Dedeoğlu, B. B. ve Fangfang, S. (2021). Gender and generation as antecedents of food neophobia and food neophilia. Tourism Management Perspectives, 37(2), 100773.
- Onbaşı, Ö. (2022). e-Sağlıklı Beslenme Okuryazarlığı (e-SBO) Ölçeğinin Türkçe ’ye Uyarlanması ve Yetişkin Bireylerde Covid-19 Pandemi Öncesi ve Sırasında e-SBO Düzeyleri ile Beslenmeye İlişkin Parametreler Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Doktora Tezi. Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Özcan, A. H. (2019). Kuşaklara göre iş tatmini, tükenmişlik ve iş yaşam dengesi. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
- Özdemir, N. (2019). Kuşaklararasılık ve Kültürel Değişme. Çocuk ve Medeniyet, 4(7), 125-149.
- Özden, A. T. (2019). Pozitif Algının ve Tüketici Karar Verme Tarzlarının Y ve Z Kuşakları Açısından Karşılaştırılması. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 5(1), 1-20.
- Özkan, A. M., Çekiç, A. ve Çepikkurt, F. (2021). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Görünüm Kaygıları ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları. Türkiye Spor Bilimleri Dergisi, 5(2), 98-111.
- Öztürk, E. ve Tekeli, S. (2021). Tüketicilerin besin seçim güdüleri: Y ve Z kuşaklarının karşılaştırılması. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 14(1), 147-182.
- Özyazgan-Tokay, A. A., Deniz, S. ve Pehlivan, E. (2020). Malatya ili Akçadağ ilçesinde yaşayan 15 yaş üstü bireylerin içme suyu tüketim davranışlarının incelenmesi. Türk Hij Den Biyol Derg, 77(EK4: Su ve Sağlık), 149-158.
- Potter, L., Meadows, A. ve Smyth, J. (2021). Experiences of weight stigma in everyday life: An ecological momentary assessment study. J Health Psychol, 26(14), 2781-2793. Szakály, Z., Kontor, E., Kovács, S., Popp, J., Pető, K. ve Polereczki, Z. (2018). Adaptation of the Food Choice Questionnaire: the case of Hungary. Br Food J., 120(7), 1474-1488.
- Thakur, S. ve Mathur, P. (2021). Nutrition knowledge and its relation with dietary behaviour in children and adolescents: A systematic review. Int J Adolesc Med Health, 34(6), 1-12.
- Tuncer, M. C. ve Oktik, N. (2021). Kuşaklararası tüketim ilişkilerine sosyoekonomik bir bakış. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(37), 4352-4375.
- Uçar, B. (2021). X, Y, Z kuşaklarında sağlığın önemi ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değişimi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
- Uyanık, G., Yılmaz, M. ve Şahin, A. (2020). Sağlık bilimleri öğrencilerinin obezite ile ilgili önyargılarının belirlenmesi. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 48-58.
- Uysal Yeler, G. ve Göktaş, Z. (2023). Beslenme eğitiminin besin seçimi, kolesterol alım düzeyi ve vücut kompozisyonuna etkisi. Abant Sağlık Bilimleri ve Teknolojileri Dergisi, 3(1), 1-9.
- Van Kleef, E., Meeuwsen, T., Rigterink, J. ve Van Trijp, H. (2019). Moving towards a healthier assortment in secondary and vocational school food environments. British Food Journal, 121, 9.
- Van Oostrom, S. H., Slobbe, L. C., van den Berg, S. W., Verschuren, W. M. ve Picavet, H. S. (2019). Do generations differ in sports participation and physical activity over the life course? Evidence from multiple datasets. Eur J Sport Sci, 19(10), 1395-1403.
- Williams, O. ve Annandale, E. (2020). Obesity, stigma and reflexive embodiment: Feeling the 'weight' of expectation. Health (London), 24(4), 421-441.
- Yıldız, S. ve Çetinkaya, F. (2020). Yetişkinlerde Obezite ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. Ahi Evran Medical Journal, 4(2), 29-34.
- Yılmaz Akyüz, E., Konan, M. N. ve Alatlı, R. (2021). Beslenme ve Diyetetik bölümü 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin besin tercihlerinin karşılaştırılması. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 8(1), 43-48.
- Zhang, J., Zhang, N., Liang, S., Wang, Y., Liu, S., Liu, S., . . . Ma, G. (2019). The amounts and contributions of total drinking fluids and water from food to total water intake of young adults in Baoding, China. Eur J Nutr, 58(7), 2669-2677.
| APA | VARLIK Ö, Arslan M (2023). X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. , 1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| Chicago | VARLIK Özge,Arslan Muge X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. (2023): 1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| MLA | VARLIK Özge,Arslan Muge X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. , 2023, ss.1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| AMA | VARLIK Ö,Arslan M X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. . 2023; 1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| Vancouver | VARLIK Ö,Arslan M X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. . 2023; 1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| IEEE | VARLIK Ö,Arslan M "X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi." , ss.1752 - 1772, 2023. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| ISNAD | VARLIK, Özge - Arslan, Muge. "X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi". (2023), 1752-1772. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| APA | VARLIK Ö, Arslan M (2023). X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 58(3), 1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| Chicago | VARLIK Özge,Arslan Muge X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi 58, no.3 (2023): 1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| MLA | VARLIK Özge,Arslan Muge X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, vol.58, no.3, 2023, ss.1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| AMA | VARLIK Ö,Arslan M X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi. 2023; 58(3): 1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| Vancouver | VARLIK Ö,Arslan M X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi. 2023; 58(3): 1752 - 1772. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| IEEE | VARLIK Ö,Arslan M "X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi." Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 58, ss.1752 - 1772, 2023. 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
| ISNAD | VARLIK, Özge - Arslan, Muge. "X, Y, Z Kuşaklarının Beslenme Bilgi Düzeyleri, Obeziteye Karşı Ön Yargıları ve Besin Seçimlerinin Değerlendirilmesi". Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi 58/3 (2023), 1752-1772. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.08.2144 |
