Yıl: 2023 Cilt: 9 Sayı: 19 Sayfa Aralığı: 311 - 341 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.31765/karen.1200623 İndeks Tarihi: 29-09-2023

KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ

Öz:
Sanayi Devrimi sonrası başlayan kırsaldan kentlere göç hareketleri kentleri sosyo-kültürel, ekonomik, teknik pek çok açıdan derinden etkilemiştir. Göçler nedeni ile hızlı ve plansız büyüyen kentlerin en önemli sorunlarından biri de kentlerin merkezleri içinde kalan tarihi kent çekirdeklerinin çöküntü alanları haline gelmesidir. Tarihi kent çekirdeklerinde yer alan yapıların günün işlevlerini karşılayamamaları ile başlayan süreç onların terk edilerek bakımsız kalmalarına neden olmuştur. Bakımsız kalan yapılar da çoğunlukla depo alanlarına dönüşmüş ya da düşük gelir gruplarına satılmış/kiralanmıştır. Böylece tarihi kent merkezleri geliri düşük grupların ya da işsizlerin yaşadığı alanlara dönüşürken, gelir seviyesi yüksek olanlar ise kentin yeni yerleşim alanlarına doğru taşınmıştır. Kısaca tarihi kent merkezlerinde nüfusun demografik yapısının değişmesiyle başlayan bu süreçler fiziksel ve mekânsal değişimle sonuçlanarak köhneleşmiş tarihi kent merkezlerini ortaya çıkarmıştır. Köhneleşmiş bu tarihi merkezlerin tekrar kentin önemli alanlarına dönüşmesine yönelik yapısal ve mekânsal müdahalelerle yapılan iyileştirme çalışmaları sosyal, ekonomik, demografik pek çok değişimi meydana getirir. Bu değişimlerin en önemli sonuçlarından biri de soylulaştırma kavramıdır. Bu çalışmada Türkiye’de yer alan Tokat kentinin köhneleşmiş tarihi kent ve ticaret merkezi olan, Sulu Sokak’ta yapılan koruma ve iyileştirme çalışmalarının soylulaştırma kavramı çerçevesinde ele alınması amaçlanmıştır. Çalışma alanı içerisinde yer alan pek çok tarihi yapı kentin tarihini yansıtmaktadır. Tokat Kalesi’nin güney eteklerinde yer alan Sulu Sokak ve çevresi 2000’li yıllara gelindiğinde çöküntü alanı haline gelmiştir. Çalışmanın amacına yönelik öncelikle Sulu Sokak ve üzerindeki tarihi yapıların 2000 yılı öncesi ve sonrası durumları irdelenmiştir. Yapılan irdelemeler sonucunda, kamu kurum ve sivil toplum kuruluşları eliyle 2005 yılından itibaren Sulu Sokak’ta gerçekleştirilen koruma çalışmalarının, alanda iyileşme ve demografik bir değişim sağladığı görülse de bu çalışmaların tarihi yapıların tekil restorasyonları ve çevre düzenlemelerinden öteye gitmediği anlaşılmıştır. Bu çalışma ile tarihi kent çekirdeklerinde yapılacak koruma çalışmalarının bilimsel ve bütüncül koruma yaklaşımları çerçevesinde ele alınmasının ve üst karar vericilerin önemi ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelime: Koruma İyileştirme Çöküntü alanı Sulu Sokak Tokat

ON GENTRIFICATION OF DILAPIDATED HIS- TORICAL CITY CORES: THE CASE OF TOKAT SULU SOKAK

Öz:
The migration movement from rural areas to cities that began after the Industrial Revolution has deeply affected cities in socio- cultural, economic, and technical aspects. One of the most significant problems of rapidly growing and unplanned cities due to migration is the transformation of historical city cores into areas of decay within the city centers. The process, which began with the inability of the buildings in historical city cores to fulfill their daily func- tions, has led to their abandonment and neglect. Neglected buildings have often been converted into storage areas or sold/rented to low-income groups. As a result, historical city centers have transformed into areas where low-income groups or unemployed individuals reside, while those with higher income have moved towards the new residential areas of the city. In short, these processes, which have started with the de- mographic transformation of the population in historical city centers, have resulted in physical and spatial changes, revealing dilapidated his- torical city cores. The improvement efforts through structural and spatial interventions aim- ing to restore these dilapidated historical centers to important areas of the city bring about vari- ous social, economic, and demographic changes. One of the most significant outcomes of these changes is the concept of gentrification. This study aims to examine the conservation and im- provement efforts carried out in Sulu Sokak, the historical city and commercial center of the city of Tokat, located in Turkey, within the frame- work of gentrification. Many historical struc- tures within the study area reflect the history of the city. Sulu Sokak and its surroundings, lo- cated on the southern slopes of Tokat Castle, had turned into a decayed area by the 2000s. In or- der to achieve the aim of the study, the condi- tions of Sulu Sokak and the historical structures on it before and after the year 2000 were ana- lyzed. As a result of the analysis, it was observed that the conservation efforts carried out in Sulu Sokak since 2005 by public institutions and non- governmental organizations have led to im- provement and demographic changes in the area. However, it was understood that these ef- forts did not go beyond the individual restora- tion of historical structures and urban land- scape. With this study, the importance of ap- proaching conservation efforts in historical city cores within scientific and comprehensive con- servation approaches, and the significance of de- cision-makers, have been emphasized.
Anahtar Kelime: Conservation Improvement Urban decay Sulu Sokak Tokat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahunbay, Z., (2004), Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, İstanbul: Yem Yayınevi.
  • Akın, Emine Saka (2009), Tokat Kenti Anıtsal ve Sivil Mimari Örneklerinin Analizi ve Değerlendirmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
  • Akın, Emine Saka (2018), “Conservations and Rehabilitation in Historical Urban Centres: Halit and Gaziosmanpaşa 22nd Streets, Tokat, Turkey”, Iconarp International Journal Of Architecture And Planning, 6/2, 274-303.
  • Akın, Emine Saka ve Demiroğlu İzgi, Begüm (2021), “Tarihi Han Yapılarında Yeni İşlev: Deveci Han ve Taşhan”, Tokat Vakıflar Dergisi, 56, 143-162.
  • Akın, Emine Saka ve Özen, Hamiyet (2013), “Tarihi Yapılarda Yeniden Kullanım Sorunları”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1, 23-48.
  • Akın, Emine Saka ve Öztürk, Elif (2017), “Turizm ve Tarihi Çevre Koruma Etkileşiminin Yozgat Kenti Örneğinde İncelenmesi”, II. Uluslararası Bozok Sempozyumu- Yozgat'ın Turizm Potansiyelleri ve Sorunları, (4-6 Mayıs 2017, Yozgat), Yozgat: Bozok Üniversitesi Yayınları, I, 179-210.
  • Akyüz, Abdurrahman; Kahraman, Yunis; Adıgüzel, Selahaddin; Yetişkin, Güven; Anaç, Ekrem; İçen, Saliha; Işıdan, Ömer ve Teksarı, Yahya (2010), Tokat Merkez ve İlçeleri Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Envanteri, Tokat Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Basım: Güneş Matbaa Tesisleri, ISBN: 978-605-363-768-4.
  • Altunsoy, Tuğberk Yağız (2021), Tokat’ta Yıkanma Kültürü ve Geleneksel Yıkanma Mekânlarının Günümüzdeki Koruma Sorunları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük: Karabük Üniversitesi.
  • Aslanapa, Oktay (1993), Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
  • Bakırer, Ömür (1981), Selçuklu Öncesi ve Selçuklu Dönemi Anadolu Mimarisinde Tuğla Kullanımı, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
  • Bali, Meltem (2020), “Kentsel Yenileme ve Soylulaştırma Eşiğinde Bir Sokağın Tanzimi: Eyüp Sultan Kızılmescit Sokak”, Journal of Environmental and Natural Studies, 2/3, 116-132.
  • Cezar, Mustafa (1985), Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayını.
  • Çeker, Ali ve Belge, Rauf (2015), “İstanbul’da Kentsel Dönüşüm Kapsamında Gerçekleşen Bir Olgu: Soylulaştırma”, Türk Coğrafya Dergisi, 65, 77-86.
  • Enlil, Zeynep Merey (2000), “Yeniden İşlevlendirme ve Soylulaştırma: Bir Sınıfsal Proje Olarak Eski Kent Merkezlerinin ve Tarihi Konut Dokusunun Yeniden Ele Geçirilmesi”, domus m, 8, 46-49.
  • Eravşar, Osman (2004), Tokat Tarihi Su Yapıları (Hamamları), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • Erdemir, Yaşar (1986), “Tokat Yöresindeki Ahşap Camilerin Kültürümüzdeki Yeri”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, (2-6 Temmuz 1986, Tokat), Ankara: Gelişim Matbaası, 295-312.
  • Erder, Cevat (2007), Tarihi Çevre Bilinci, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Basım İşliği.
  • Erkara, Ayşe (2019), Kentsel Korumada Sürdürülebilir Turizm İlkelerinin Belirlenmesi: Tokat Kentsel Sit Alanı Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
  • Gülebenzer, Serhat (2016), Geleneksel Tokat Evleri Kültür Konutunun İç Mekân Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
  • Gündoğdu, Hamza-Bayhan, Ahmet Ali-Aktemur, Ali Murat-Kukaracı, İshak Umut-Çelik, Adem-Güneş, Burhanettin (2006), Tarihi Yaşatan İl Tokat, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını.
  • Halaç, Hicran Hanım ve Acar Ata, İ. (2016), Niğde’de Bir Soylulaştırma Denemesi; Cullaz Sokak, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/ 23, 494-504.
  • ICOMOS, (1996), Su Altı Kültür Mirasının Korunması ve Yönetim Tüzüğü, Çeviri: Zeynep Ahunbay, 2003.
  • ICOMOS, (2011), Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması ve Yönetimiyle İlgili Valetta İlkeleri, 17. ICOMOS, Paris. Çeviri: Zeynep Ahunbay, 2014.
  • Mehmet Besim ve Savuran, Osman Nuri (1931-1955), Tokat Müzesi: Tarihi Yapılar, Eski Eserler ve Bölgeleri, Tokat'lı Meşhurlar, (Yayımlanmamış Monografi Çalışması), Tokat: Tokat Müzesi.
  • Kayasü, Serap ve Yetişkul, Emine (2013), “Bir Araştırma Çerçevesi: Soylulaştırma 2.0”, Planlama, 23/3, 147-152.
  • Kavukçuoğlu Yüzer, Seda (2022), “Sıkdişini Helası Su ve Temizlik Müzesi Restorasyonu”, 5. Tokat Sempozyumu (14-16 Ekim 2022, Tokat), Özet Kitabı, 273-274.
  • Özden, Pelin Pınar (2001), “Kentsel Yenileme Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Düşünceler ve İstanbul Örneği”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 23-24, 255-270.
  • Özden, Pelin Pınar, (2008), Kentsel Yenileme, Ankara: İmge Kitabevi.
  • Şenel, Serkan ve Ekinci, Abdullah (2021), “19. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Sokak: Yapı ve Değişim”, Bingöl Araştırmaları Dergisi, 8/1, 101-118.
  • Şişmanyazıcı, Begüm ve Turgut Yıldız, Hülya (2010), “Tarihî Kentsel Alanlarda “Toplumsal ve Mekânsal Yeniden Yapılanma”: Fener ve Balat Örneği”, Mimarlık, 352. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=366&RecID=2324
  • Uysal, Ali Osman (1986), “Tokat’taki Osmanlı Camileri”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, (2-6 Temmuz 1986, Tokat), Ankara: Gelişim Matbaası, 313-364.
  • Witherick, Michael ve Ross, Simon ve Small, John (2001), A Modern Dictionary of Geography, London: Oxford University Press.
  • Yavuz, Sutay (2020), “Türkiye’de İç Göç Dinamikleri”, Göç Sosyolojisi, (Ed. Fuat Güllüpınar), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, 85-133.
  • Yavi, Ersal (1986), Tokat, İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
  • URL 1. https://m.facebook.com/Tokatadair/posts/1392648414229557?locale2=ja_JP
  • URL 2. https-//twitter.com/hergezgin/status/1292215315372412929/photo/1.jpeg
  • URL 3. https://www.haberler.com/yerel/tokat-ta-kultur-evi-projesi-3282490-haberi/
  • URL 4. https://www.bitokat.com/kesfet/tokat-takyeciler-camisi,
  • URL 5. https://ar.pinterest.com/pin/801148221193527437/?nic_v3=1a9uXrSoF
  • URL 6. https://tr.foursquare.com/v/takyeciler-camii/51e9151e498ef9568aa9671f
  • URL 7. https://gezgince.com/tr/gezinti/takyeciler-cami/
APA AKIN E, KALINBAYRAK ERCAN A (2023). KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. , 311 - 341. 10.31765/karen.1200623
Chicago AKIN EMINE SAKA,KALINBAYRAK ERCAN AYGUN KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. (2023): 311 - 341. 10.31765/karen.1200623
MLA AKIN EMINE SAKA,KALINBAYRAK ERCAN AYGUN KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. , 2023, ss.311 - 341. 10.31765/karen.1200623
AMA AKIN E,KALINBAYRAK ERCAN A KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. . 2023; 311 - 341. 10.31765/karen.1200623
Vancouver AKIN E,KALINBAYRAK ERCAN A KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. . 2023; 311 - 341. 10.31765/karen.1200623
IEEE AKIN E,KALINBAYRAK ERCAN A "KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ." , ss.311 - 341, 2023. 10.31765/karen.1200623
ISNAD AKIN, EMINE SAKA - KALINBAYRAK ERCAN, AYGUN. "KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ". (2023), 311-341. https://doi.org/10.31765/karen.1200623
APA AKIN E, KALINBAYRAK ERCAN A (2023). KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 9(19), 311 - 341. 10.31765/karen.1200623
Chicago AKIN EMINE SAKA,KALINBAYRAK ERCAN AYGUN KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 9, no.19 (2023): 311 - 341. 10.31765/karen.1200623
MLA AKIN EMINE SAKA,KALINBAYRAK ERCAN AYGUN KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.9, no.19, 2023, ss.311 - 341. 10.31765/karen.1200623
AMA AKIN E,KALINBAYRAK ERCAN A KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2023; 9(19): 311 - 341. 10.31765/karen.1200623
Vancouver AKIN E,KALINBAYRAK ERCAN A KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2023; 9(19): 311 - 341. 10.31765/karen.1200623
IEEE AKIN E,KALINBAYRAK ERCAN A "KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ." Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 9, ss.311 - 341, 2023. 10.31765/karen.1200623
ISNAD AKIN, EMINE SAKA - KALINBAYRAK ERCAN, AYGUN. "KÖHNELEŞMİŞ TARİHİ KENT ÇEKİRDEKLERİNİN SOYLULAŞTIRILMASI ÜZERİNE: TOKAT SULU SOKAK ÖRNEĞİ". Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 9/19 (2023), 311-341. https://doi.org/10.31765/karen.1200623