Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 18 Sayfa Aralığı: 234 - 251 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.28981/hikmet.1158734 İndeks Tarihi: 01-10-2023

TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ

Öz:
İnsana ait tüm duygu ve düşüncelerin işlendiği Divan Edebiyatında dile getirilen önemli konulardan birisi de eleştiridir. Divanlarda aşk, tasavvuf, tabiat, kahramanlık konuları işlendiği gibi eleştiri ve tenkit içerikli konularda işlenmiştir. Divan Edebiyatında eleştiri ve tenkitin boyutları çeşitli bir mahiyettedir. Bu makalede ele alacağımız eleştiri ise bir şairin divanında başka bir şairi eleştirmesidir. Eleştiren şair Taşlıcalı Yahyâ Bey, eleştirilen şair ise Hayâlî Bey’dir. Her iki şairde aynı dönemin yani on altıncı yüzyıl şairleridir. Her ikisi de hem kendi dönemlerinde tanınmış hem de şöhretleri günümüze kadar gelmiş şairlerdir. Divan Edebiyatının gelişmesinde ve zenginleşmesinde önemli katkıları olan şairlerdir. Ancak şunu unutmamak gerekir ki yüksek meziyetli şairlerinde insanî yönleri kendini gösterir. Onlar da diğer insanlar gibi bir başkasına karşı kıskançlık, kızgınlık, dargınlık, rekabet etme duygularına kapılıp bu duygularla hareket edebilirler. Şairler kendilerine ait yaşadıkları bu duyguları da şiirle dile getirirler. Aslında bu durum şairlerin kendilerine karşı duydukları güvenleri ve yanlış bir şekilde sanıldığı gibi kişisel duygu, düşüncelerin divanlarda yer almadığı zannının da yanlışlığını gösterir. Divanlarda bu şekilde şairlerin hayatından ve özel durumlarından izler görülür. Aynı zamanda şairlerin birbirlerinden kopuk olmadıklarını, birbirlerini takip ettiklerini ve bir iletişim hâlinde olduklarının da göstergesidir. Bu makalede, Yahyâ Bey divanında Hayâlî Bey eleştirisini içeren şiirler tespit edilerek bu şiirlerin tahlili yapılmıştır. Böylelikle bir şairin divanında başka bir şairi hangi açılardan eleştirildiğinin hususları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca şairlerin bilinip, tanıtılması amacıyla her iki kıymetli şairin hayatları ve edebî şahsiyetleri hakkında bilgi verilmiştir.
Anahtar Kelime: Yahyâ Bey Hayâlî Bey Divan Edebiyat Şiir Eleştiri

HAYALI BEY CRITICISM IN THE DIVAN OF YAHYA BEY FROM TAŞLICA

Öz:
One of the significant issues mentioned in Divan Literature, where all feelings and thoughts belong to human beings are expressed, is criticism. In the Divans, the subjects of love, mysticism, nature and heroism were handled as well as the subjects of criticism and thematic of disapprobation. The dimensions of criticism and disapprobation in Divan Literature are in various entity. The criticism that we will deal with in this article is that a poet criticizes another poet in his Divan. The criticizing poet is Taşlıcalı Yahyâ Bey, and the criticized poet is Hayâlî Bey. Both poets are poets of the same period, namely the sixteenth century. Both of them are poets who were both famous in their own time and whose fames have survived until today. They are poets who have made significant contributions to the development and enrichment of Divan Literature. However, we must not forget that the human aspects of poets with high merits show themselves. Like other people, they could feel jealousy, annoyance, resentment, and rivalry against another person and act with these feelings. Poets also express these feelings of their own by means of poetry. In fact, this situation shows the self- confidence of the poets and fallacy of the assumption that personal feelings and thoughts do not take place in the Divans, as it is mistakenly assumed. In this way, traces of poets' lives and special situations are seen in the divans.At the same time, it is an indication that the poets are not disconnected from each other, that they follow each other and are in communication with themselves. In this article, poems including the criticism of Hayâlî Bey in Yahyâ Bey's Divan were determined and analyzed. Thus, In the Divan of a poet, the aspects of another poet perspectives of which were critised, were tried to be revealed. In addition, in order to make the poets known and introduced, information about the lives and literary personalities of both valuable poets was given.
Anahtar Kelime: Taşlıcalı Yahyâ Bey Hayâlî Bey Divan Literature Poetry Criticism

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Âşık Çelebi. (2018),Meşâ’irü’ş-şu’arâ, (Hazırlayan: Filiz Kılıç), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Aydın, Abdullah. (2014), “Divan Şairleri Arasında Şair ve Şiire Dair Atışmalar”, Turkish Studies, C 9, S 3, s. 213-237.
  • Bayram, Yavuz. (2007), “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”, Turkish Studies, C 2, S 4, s. 209-219.
  • Beyânî, Mustafa Cârullahzâde. (2017), Tezkiretü’ş-şu’arâ, (Hazırlayan: Aysun Sungurhan), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Bursalı Mehmed Tahir Bey. (1972), Osmanlı Müellifleri C.2, (Hazırlayanlar: A.Fikri Yavuz, İsmail Özmen), Meral Yayınevi, İstanbul.
  • Bozyiğit, Esra. (2021), Taşlıcalı Yahyâ Bey Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Nesre Çeviri-Sözlük),Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
  • Çavuşoğlu, Mehmed. (1986), “Yahyâ Bey, Dukaginzâde”, İslâm Ansiklopedisi, C 13, MEB Yayınları, İstanbul.
  • Çelik Vural, Büşra. (2021), Hayâlî Bey Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dil İçi Çeviri), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Antalya.
  • Demir, Hiclâl. (2014), “Şairler Menbaı Vardar Yenicesi ve Vardar Yeniceli Üç Şair Hayretî-Usûlî-Hayâlî”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 7, S 1, s. 48-59.
  • Devellioğlu, Ferit. (1998), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
  • Gelibolulu Mustafa Âlî. (2017), Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, (Hazırlayan: Mustafa İsen), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Kınalızâde Hasan Çelebi. (2017), Tezkiretü’ş-şu’arâ, (Hazırlayan: Aysun Sungurhan), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Kaya, Bayram Ali. (2011), “Taşlıcalı Yahyâ”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C 40, TDV Yayınları, İstanbul.
  • Kaya, İ.Güven. (2006), “Yahyâ Bey’in Kasidelerinde Tarihî Gerçekler”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, C 28, S 28, s. 53-75.
  • Latîfî. (2018), Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, (Hazırlayan: Rıdvan Canım), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Kılıç, Zülküf. (2008), Türk Divan Şiirinde Sosyal Eleştiri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
  • Kurnaz, Cemal. (1987), Hayâlî Bey Divanı Tahlili, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara .
  • Özder, Deva. (2020), “Taşlıcalı Yahyâ Bey Divanında Şiir Anlayışı”, Türük Dergisi, C 8, S 20, s. 234-280
  • Özlük, Işılay Pınar. (2011), “Edirneli Nazmî’nin Türkî-i Basit Divanı’nda Giyim Unsurları”, Sosyal Bilimler Dergisi, C 1, S 2, s. 97-113.
  • Sağlam, Ayşe. (2016), Taşlıcalı Yahyâ Bey ve Hamsesi, Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Diyarbakır.
  • Sehî Beg. (2017), Heşt-Bihişt, (Hazırlayanlar: Haluk İpekten, Günay Kut, Mustafa İsen, Hüseyin Ayan, Turgut Karabey), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • Sevimli, Erdem. (2020), “16.Yüzyıl Klasik Türk Şiirinde Kalenderî Algısı”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, C 18, S 35, s. 31-66.
  • Tarlan, Ali Nihat. (1946), “Hayâlî Bâkî”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C 1, S 1, s. 26-38.
  • Taşlıcalı Yahyâ Bey. (1977), Divan, (Hazırlayan: Mehmet Çavuşoğlu), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
  • Yılmaz, Kadri Hüsnü. (2018), “Divan Şairlerinin Meydan Okumaları ve Kendi Şiirlerine Nazire İstekleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, C 7, S 3, s.1660-1678.
APA GÜRGEN A, göktaş m (2023). TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. , 234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
Chicago GÜRGEN ARİF,göktaş mehmet TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. (2023): 234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
MLA GÜRGEN ARİF,göktaş mehmet TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. , 2023, ss.234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
AMA GÜRGEN A,göktaş m TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. . 2023; 234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
Vancouver GÜRGEN A,göktaş m TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. . 2023; 234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
IEEE GÜRGEN A,göktaş m "TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ." , ss.234 - 251, 2023. 10.28981/hikmet.1158734
ISNAD GÜRGEN, ARİF - göktaş, mehmet. "TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ". (2023), 234-251. https://doi.org/10.28981/hikmet.1158734
APA GÜRGEN A, göktaş m (2023). TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. Hikmet-akademik edebiyat dergisi (Online), (18), 234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
Chicago GÜRGEN ARİF,göktaş mehmet TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. Hikmet-akademik edebiyat dergisi (Online) , no.18 (2023): 234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
MLA GÜRGEN ARİF,göktaş mehmet TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. Hikmet-akademik edebiyat dergisi (Online), vol., no.18, 2023, ss.234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
AMA GÜRGEN A,göktaş m TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. Hikmet-akademik edebiyat dergisi (Online). 2023; (18): 234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
Vancouver GÜRGEN A,göktaş m TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ. Hikmet-akademik edebiyat dergisi (Online). 2023; (18): 234 - 251. 10.28981/hikmet.1158734
IEEE GÜRGEN A,göktaş m "TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ." Hikmet-akademik edebiyat dergisi (Online), , ss.234 - 251, 2023. 10.28981/hikmet.1158734
ISNAD GÜRGEN, ARİF - göktaş, mehmet. "TAŞLICALI YAHYÂ BEY DİVANINDA HAYÂLÎ BEY ELEŞTİRİSİ". Hikmet-akademik edebiyat dergisi (Online) 18 (2023), 234-251. https://doi.org/10.28981/hikmet.1158734