Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006)
Yıl: 2023 Cilt: Sayı: 11 Sayfa Aralığı: 200 - 230 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 İndeks Tarihi: 24-10-2023
Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006)
Öz: Tüm dünya kentleri gibi İstanbul da tarih boyunca bir “göçmen kenti” olur. Cumhuriyet tarihinin ilk yıllarından itibaren kente göç süreci zayıftır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kırsal bölgelerin yapısal karakterinde değişim başlar. 1950 sonrasında yaşanan kitlesel göç hareketiyle de kentleşme ve kent yeni bir hâle bürünür. 1980’lerin ikinci yarısında ise kentlere “travmatik göçle” Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan gelenler büyük şehirlerde yeni yoksulluk mekânlarında yaşamlarını sürdürür. İşte bu yaşanan dönüşümlerin bir biçimde görünür kılındığı alanlardan biri de sinemadır. Türk sinemasında 1980 sonrasında çekilen iç göç filmlerinde İstanbul’un nasıl temsil edildiğini irdelemeyi amaçlayan bu çalışmada film çözümlemesinde iç göç sürecinin tarihsel sosyolojik verileri ve trope’lar kullanılmıştır. Talihli Amele (Atıf Yılmaz, 1980), At (Ali Özgentürk, 1982), Yosma (Orhan Elmas, 1984), Çaresizim (Melih Gülgen, 1984), Bir Avuç Cennet (Muammer Özer, 1985), Züğürt Ağa (Yavuz Turgul, 1985), Bir Küçük Bulut (Faruk Turgut, 1990), Uzak (Nuri Bilge Ceylan, 2002), Güneşi Gördüm (Mahsun Kırmızıgül, 2009) ve Uzak İhtimal (Mahmut Fazıl Coşkun, 2009) filmlerinde İstanbul, ölümün, kayıpların ve mücadelenin verildiği bir kent hâline gelir. Filmlerin kendisi bu gerçeği dile getirir. Yaşayanların değil ölülerin kentidir İstanbul!
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmad, F. (2014). Modern Türkiye’nin oluşumu (Y. Alogan, çev.). İstanbul: Kaynak.
- Akbulut, G. (2003). İstanbul’un modernleşmesi ve sinema. Varlık Dergisi, 1153, 15-17.
- Altınsay, İ. (1996). Sinemanın orta yeri İstanbul’du. İstanbul, 18, 73-75.
- Arslan, U. T. (2010). Mazi kabrinin hortlakları türklük, melankoli ve sinema. İstanbul: Metis.
- Aymaz, G. (2003). Uzak’taki kent, kentteki uzaklık. Varlık Dergisi, 1153, 18-24.
- Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan romana edebiyat teorisinden dil felsefesine seçme yazılar (C. Soydemir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Bakhtin, M.(2005). Rabelais ve dünyası (Ç. Öztek, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Balcı, Ş. (2018). 2000’ler Türk sinemasında kentsel dönüşüm. Sinecine, 9(2), 71-109.
- Balcı, Ş.(2021). Türk sinemasında aidiyetsizliğin mekânı: Kayıplar ve ölüler kenti İs- tanbul. Phoenix Yayınevi.
- Balcı Gülpınar, D. (2020). Köyden indim İstanbul’a: Türkiye sinemasında iç-göç gül- dürüsü. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7(1), 102-121.
- Batur, A. (1996). Yarının İstanbul’u. F. Türe (Der.), İstanbul’un dört çağı İstanbul pa- nelleri içinde (ss. 89-121). Yapı Kredi Yayınları.
- Baydar, O. (1999). Doğu ve Güneydoğu’da zorunlu göç. O. Baydar (Der.), 75 yılda köylerden şehirlere içinde (s. 333). Tarih Vakfı.
- Bilgili, A., Aydoğan, F., & Güngör, C. (1997). Doğu Anadolu Bölgesinde zorunlu göç olgusunun sosyolojik çözümlemesi: Van örneği. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi Top- lum ve Göç (ss. 327-338). DİE.
- Ceylan, N. B. (Yön.). (2002). Uzak [Sinema Filmi]. NBC Ajans.
- Coşkun, M. F. (Yön.). (2009). Uzak İhtimal [Sinema Filmi]. Hokusfokus Film.
- Çavdar, A., & Tan, P. (2013). Sunuş. A. Çavdar & P. Tan (Der.), İstanbul: Müstesna şeh- rin istisna hali içinde (ss. 7-16). Sel Yayıncılık.
- Çelik, M. F. (2017). Türk sinemasında iç göç filmlerinde birey ve mekan algısı (1960- 2009) (Yayımlanmamış doktora tezi). Işık Üniversitesi.
- Çiçekoğlu, F. (2007). Vesikalı şehir. Metis Yayınları.
- Çiçekoğlu, F. (2015).Şehrin itirazı gezi direnişi öncesi İstanbul filmlerinde isyan eşiği. Metis Yayınları.
- Duyan, Y. (2011). Türkiye sinemasında travesti ve transeksüellere yönelik mekân kurgusu üzerine bir inceleme. Sinecine, 2(1), 21-41.
- Erden, D. (Mart 2009). Haliç’te dönüşüm ve tarihsel süreklilik. Voyvoda Cadde- si toplantıları 2008-2009. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi. http:// www.obarsiv.com/pdf/dilek_erden.pdf. 22 Nisan 2020.
- Elmas, O. (Yön.). (1984). Yosma [Sinema Filmi]. Özer Film.
- Erder, S. (1998). Köysüz “köylü” göçü. Görüş, 34, 24-26.
- Erder, S. (2010). İstanbul’a bir kent kondu: Ümraniye. İletişim Yayınları.
- Erder, S. (2015a). Yeni kentliler ve kentin yeni yoksulları. İstanbul bir kervansaray (mı?): Göç yazıları içinde (ss. 3-16). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Erder, S. (2015b). Zorunlu göç ve sonrası. İstanbul bir kervansaray (mı?): Göç yazıları içinde (ss. 35-40). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
- Güçhan, G. (1992). Toplumsal değişme ve Türk sineması. İmge Kitabevi.
- Gündüz, M., & Yetim, N. (1997). Terör ve göç. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi Toplum ve Göç (109-118). DİE.
- Güvenç, M. (2009a). Sunuş. M. Güvenç (Der.), Eski İstanbullular, yeni İstanbullular içinde (ss. 7-11). Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
- Güvenç, M. (2009b). Küreselleşme bağlamında İstanbul’a göç ve İstanbul’dan göç. M. Güvenç (Der.), Eski İstanbullular, yeni İstanbullular içinde (ss. 130-140). Osman- lı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
- Gülgen, M. (Yön.). (1984). Çaresizim [Sinema Filmi]. Gülgen Film.
- Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (2006). Türkiye’de göç ve yerinden edilmiş nüfus araştırmaları (NEE-HÜ.06.01). Ankara: İsmat. http://www.hips.ha- cettepe.edu.tr/TGYONA-AnaRapor.pdf. 15 Mart 2019.
- Hay, j. (2001). Shamrock: Houston’s green promise. M. Shiel & T. Fitzmaurice (Der.), Cinema and the city, film and urban societies in a global contex içinde (ss. 75-87). Blackwell Publishers.
- Işık, O., & Pınarcıoğlu, M. (2013). Nöbetleşe yoksulluk: Gecekondulaşma ve kent yok- sulları Sultanbeyli örneği. İletişim Yayınları.
- Işıl, M. (2021). Beyazperdede İstanbul’un göç öyküleri. T. Arslan (Der.), Türk sinema- sında İstanbul içinde (ss. 72-104). İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
- İçduygu A., & Sirkeci, İ. (1999). Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde göç hareketleri.
- O. Baydar (Der.), 75 yılda köylerden şehirlere içinde (ss. 249-268). Tarih Vakfı Ya- yınları.
- İnalhan, G. (2020). İnsan-mekân-zaman: Yerinde yaşlanma ve sağlık- herkes için ya- şanılabilir kent. Cogito, 98, 153- 164.
- Kazgan, G. (1970). Milli Türk devletinin kuruluşu ve göçler. İstanbul Üniversitesi İkti- sat Fakültesi Mecmuası, 30(14), 313-331.
- Keleş, R. (2014). 100 soruda Türkiye’de kentleşme, konut ve gecekondu. Cem Yayı- nevi.
- Keyder, Ç. (2013). Arka plan (S. Savran, Çev.). Ç. Keyder (Der.), İstanbul küresel ile yerel arasında içinde (ss. 9-40). Metis Yayınları.
- Keyder, Ç. (2014). Sunuş: İstanbul dönüşüm coğrafyası. A. B. Candan & C. Özbay (Der.), Yeni İstanbul çalışmaları, sınırlar, mücadeleler, açılımlar içinde (ss. 127-132). Metis Yayınları.
- Kırmızıgül, M. (Yön.). (2009). Güneşi Gördüm [Sinema Filmi]. Boyut Film.
- Makal, O. (2014). Sinemada yedinci adam Türk sinemasında iç ve dış göç olayı. Marş Matbaası.
- Mertol, H., Köksal, Ü., & Yıldırım, M. (2021). Türk sinemasında iç göç: 1950-1960 döneminin coğrafi olarak okunması. Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi, 14(3), 765- 776.
- Monaco, J. (2011). Bir film nasıl okunur? Sinema dili, tarihi ve kuramı (E. Yılmaz, Çev.). Oğlak Yayıncılık.
- Neyzi, L. (2009). “Eski İstanbul”un şehir kültürünü hatırlamak: Yaşanmışlıklar, bel- lek ve nostalji. M. Güvenç (Der.), Eski İstanbullular, yeni İstanbullular içinde (ss. 78-83). Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
- Özbay, F. (1999). İstanbul’da göç ve il içi nüfus hareketleri (1985-1990). O. Baydar (Der.), 75 yılda köylerden şehirlere içinde (ss. 277-294). Tarih Vakfı Yayınları.
- Özbay, F. (2009). İstanbul’da 1950 sonrası nüfus dinamikleri. M. Güvenç (Der.), Eski İstanbullular, yeni İstanbullular içinde (ss. 54-77). Osmanlı Bankası Arşiv ve Araş- tırma Merkezi.
- Özbay, F. (2015a). Giriş.Dünden bugüne aile, kent ve nüfus içinde (ss. 13-28). İleti- şim Yayınları.
- Özbay, F. (2015b). İstanbul nüfusu ve göçler. Dünden bugüne aile, kent ve nüfus içinde (ss. 131-171). İletişim Yayınları.
- Özbay, F. (2015c). Nüfus hareketleri ve devlet politikaları. Dünden bugüne aile, kent ve nüfus içinde (ss. 205-252). İletişim Yayınları.
- Özer, M. (Yön.). (1985). Bir Avuç Cennet [Sinema Filmi]. Mine Film.
- Özer, N. P., & Yarar, A. E. (2018). Paradigmasal dönüşüm ve Züğürt Ağa filmi. eKur- gu, 26(1), 1-15.
- Özgentürk, A. (Yön.). (1982). At [Sinema Filmi]. Kentsel Film.
- Öztürk, M. (2014). Sine-Masal kentler modernitenin iki “kahramanı” kent ve sinema üzerine bir inceleme. Doğu Kitabevi.
- Öztürk, Z. (2003). 1923-1950 yılları arasında Türk sineması ve İstanbul. D. Bayrak- dar (Der.), Türk film araştırmalarında yeni yönelimler içinde (ss. 59-67). Bağlam Yayıncılık.
- Paquot, T. (2011). Şehirsel bedenler beton ile asfalt arası(nda) hassasiyetler (Z. Ben- gü, Çev.). Everest Yayınları.
- Pişkin, G. (2010). Türkiye’de göç ve Türk sinemasına yansımaları: 1960-2009. Humanities, 5(1), 45-65.
- Ryan, M., & Kellner, D. (2000). Politik kamera çağdaş Hollywood sinemasının ideolo- jisi ve politikası (E. Özsayar, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Sey, Y. (1998). Cumhuriyet döneminde konut. Y. Sey (Der.), 75 yılda değişen kent ve mimarlık içinde (ss. 273-300). Tarih Vakfı Yayınları.
- Soysal, L. (2011). Kentin geleceği/gelecekleri; yeni yüzyıla uyumlu İstanbul (E. Ay- han, Çev.). D. Göktürk, L. Soysal & İ. Türeli (Der.), İstanbul nereye? küresel kent, kültür, Avrupa içinde (ss. 380-400). Metis Yayınları.
- Sönmez, M. (1996). İstanbul’un iki yüzü. Arkadaş Yayınevi.
- Suner, A. (2004). Masum ve mahsun: 1990’lar korku sineması. D. Bayrakdar (Der.), Türk film araştırmalarında yeni yönelimler içinde (ss. 257-264). Bağlam Yayıncılık.
- Suner, A. (2006). Hayalet ev yeni Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. Metis Yayınları.
- Tanpınar, A. H. (2014). Beş şehir. Dergah Yayınları.
- Tekeli, İ. (1998). Türkiye’de içgöç sorunsalı yeniden tanımlama aşamasına geldi. A. İçduygu, İ. Sirkeci & İ. Aydıngün (Der.), Türkiye’de içgöç içinde (ss. 7-21). Tarih Vak- fı Yayınları.
- Tekeli, İ. (2009). Modernleşme sürecinde İstanbul’un nüfus dinamikleri nasıl de- ğerlendirilmeli?. M. Güvenç (Der.), Eski İstanbullular, yeni İstanbullular içinde (ss. 11-34). Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
- Turgul, Y. (Yön.). (1985). Züğürt Ağa [Sinema Filmi]. Mine Film.
- Turgut, F. (Yön.). (1990). Bir Küçük Bulut [Sinema Filmi]. Uzman Film.
- Türeli, İ. (2011). Göçmenlerin gözüyle İstanbul. D. Göktürk, L. Soysal & İ. Türeli (Der.), İstanbul nereye? Küresel kent, kültür, Avrupa içinde (ss. 191-215). Metis Ya- yınları.
- Ulusay, N. (2008). Melez imgeler: Sinema ve ulusötesi oluşumlar. Dost Kitabevi.
- Ünlü-Yücesoy, E., & Güvenç, M. (2010). İstanbul’un yeni zamanları: 1990 sonrası ikti- sadi ve sosyal yapıda değişme. Ç. Keyder (Der.), Küreselleşen İstanbul’da ekonomi içinde (ss. 12-19). Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
- Wilding, R., & Baldassar, L. (2018). Ageing, migration and new media: The signifi- cance of transnational care. Journal of Sociology, 54(2), 1-10.
- Yaren, Ö. (2008). Altyazılı rüyalar Avrupa göçmen sineması. De Ki Basım Yayım.
- Yıldırmaz, S. (2021). Türkiye’de köylülüğün sosyal tarihi (1945- 1960). İletişim Yayın- ları.
- Yıldız, E. (2008). Gecekondu sineması. Hayalet Kitap.
- Yılmaz, A. (Yön.). (1980). Talihli Amele [Sinema Filmi]. Adaf Film.
- Yumul, A. (2018). Don Kişot’tan Züğürt Ağa’ya aşkın yurtsuzluk. SineFilozofi Dergisi, 3(6), 75-90.
- Yüksel, S. E. (2012). 1990 sonrası Türk sinemasında melodramatik imgelem. Sineci- ne, 3(2), 7-33.
- Zengin Çelik, H. & Tezcan, S. (2017). Türk sinemasında göç temalı İstanbul filmleri üzerinden kentlerdeki mekânsal ve toplumsal değişimlerin incelenmesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 619-636.
| APA | Balcı Ş (2023). Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). , 200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| Chicago | Balcı Şeyma Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). (2023): 200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| MLA | Balcı Şeyma Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). , 2023, ss.200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| AMA | Balcı Ş Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). . 2023; 200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| Vancouver | Balcı Ş Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). . 2023; 200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| IEEE | Balcı Ş "Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006)." , ss.200 - 230, 2023. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| ISNAD | Balcı, Şeyma. "Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006)". (2023), 200-230. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| APA | Balcı Ş (2023). Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim , (11), 200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| Chicago | Balcı Şeyma Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim , no.11 (2023): 200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| MLA | Balcı Şeyma Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim , vol., no.11, 2023, ss.200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| AMA | Balcı Ş Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim . 2023; (11): 200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| Vancouver | Balcı Ş Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006). Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim . 2023; (11): 200 - 230. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| IEEE | Balcı Ş "Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006)." Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim , , ss.200 - 230, 2023. 10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
| ISNAD | Balcı, Şeyma. "Kapılarını Açmayan Kent: İç Göç Filmlerinde İstanbul (1980-2006)". Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim 11 (2023), 200-230. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.11.195 |
