Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik
Yıl: 2023 Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı Sayfa Aralığı: 120 - 151 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.25295/fsecon.1355937 İndeks Tarihi: 16-11-2023
Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik
Öz: Bu çalışma, 2000 yılı sonrası dönemde Türkiye’de tarımsal sürdürülebilirliğin durumunu agroekolojik bakış açısından değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Agroekoloji, modern endüstriyel tarım sistemlerinin neden olduğu çeşitli çevresel ve sosyoekonomik sorunlara alternatif bir yaklaşım sunarken, üretim sürecinde yer alan tüm paydaşların katılımını öncelemektedir. Bu bağlamda kimyasal girdi kullanımının azaltılması, biyoçeşitliliğin ve toprağın korunması, küçük üreticiler başta olmak üzere tarımsal üreticiler arasında bilgi, beceri ve teknoloji akışının sağlanması, kır ile kent arasında bir toplumsal dayanışma ekonomisinin oluşturulması agroekolojinin amaçları arasında yer almaktadır. Çalışmada ele alınan dönem, Türkiye’de tarım sektöründeki neoliberal politikaların egemenlik kazandığı ve etkilerinin gözlemlendiği döneme denk gelmektedir. Söz konusu etkiler, tarımsal girdi ve ürün piyasalarında eş anlı olarak ortaya çıkmıştır. Bu dönüşümün refah etkileri büyük ölçekli ulusal tarımsal işletmeler ve çokuluslu şirketler lehine olmuş, küçük ve orta ölçekli işletmeler ise bu dönüşümden olumsuz etkilenmiştir. Tarımsal girdi kullanımının arttığı bu dönemde dönüşüme ayak uyduramayan küçük aile işletmelerinin bir bölümü tarımsal üretimden çekilirken önemli miktarda tarımsal arazi de üretim dışında kalmış ve kırdan kente göç hızlanmıştır. Çalışmada tarımsal sürdürülebilirliğin değerlendirilmesinde ilgili yazında belirtilen çevresel, sosyal ve ekonomik boyutlar dikkate alınarak betimleyici analiz yöntemi kullanılmıştır. Çevresel boyutun değerlendirilmesinde doğal kaynak ve girdi kullanım eğilimleri ile sera gazı salımları dikkate alınırken, sosyal boyutun göstergesi olarak gıda güvenliği, ekonomik boyutun göstergesi olarak ise çiftçi gelirleri kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları, değerlendirilen üç boyut itibariyle Türkiye’de çeşitli sorunlar bulunduğunu göstermekte ve tarımsal sürdürülebilirliğin gerilemekte olduğuna işaret etmektedir. Türkiye’de politik karar alıcıların, üreticilerin ve tüketicilerin uyum halinde kararlar alıp birlikte hareket ederek tarımsal sürdürülebilirliğe katkı sunabilecekleri gerçeği bulunmakla birlikte agroekolojik dönüşümün önünde önemli yapısal, sosyoekonomik ve politik zorluklar bulunmaktadır.
Anahtar Kelime: Agricultural Sustainability in Turkey from an Agroecological Perspective
Öz: This study aims to evaluate the status of agricultural sustainability in Turkey from an agroecological perspective in the post-2000 period. Agroecology offers an alternative approach to the various environmental and socioeconomic problems caused by modern industrial agricultural systems, prioritizing the participation of all stakeholders in the production process. In this context, agroecological objectives include reducing chemical input usage, conserving biodiversity and soil, facilitating the flow of knowledge, skills, and technology among agricultural producers, especially among small-scale farmers, and creating a social solidarity economy between rural and urban areas. The period under consideration in the study coincides with the dominance of neoliberal policies in the agricultural sector in Turkey and the observed effects of these policies. These effects have simultaneously emerged in agricultural input and product markets. The welfare impacts of this transformation have favored large-scale national agricultural enterprises and multinational corporations, while small and medium-sized enterprises have been adversely affected. During this period, some small family-run farms unable to adapt have exited agriculture, and a significant amount of agricultural land has remained unused, accelerating rural-to-urban migration. In assessing agricultural sustainability, we use a descriptive analysis method, taking into account the environmental, social, and economic dimensions as outlined in the relevant literature. The environmental dimension considered natural resource and input use trends as well as greenhouse gas emissions, while as indicators of the social and economic dimensions, we use food security and farmer incomes, respectively. The findings of the study indicate that there are various problems in Turkey concerning all three dimensions evaluated, and agricultural sustainability is declining. While policymakers, producers, and consumers in Turkey have the potential to contribute to agricultural sustainability through synchronized decision-making and collective action, there are significant structural, socioeconomic, and political challenges ahead for agroecological transformation.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ağır, S., Derin-Güre, P. & Şentürk, B. (2023). Farmers’ Perspectives on Challenges and Opportunities of Agrivoltaics in Turkiye: An Institutional Perspective. Renewable Energy, 212, 35-49. Doi: 10.1016/j.renene.2023.04.137
- Aküzüm, T., Çakmak, B. & Gökalp, Z. (2010). Türkiye’de Su Kaynakları Yönetiminin Değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 67-74.
- Altieri, M. A. (2018). Agroecology: The Science of Sustainable Agriculture. Boca Raton: CRC Press.
- Ataseven, Y., Arısoy, H., Gürer, B., Demirdöğen, A., Ören, N. & Olhan, E. (2020). Küresel Tarım Politikaları ve Türkiye Ekonomisine Yansımaları. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi, Ankara.
- Atiyas, İ. & Bakış, O. (2013). Aggregate and Sectoral TFP Growth in Turkey: A Growth Accounting Exercise. TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu Working Paper No. 2013-1. https://ref.sabanciuniv.edu/sites/ref.sabanciuniv.edu/files/tfp_tur_refwp_1.pdf
- Coopération Internationale pour le Développement et la Solidarité. (2018). The Principles of Agroecology: Towards Just Resilient and Sustainable Food Systems. CIDSE. https://www.cidse.org/wp-content/uploads/2018/04/EN_The_Principles_of_Agroecology_CIDSE_2018.pd
- Dağhan, H. & Öztürk, M. (2015). Soil Pollution in Turkey and Remediation Methods. K. R. Hakeem, K. R. Sabir, M., Öztürk & A. R. Mermut (Der.), Soil Remediation and Plants: Prospects and Challenges (287-312). Elsevier.
- Doktar. (2018). Çiftçinin Nabzı Araştırması 2018. İzmir
- Doktar. (2019). Çiftçinin Nabzı Araştırması 2019. İzmir
- Doktar. (2020). Çiftçinin Nabzı Araştırması 2020. İzmir
- DSİ. (2017). DSİ Genel Müdürlüğü 2017 Faaliyet Raporu. Ankara: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü.
- Economist Impact. (2022). Global Food Security Index 2022.
- Eruygur, O., Kıymaz, T. & Küçüker, M. C. (2016). Türk Tarımında Rekabet Edebilirlik ve Toplam Faktör Verimliliği. Ekonomik Yaklaşım, 27(100), 237-279. Doi:10.5455/ey.35960
- FAO & ITPS. (2015). Status of the World’s Soil Resources (SWSR)-Main Report. Food and Agriculture Organization of the United Nations and Intergovernmental Technical Panel on Soils, Rome, Italy.
- Fisunoǧlu, M. & Yeşilada, B. A. (2018). Problems of Agricultural Development in Turkey. A. B. Yeşilada, C. D. Brockett & B. Drury (Der.), Agrarian Reform in Reverse. Routledge.
- Francis, C., Lieblein, G., Gliessman, S., Breland, T. A., Creamer, N., Harwood, R., Salomonsson, L., Helenius, J., Rickerl, D., Salvador, R., Wiedenhoeft, M., Simmons, S., Allen, P., Altieri, M., Flora, C., & Poincelot, R. (2003). Agroecology: The Ecology of Food Systems. Journal of Sustainable Agriculture, 22(3), 99-118. https://doi.org/10.1300/J064v22n03_10
- Frankema, E. (2010). The Colonial Roots of Land Inequality: Geography, Factor Endowments, or Institutions?. The Economic History Review, 63(2), 418-451. https://doi.org/10.1111/j.1468-0289.2009.00479.x
- Gliessman, S. (2018). Defining Agroecology. Agroecology and Sustainable Food Systems, 42(6), 599-600. https://doi.org/10.1080/21683565.2018.1432329
- Görücü, Ö., Akça, E. & Apaydın, E. (2017). Çölleşme ile Mücadele Ulusal Stratejisi ve Eylem Planı Değerlendirme Raporu. Ankara: T. C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çölleşme ile Mücadele Genel Müdürlüğü.
- Hansen, J. W. (1996). Is Agricultural Sustainability a Useful Concept?. Agricultural Systems, 50(2), 117-143. doi:10.1016/0308-521X(95)00011-S
- Ikerd, J. E. (1990). Agriculture's Search for Sustainability and Profitability. Journal of Soil and Water Conservation, 45(1), 18-23.
- Kazancı, N. & Kuzucuoğlu, C. (2019). Threats and Conservation of Landscapes in Turkey. C. Kuzucuoğlu, A. Çiner & N. Kazancı (Der.) Landscapes and Landforms of Turkey (603-632). World Geomorphological Landscapes. Springer.
- Kendirli, B., Çakmak, B. & Uçar, Y. (2005). Salinity in the Southeastern Anatolia Project (GAP), Turkey: Issues and Options. Irrigation and Drainage, 54(1), 115-122. doi:10.1002/ird.157
- Kredi Kayıt Bürosu. (2019). Türkiye Tarımsal Görünüm Saha Araştırması 2019.
- Kredi Kayıt Bürosu. (2020). Türkiye Tarımsal Görünüm Saha Araştırması 2020.
- Kredi Kayıt Bürosu. (2021). Türkiye Tarımsal Görünüm Saha Araştırması 2021.
- Kredi Kayıt Bürosu. (2022). Türkiye Tarımsal Görünüm Saha Araştırması 2022.
- Lundell, M., Lampietti, J., Pertev, R., Pohlmeier, L., Akder, H., Ocek, E. & Shreyasi, J. (2004) Turkey: A Review of the Impact of the Reform of Agricultural Sector Subsidization. Washington, DC: World Bank. http://documents.worldbank.org/curated/en/484361468121476788/pdf/346410turkey1ag1complete.pdf
- OECD. (2012). Water Quality and Agriculture: Meeting the Policy Challenge. OECD Studies on Water. OECD Publishing. Doi:10.1787/9789264168060-en
- OECD. (2016). Innovation, Agricultural Productivity and Sustainability in Turkey. OECD Food and Agricultural Reviews. Paris: OECD Publishing. Doi:10.1787/9789264261198-en
- OECD. (2017). Water Risk Hotspots for Agriculture. OECD Studies on Water. Paris: OECD Publishing. Doi:10.1787/9789264279551-en
- Özden, A. (2014). Total Factor Productivity Growth in Turkish Agriculture: 1992-2012. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 20(2), 469-473.
- Özkaya, T. & Özden, F. (2021). Agroekoloji: Bir Bilim, Bir Uygulama ve Bir Hareket. T. Özkaya, M. Y. Yıldız, F. Özden & U Kocagöz (Der.), Agroekoloji: Başka Bir Tarım Mümkün. İstanbul: Metis Yayınları.
- Paris, B., Vandorou, F., Balafoutis, A.T., Vaiopoulos, K., Kyriakarakos, G., Manolakos, D. & Papadakis, G. (2022). Energy Use in Open-Field Agriculture in the EU: A Critical Review Recommending Energy Efficiency Measures and Re-Newable Energy Sources Adoption. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 158, 112098. Doi: 10.1016/J.Rser.2022.112098
- Redman, M. & Hemmami, M. (2008) Developing a National Agri-environmental Programme for Turkey. Ankara: T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. https://www.efncp.org/download/Turkey-agri-environment-and-HNV-farming-report.pdf.
- Silici, L. (2014). Agroecology: What It Is and What It Has to Offer. IIED. https://www.iied.org/14629iied
- Şenol, S. & Bayramin, İ. (2013). Soil Resources of Turkey. Y. Yigini, P. Panagos & L. Montanarella (Der.), Soil Resources of Mediterranean and Caucasus Countries (224-237). Luxembourg, Office for Official Publications of the European Communities.
- T. C. Kalkınma Bakanlığı. (2014). Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 Tarım Özel İhtisas Komisyonu Tarım Arazilerinin Sürdürülebilir Kullanımı Çalışma Grubu Raporu. Ankara.
- T. C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. (2013). Erozyonla Mücadele Eylem Planı: 2013-2017. Ankara.
- Teoman, Ö. & Tartıcı, N. B. (2012). Türkiye Tarımında Sözleşmeli Üreticilik-Kapitalist Dönüşümde Bir Halka Olabilir mi?. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 163-184.
- Ünal, F. G. (2012). Land Ownership Inequality and Rural Factor Markets in Turkey. Palgrave Macmillan US. https://doi.org/10.1057/9781137110886
- Wezel, A., Bellon, S., Doré, T., Francis, C., Vallod, D. & David, C. (2009). Agroecology as a Science, a Movement and a Practice: A Review. Agronomy for Sustainable Development, 29(4), 503-515. https://doi.org/10.1051/agro/2009004
- Wezel, A., Fleury, P., David, C. & Mundler, P. (2015). The Food System Approach in Agroecology Supported by Natural and Social Sciences: Topics, Concepts, Applications. N. Benkeblia (Der.), Agroecology, Ecosystems and Sustainability, Boca Raton: CRC Press.
- Yeni, O. & Teoman, Ö. (2022a). The Agriculture-Environment Relationship and Environment-based Agricultural Support Instruments in Turkey. European Review, 30(2), 194-218. https://doi.org/10.1017/S1062798720001015
- Yeni, O. & Teoman, Ö. (2022b). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik: Malmquist Endeksi Analizinden Çıkarımlar. İnsan Çağında Tarım: Zorluklar ve Fırsatlar Konferansı Bildiri Özetleri. İnsan Çağında Tarım: Zorluklar ve Fırsatlar Konferansı, 27-28 Ekim 2022, Ankara.
- Yiğitbaşoğlu, H. (2000). Türkiye'de Tarım Topraklarının Kullanımında Yapılan Başlıca Yanlışlıklar ve Bunlara Bir Örnek: Eskişehir. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40(3-4), 3-12.
| APA | Yeni O, Teoman Ö (2023). Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. , 120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| Chicago | Yeni Onur,Teoman Özgür Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. (2023): 120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| MLA | Yeni Onur,Teoman Özgür Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. , 2023, ss.120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| AMA | Yeni O,Teoman Ö Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. . 2023; 120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| Vancouver | Yeni O,Teoman Ö Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. . 2023; 120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| IEEE | Yeni O,Teoman Ö "Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik." , ss.120 - 151, 2023. 10.25295/fsecon.1355937 |
| ISNAD | Yeni, Onur - Teoman, Özgür. "Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik". (2023), 120-151. https://doi.org/10.25295/fsecon.1355937 |
| APA | Yeni O, Teoman Ö (2023). Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. Fiscaoeconomia, 7(Özel Sayı), 120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| Chicago | Yeni Onur,Teoman Özgür Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. Fiscaoeconomia 7, no.Özel Sayı (2023): 120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| MLA | Yeni Onur,Teoman Özgür Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. Fiscaoeconomia, vol.7, no.Özel Sayı, 2023, ss.120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| AMA | Yeni O,Teoman Ö Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. Fiscaoeconomia. 2023; 7(Özel Sayı): 120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| Vancouver | Yeni O,Teoman Ö Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik. Fiscaoeconomia. 2023; 7(Özel Sayı): 120 - 151. 10.25295/fsecon.1355937 |
| IEEE | Yeni O,Teoman Ö "Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik." Fiscaoeconomia, 7, ss.120 - 151, 2023. 10.25295/fsecon.1355937 |
| ISNAD | Yeni, Onur - Teoman, Özgür. "Agroekolojik Bakış Açısından Türkiye’de Tarımsal Sürdürülebilirlik". Fiscaoeconomia 7/Özel Sayı (2023), 120-151. https://doi.org/10.25295/fsecon.1355937 |
