Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller

ALIÇ, Fulya; DELİKGÖZ, Ömer

Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller

Ömer DELİKGÖZ, (Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Bölümü, Trabzon, Türkiye)

Fulya ALIÇ (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Edebiyatı Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi

29 2

Yıl: 2010 Cilt: 0 Sayı: 13 Sayfa Aralığı: 113 - 131 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller

Öz:

Osmanlı dönemi İstanbul’unda bulunan Müslim ve gayrimüslim mezar taşları üzerinde kullanılan sembollerin bir kısmı mevtanın tanıtıcı özelliklerini gösteren dünyevi sembollerdir. İkinci bir kısmı ise daha çok, mezar taşlarında kullanılması gelenek haline gelmiş dini, kültürel sembollerden oluşur ki bunlar sahibinin değil, onun da içinde bulunduğu toplumun duygu ve düşünce yapısını ortaya koymaktadırlar. Bu türden semboller içinde başta ağaç ve çiçek motifleri, meyveler ve bazı özel anlamlar ifade eden eşyalar yaygınlıkla görülmektedir. Bu çalışmada Müslim ve gayrimüslim mezar taşlarında kullanılan ortak ağaç motiflerinden servi ve defne, meyve motiflerinden ise nar ve üzüm incelenmiş, eşyalar için ışık veren, ateşli nesnelerden kandil, lamba, meşale örnekleri ele alınmıştır. Osmanlı dönemi İstanbul’unda yüzyıllarca bir arada yaşamış toplumların hayal dünyalarında şekillenen bu örneklerin oluşum aşamaları mitolojiden kutsal kitaplara, halk gelenek ve inanışlarından edebiyata pek çok farklı alanda izlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi Kültürel Çalışmalar Sanat

Some of the symbols used on cemeteries of Muslim and non-Muslim in Ottoman İstanbul

Öz:

Some of the symbols that were used on Muslim and non-Muslim gravestones in Ottoman period Istanbul have always been the symbols depicting the characteristics of the person who is the owner of the grave. Some other symbols, mostly include the religious and cultural symbols that have been a tradition and have revealed the feelings and the ideas of not only the grave owner’s but also the society’s in which the owner lived. These symbols are; most commonly tree motifs, flower motifs, fruit motifs and some other things that have special meanings. In this research, among the motifs that belong to both Muslim and non-Muslim gravestones, cypress and laurel as samples of tree motifs, grape and pomegranate as samples of fruit, oil lamp, lamp, torch as samples of lightening and burning objects have been studied. The forming steps of these samples, which have been shaped in the imagination and creativity of the societies that have lived together in Ottoman period Istanbul for hundred years, have been unveiled in many ways varied through mythology to holy books, folkloric customs and common beliefs to literature.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi Kültürel Çalışmalar Sanat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akpınar, B. (2005). Mevlâna’nın Mesnevi ve Rubaiyyatında Meyve ve Üzüm Sembolleri. Bilig Dergisi, 32, 145-164.
Arık, S. (2009). Türk Dokumacılık Sanatlarında Nar Motifi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1, 583-593.
Aşar, M. B. (1996). Tabanbükü (Şeyh Hasan) Köyü Mezarlıkları. Fırat Havzası Yazma Eserler Sempozyumu, Elazığ, 147-169.
Baldock, J. (1995). Christian Symbolism. Element Books Pub.
Burckhardt, T. (2006). İslam Sanatı Dil ve Anlatım. İstanbul: Klasik Yay.
Can, Ş. (1997). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: İnkılap Yay.
Ergun, P. (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
Firth, R. W. (1973). Symbols Public and Private. London: Allen & Unwin.
Kardaş, R. (1980). Sembol. Türk Ansiklopedisi (1-29). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
Keister, D. (2004). Stories in Stone. Utah: Gibbs Smith Pub.
Merill, E.T. (1921). Symbols, Religious. A Dictionary of Religion and Ethics, S. Mathews-G. Birney Smith (Ed.), Londan.
Ögel, B. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
Ögel, B. (1989). Türk Mitolojisi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Süleyman, M. B. (2004). Kur’an Terimleri Sözlüğü. (M. Beşir Eryarsoy, Çev.). İstanbul: İşaret Yay.
Tatlılıoğlu, D. (2000). Türkmen Irımları (Halk İnançları). CÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, (http://www.cumhuriyet.edu.tr/edergi/makale/278.pdf) 17.08.2009.
TDK Sözlüğü. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu.
Yıldırm, N. (2008). Fars Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
www.oia.net/news/article.asp?aid=65.

APA	DELİKGÖZ Ö, ALIÇ F (2010). Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. , 113 - 131.
Chicago	DELİKGÖZ Ömer,ALIÇ Fulya Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. (2010): 113 - 131.
MLA	DELİKGÖZ Ömer,ALIÇ Fulya Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. , 2010, ss.113 - 131.
AMA	DELİKGÖZ Ö,ALIÇ F Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. . 2010; 113 - 131.
Vancouver	DELİKGÖZ Ö,ALIÇ F Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. . 2010; 113 - 131.
IEEE	DELİKGÖZ Ö,ALIÇ F "Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller." , ss.113 - 131, 2010.
ISNAD	DELİKGÖZ, Ömer - ALIÇ, Fulya. "Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller". (2010), 113-131.

APA	DELİKGÖZ Ö, ALIÇ F (2010). Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(13), 113 - 131.
Chicago	DELİKGÖZ Ömer,ALIÇ Fulya Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.13 (2010): 113 - 131.
MLA	DELİKGÖZ Ömer,ALIÇ Fulya Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.13, 2010, ss.113 - 131.
AMA	DELİKGÖZ Ö,ALIÇ F Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2010; 0(13): 113 - 131.
Vancouver	DELİKGÖZ Ö,ALIÇ F Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2010; 0(13): 113 - 131.
IEEE	DELİKGÖZ Ö,ALIÇ F "Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller." Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.113 - 131, 2010.
ISNAD	DELİKGÖZ, Ömer - ALIÇ, Fulya. "Osmanlı İstanbul’unda bulunan bazı Müslim ve gayrimüslim mezarlıklarındaki kimi semboller". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 13 (2010), 113-131.