Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri
Yıl: 2012 Cilt: 12 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 419 - 440 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri
Öz: Yabancı tarih literatüründe Doğu Türkistan coğrafyasının ilk sâkinleri olarak hep İndo-Cermenler, Toharlar, Çinliler, Hintliler veya başkaları zikredilmiştir. Bu görüşe göre Türkler çok geç devirlerde bu sahaya gelmişlerdir ve işgalcidirler. Bu makale yazılı kaynaklara dayanarak Doğu Türkistan veya Hsi-yü (Çin kaynakla- rındaki ifade) topraklarında çok eski devirlerden beri Türklerin yaşadıklarını göstermek maksadındadır.
Anahtar Kelime: Konular:
The Eastern Turkistan and its first habitants
Öz: The first inhabitants of Eastern Turkistan are always accepted as Indo-Germens, Tokharians, Chinese, Indians and everybody else in the foreigner history literature. According to this concept Turks came to this area very lately and they were invaders. Current article aims to show that Turks lived in the territory of Eastern Turkestan or Hsi-yü (statement in Chinese sources) since ancient times.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ABAZOV, R., The Palgrave Concise Historical Atlas of Central Asia, New York, 2008. Asia
- ABDURRAHMAN, V., “Orta Asya’daki Bir Kısım Türk Yer Adları ve Bu Yerlerin Tarihî Süreç İçerisindeki Siyasî Durumu Üzerine”, Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyu- Sempozyu- mu, mu Ankara 2002, s. 202-219.
- ALMAS, T., Uygurlar Çev. D. Ahsen Batur, İstanbul 2010. Uygurlar,
- BAILEY, H. W., “The Kingdom of Khotan”, Papers on Far Eastern History C. IV, 1971, s.1- History, 16.
- BECKWITH, C. I., İpek Yolu İmparatorlukları Çev. K. Yıldırım, Ankara 2011. İmparatorlukları,
- BERNŞTAM, A. N., “K Voprosu ob Usun, Kuşanah, Toharah”, Sovetskaya Etnografiya Nu. 3, Etnografiya, Moskva-Leningrad 1947.
- BİÇURİN, H. Ya., Sobraniye Svedeniy O Narodah Obitavşih v Sredney Azii v Drevniya Vre- Sredney Vre- mena, mena 3 Cilt, Sanktpeterburg 1851. World, Biruni’s Picture of World ed. Z. V. Togan, New Delhi 1937.
- BOROVKOVA, L. A., Tsarstva “Zapadnogo Kraya” vo II-I Vekah do N. E Moskva 2001. II- E.,
- BRETSCHNEİDER, E., Mediaeval Researches C. I, London 1967. Researches, CH’EN-Ming, “Ku-tai-hsi-yü-te-liang-pu-yin-tu-fa-wen-yi-tian”, Tzu-jan-k’e-hsüeh-shih- Tzu-jan-k’e-hsüeh-shih- hsüeh-pao, hsüeh-pao Nu. 4, 2001, s. 332-351.
- CHAVANNES, E., Documents sur Les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux St Pétersbourg 1903. Tou- Occidentaux,
- -----, “Les Pays d’occident d’aprés le Wei lio”, T’oung Pao C. II, Nu. 6, 1905, s.519-571. Pao,
- -----, “Trois généraux chinois de la dynastie des Han orientaux”, T’oung Pao C. II, Nu. 7, Pao, 1906, s.210-269.
- -----, “Les pays d’Occident d’aprés le “Heou Han chou””, T’oung Pao C. II, Nu. 8, 1907, Pao, s.149-234. Chung-kuo-li-shih, Chung-kuo-li-shih ed., Chang Ch’i-chih, Beijing 20067.
- CLAUSON, G., “The Earliest Turkish Loan Words in Mongolian”, Central Asiatic Journal C. Journal, IV, Nu. 3, 1959
- -----, “Eski Türkçede Yabancı Unsurlar”, Çev., C. Kaya, Türklük Araştırmaları Dergisi Nu. Dergisi, 8, 1997.
- CORDIER, H., Histoire Generale de la Chine et de ses Relations avec les Pays Etrangers C. Etrangers, I, Paris, 1921. Shu, Chou Shu Beijing 1997.
- CZEGLÉDY, C., Turan Kavimlerinin Göçü Çev., G. Karaağaç, İstanbul 1999. Göçü,
- ÇAY, A. M.-Durmuş, İ., “İskitler”, Türkler C. I, ed., H. C. Güzel-K. Çiçek-S.Koca, Ankara Türkler, 2002.
- Çin’in Xinjiang Bölgesi Ed. Li Sheng, Türk. Çev. Xu Xinyue, Urumçi 2006.
- De GROOT, J. J. M., Die Hunnen Der Vorchristlichen Zeit C. I, Berlin 1921. Zeit,
- -----, Die Westlaende Chinas in der vorchristlichen Zeit C. II, Berlin 1926. Zeit it,
- DEGUİGNES, J., Histoire Générale des Huns, des Turcs, des Mongols et Autres Tartares Huns, Occidentaux, Occidentaux C. I/2, Paris 1756.
- EBERHARD, W., Lokalkulturen im Alten China: Erster Teil Die Lokalkulturen Des Nordens und Westens, T’oung Pao, 37, Supplément, 1942. Westens, Pao
- -----, “Çin Kaynaklarına Göre Orta ve Garbi Asya Halklarının Medeniyeti”, Türkiyat Mecmuası, C. VII-VIII, Nu. 1, İstanbul 1942, s.125-187.
- -----, “Muahhar Han Devrinde (m.s.25-220) Hun Tarihine Kronolojik Bir Bakış”, Belleten Belleten, 16, Ankara 1940, s.337-385.
- -----, Çin Tarihi Ankara 20074. Tarihi, Tarihi, Erken İç Asya Tarihi Der., Denis Sinor, İstanbul, 20034.
- ESİN, Emel, “İç Asya’da Milattan Önceki Binyılda Türklerin Atalarına Atfedilen Kültürler”, Türkler, Türkler C. I. Mirası,
- FRYE, R. N., Orta Asya Mirası Çev., F. Tayanç-T. Tayanç, Ankara 2009.
- GABAIN, A. v. Das Uigurische Königreich von Chotscho 850-1250, Berlin 1961.
- HALOUN, G., “Zur Üe-tsi Frage”, Zeitschriften der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, Gesellschaft C. XCI, 1937. Shu, Han Shu Beijing 1997.
- HANSEN V., “New Work On The Sogdians, The Most Important Traders On The Silk Road, A.D. 500-100”, T’oung Pao C. LXXXIX, Nu. 1-3, 2003. Pao,
- HAUSSİG, H. W., İpek Yolu ve Orta Asya Kültür Tarihi Çev., M. Kayayerli, İstanbul 2001. Tarihi,
- HAYİT, B., “Türkistan Terimi Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi Nu. 53, Nisan Araştırmaları Dergisi, 1988.
- HENNING, W. B., “Argi and Tokharians”, Bulletin of the School of Oriental Studies IX/3. Studies,
- HIRTH, F., China and the Roman Orient Shanghai-Hongkong 1885. Orient,
- -----, “The Story of Chang K’ien, China’s Pioneer in Western Asia”, Journal of the American Society, Oriental Society C. XXXVII, 1917, s.89-152.
- HUANG CHİ-HUEİ, T’ang Devrinde Tibetlilerin, Çinliler ve Orta Asya Kavimleriyle Münâ- Münâ- sebetleri, sebetleri İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Umumî Türk Tarihi Kürsüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1970.
- HUDYAKOV, Yu. S., “Kırgızı v Vostoçnom Turkestane”, Kırgızı: Etnogenetiçeskiye i Etnokulturniye Protsessı v Drevnosti i Srednevekovye v Tsentralnoy Azii. Materialı Mejdunarodnoy Nauçnoy Konferentsii, Posvyasçennoy 1000 Letiyu Eposa “Manas” 22-24 Sent. 1994 g., Bişkek 1996, s.180-181.
- HULSEWÉ A. F. P.- LOEWE, M. A. N., China in Central Asia: The Early Stage 125 BC-AD BC- 23, 23 Leiden 1979
- IVANOV V. V. (Ed.), Toharskiye Yazıki Moskva 1959. Yazıki,
- İNAYET, A., “Divanü Lüğat-it Türk’de Geçen “Çin” ve “Maçin” Adı Üzerine”, Turkish Studies, Studies C. II, Nu. 4, 2007.
- İZGİ, Ö., “Orta Asya’nın Türkleşmesi”, Tarih Enstitüsü Dergisi Nu. 12, İstanbul 1982. Dergisi,
- KAFESOĞLU, İ., “Tarihte Türk Adı”, Reşit Rahmeti Arat İçin Ankara 1966. İçin,
- -----, Türk Millî Kültürü İstanbul 200323. Kültürürü,
- KÂŞGARLI MAHMUD, Divanü Lûgat-it-Türk I, Çev. Besim Atalay, Ankara 20065. Lûgat-it-Türk,
- KNOBLOCH, E., Beyond The Oxus London 1972. Oxus,
- KURBAN, İ., Şarki Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949) Ankara 1992. (1944-1949),
- -----, Doğu Türkistan İçin Savaş Ankara 1995. Savaş,
- LİGETİ, L., “Hunların Dili”, Çev., J. Eckmann, Türk Dili Belleten C. III, Nu. 12-13, 1945. Belleten,
- LİN MEİ-CUN, Hsi-yü-wen-ming, Pekin 1995. Hsi-yü-wen-ming
- LİTVİNSKİİ, B. A., Vostochnii Turkestan v Drevnosti i Rannem Srednevekov’e: Hozyaistvo, Kultura, Material’naya Kultura Moskva 1995.
- LIU MAU-TSAI, Kutscha und seine Beziehungen zu China vom 2. Jh. v. bis zum 6. Jh. n. Chr., Chr I, Wiesbaden 1969.
- MCGOVERN, W. M., The Early Empires of Central Asia Chapel Hill 1939. Asia,
- MAIR, V. H., “History of Chinese Turkistan in the pre-Islamic Period”, Sino-Platonic Sino- Papers, Papers Nu. 16, March 1990, s. 13-18.
- -----, “Mummies of the Tarim Basin”, Archaeology, C. XLVIII, Nu. 2, March/April, 1995, s. 28-35.
- MALLORY, J. P.-Mair V. H., The Tarim Mummies: Ancient China and the Mystery of the West Earliest Peoples from the West, London 2000.
- MARQUART, J., Ērānšahr Nach der Geographie des Ps.Moses Xorenac’i Berlin 1901. Xorenac’i,
- -----, Die Chronologie der Alttürkischen Inschriften Leipzig 1898. Inschriften,
- MASICA, C. P., The Indo-Aryan Languages Cambridge 1991. Indo- Languages,
- MORI Masao, “Higashi tokketsu koka ni okeru sogudo-jin” (Doğu Türk Kaganlığı’nda Sogdlar), Kodai toruko minzokushi kenkyu C. I, Tokyo, 1967, s.61-94. kenkyu,
- ONAT, A., Milâddan Sonra Güney Hunları (25-220), Ankara Üniversitesi Yayınlanmamış 25-220) Doktora Tezi, Ankara 1972.
- -----, “Hunların Doğuda Siyasal Üstünlük Dönemi (M.S. 25-46)”, Ankara Üniversitesi Dil Üniversi Dergisi, Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi C. XXXI, Nu. 1-2, Ankara 1987, s.383-396.
- -----, “Eski Orta Asya Kavimlerinin Çin ile Olan İlişkileri Hakkında Kısa Bir İnceleme”, An- Coğrafya Dergisi, kara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi C. XV, Ankara 1991, s. 63-71.
- -----, “Han Döneminde Hun-Çin Ekonomik İlişkileri (M.Ö. 206-M.S. 220)”, Belleten C. LIV, Belleten, Ankara 1990, s.611-624.
- ÖGEL, B., “Çin Kaynaklarına Göre Wu-sun’lar ve Siyasi Sınırları Hakkında Bazı Problemler”, Dergisi, A.Ü. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi C. VI, Nu. 4, Ankara 1948, s.258-278. Üni
- -----, “Orta Asya Kabileleri Hakkında Araştırmalar I: Yüeh-ch’i’ler”, Ankara Üniversitesi Dil Dergisi, Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi C. XV, Nu. 1-3, Ankara 1957, s.247-278.
- -----, “Doğu Göktürkleri Hakkında Vesikalar ve Notlar”, Belleten C. XXI/81, Ocak 1957. Belleten,
- -----, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi C. I-II, Ankara 1981. Tarihi,
- -----, İslâmiyetten Önce Türk Kültür Tarihi Ankara 20035. Tarihi,
- ÖZERDİM, M. N., “ “Hsi-Yü” Olarak Çin Türkistanı’nın Tarihî Sınırlaması ve Tarihî Önemi”, Dergisi, A.Ü. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi C. XV, Nu. 1-3, Ankara, 1957, s.209-217.
- -----, “Çin Kaynaklarına Göre Çin Türkistan’ının Şehirleri I”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Üniversi Dergisi, Coğrafya Fakültesi Dergisi C. VIII, Nu. 1-2, Ankara, 1950, s.234-238.
- -----, “Çin Kaynaklarına Göre Çin Türkistan’ının Şehirleri II”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Üniversi Dergisi, Coğrafya Fakültesi Dergisi C. IX, Nu. 1-2, Ankara 1951, s.105-110.
- -----, “Çin Kaynaklarına Göre Çin Türkistan’ının Şehirleri III”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi C. X, Nu. 3-4, Ankara 1952, s.161-166.
- PAN CHI-HSIN, Hsin-chiang Ch’u-t’u-ku-chih-yen-chiu Urumçi 1983. Hsin- Ch’u-t’u-ku-chih-yen-chiu,
- PARKER, E. H., “Tartars and Chinese before the Time of Confucius”, English Historical Review, Review C. XXII, Nu. 88, Oct., 1907.
- PULLEYBLANK, E. G., “The Wu-sun and Sakas and the Yüeh-chih Migration”, Bulletin of Studies, the School of Oriental and African Studies C. XXXIII, s.154-160.
- -----, “A Sogdian Colony in Inner Mongolia”, T'oung Pao C. XLI, Nu. 4/5, 1952, s.317-356. Pao,
- SAMOLİN, W., East Turkestan to the Twelfth Century Hague 1964. Century,
- SCHMİTT, G., “Wo siedelten nachweislich türkische Stämme im ersten Jh vor bzw. Nach der Zeitenwende”, Acta Orientalia, Nu. 24, 1971. Orientalia
- SHANG YAN-BİN, Xi-yu Wen-hua Liaodong 1998. Xi- Wen-hua, Chi, Shih Chi Beijing 1997.
- SHIRATORI, K., “On the Territory of the Hsiung-nu Prince Hsiu-t’u Wang and his Metal Statues for Heaven Worship”, Memoirs of the Research Department of the Toyo Bunko, Bunko Nu. 5, Tokyo 1930, s.1-79.
- SINOR, D., “The Scope and Importance of Altaic Studies”, Journal of the American Oriental Society, Society C. LXXXIII, Nu. 2, Apr.-Jun., 1963.
- SKAFF, J. K., “The Sogdian Trade Diaspora In East Turkestan During The Seventh And Eighth Centuries”, Journal of the Economic and Social History of the Orient XLVI/4, Orient nt, 2003.
- SU BEI-HAI, Hsi-yü-li-shih-ti-li Urumçi 1988. Hsi-yü-li-shih-ti-li,
- ŞULGA, P. İ., Sintsyan v VIII-III vv. do n.e Barnaul 2010. VIII- n.e,
- -----, “Osoobennosti Etnokulturnıh Protsessov na Territorii Sintsyana (Kitay) v VIII-III vv. do n.e.”, Trudı III (XIX) Vserossiyskogo Arheologiçeskogo Syezda C. I, Moskva 2011, Vserossiyskogo Syezda, s. 407-408. Lan,
- T’ai P’ing Yü Lan Beijing 1997.
- TS’ENG WEN-WO, Chung-kuo-ching-yin-hsi-yü-shih Shang-hai, 1936. Chung-kuo-ching-yin-hsi-yü-shih, Tien,
- T’ung Tien Beijing 1997.
- TEZCAN, M., Kuşanlar Tarihi (Yüeh-chih’lardan Kuşanlara) Atatürk Üniversitesi Sosyal (Yüeh- Kuşanlara), Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1996.
- TARHAN, M. T., “Eskiçağda Kimmerler Problemi”, VIII. Türk Tarih Kongresi Ankara 1979. Kongresi,
- TAŞAĞIL A., Gök-Türkler C. I, Ankara 20032. Gök-Türkler,
- -----, Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları Ankara 2004. Boyları,
- TİAN WEİ-JİANG, CAO Yİ-QUN, Xinjiang Tarihi Beijing 2003. Tarihi,
- TOGAN, A. Z. V., Türk Türkistan, İstanbul 1960. Türkistan
- -----, “Türk Sanat Tarihi Araştırmalarının Temel Meseleleri”, Türk Kültürü El Kitabı C. Kitabı, II/1a, ed. Z. Velidi Togan-H. İnalcık-E. Esin, İstanbul 1972. Tarihi,
- -----, Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi C. I, İstanbul 19812.
- -----, Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1981. Giriş
- TÜRKELİ, C., Çin Kaynaklarına Göre Hunların Ataları İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Ataları, Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1990.
- TÜRÜKOĞLU Gök Alp, Sınırlandırılmış Türk Tarihi C. I, Ankara 1976. Tarihi, Xi- Tong-shi, Xi-yu Tong-shi ed. Yu Tai-shan, Beijing 2003.
- VASİLEY, L. S., “Banj Čao v Zapadnom Krae”, Vestnik Drevnei Istorii C. I, 1955. Istorii,
- WANG PING-HUA, LIU WEN-SU, Hsin-chiang Li-shih-wen-wu, Urumçi 1999. Hsin-chiang Li-shih-wen-wu
- WATSON, B., Records of the Grand Historian of China 2 Cilt, New York 1961. China, Shu, Wei Shu Beijing 1997.
- WOOD, F., The Silk Road: Two Thousand Years in the Heart of Asia Berkeley 2002. Asia,
- WYLIE, A., “Notes on the Western Regions”, The Journal of the Anthropological Institute Ireland, of Great Britain and Ireland C. X, 1881, s.20-73.
- -----, “Notes on the Western Regions”, The Journal of the Anthropological Institute of Great Ireland, Britain and Ireland C. XI, 1882, s.83-115.
- YILDIRIM, K., Türk Tarihi İçin Eski Çince Türkçe Sözlük İstanbul, 2010. Tarihi Sözlük,
- -----, Bugünkü Doğu Türkistan Coğrafyasında Kurulan Şehir Devletleri İle Çin Arasındaki Ara 73-108), Münasebetler (Milâdî 73-108) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011.
- -----, “Başlangıcından II. Yüzyılın Ortalarına Kadar Doğu Türkistan Çin Münâsebetlerine Genel Bir Bakış”, Trakya Ün. Edebiyat Fakültesi Dergisi II/1, 2012, s. 123-156. Ün. Dergisi,
- YULE, H., Cathay and the Way Thither I-II, London 1866. Thither,
- YU Taishan, “A Study of the History of the Relationship Between the Western and Eastern Han, Wei, Jin, Northern and Southern Dynasties and the Western Regions”, Sino- Sino- Papers, Platonic Papers Nu. 173, October, 2006.
- -----, “The Origin of the Kushans”, Sino-Platonic Papers Nu. 212, July 2011. Sino- Papers,
- YÜ YING-SHIH, Trade and Expansion in Han China A Study in the Structure of Sino Telations, Barbarian Economic Telations Berkeley 1967.
- Zhong-hua Duo-yuan Yi-ti Ge-ju, Beijing 2003. Zhong- Duo- Yi- Ge-ju
| APA | Yıldırım K (2012). Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. , 419 - 440. |
| Chicago | Yıldırım Kürşat Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. (2012): 419 - 440. |
| MLA | Yıldırım Kürşat Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. , 2012, ss.419 - 440. |
| AMA | Yıldırım K Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. . 2012; 419 - 440. |
| Vancouver | Yıldırım K Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. . 2012; 419 - 440. |
| IEEE | Yıldırım K "Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri." , ss.419 - 440, 2012. |
| ISNAD | Yıldırım, Kürşat. "Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri". (2012), 419-440. |
| APA | Yıldırım K (2012). Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12(1), 419 - 440. |
| Chicago | Yıldırım Kürşat Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 12, no.1 (2012): 419 - 440. |
| MLA | Yıldırım Kürşat Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, vol.12, no.1, 2012, ss.419 - 440. |
| AMA | Yıldırım K Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2012; 12(1): 419 - 440. |
| Vancouver | Yıldırım K Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2012; 12(1): 419 - 440. |
| IEEE | Yıldırım K "Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri." Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12, ss.419 - 440, 2012. |
| ISNAD | Yıldırım, Kürşat. "Doğu Türkistan ve ilk sâkinleri". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 12/1 (2012), 419-440. |
