NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ 

Yonis İNANÇ (Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Arap Dili ve Belagatı Anabilim Dalı, Karaman, Türkiye )
Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
5 2
Yıl: 2015 Cilt: 17 Sayı: 31 Sayfa Aralığı: 1 - 25 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ 

Öz:
Arap dilcileri, dile dair malzeme derleme sürecinin ardından nahiv kaidelerini vaz etmeye giriş- mişlerdir. Nahiv kaidelerini vaz ederken, tespit ettikleri kuralların Arap dilinin bütününü kapsa- masına özen göstermişlerdir. Bu çerçevede olmak üzere kaide tespit ve istidlal süreçlerindeArap kabilelerinin kullanımlarına sıkça başvurmuşlardır. Dilcilerin başvurdukları kabilelerdenbazıları, bulundukları coğrafi konum gereği öne çıkarken bazıları dikkate değer bulunmamıştır.Bu çalışmada, dilcilerin istişhâd sahasına dâhil ettiği kabilelerin en önemlilerinden sayılanTemîm lehçesinin nahiv ilmi açısından taşıdığı istişhâd değeri ele alınmış, bu lehçenin diğerlehçeler arasındaki yerine temas edilmiştir. Bu itibarla; lehçe olgusuna, lehçelerin ortaya çıkışsebeplerine, nahivcilerin kural tespit sürecinde kullandıkları kaynaklara, bu kaynaklar arasındaTemîm lehçesinin konumuna yer verilmiştir. Dile dair eserlerde Temîm lehçesine yapılan atıflarele alınmış, Temîm lehçesinin fasih Arapçadan ayrılan yönlerine temas edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Dil, Arapça, Nahiv, Temîm, Lehçe, İstişhâd.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

The İmportance of Tamim Dialects From Grammatical Point of View

Öz:
Arabic linguists put their efforts to set up grammatical rules following the process of collectinglingustic data from the ancient Arabic tribes. While doing this, they had attached great impor- tance to encompassing Arabic language as a whole by those grammatical rules. They hadfrequently referred to the linguistic usage of Arabic tribes in both determination and deductionperiods within the above-mentioned boundaries. Some of the tribes that linguists had referredto were accepted as worthy of attention as a consequence of their geographical status. In thisstudy, we examined the place of the dialect of Tamim which was considered as one of the mostimportant tribes in terms of carrying value in induction activity for Arabic grammatical rules.From this perspective, we dealt with the term dialects as a phenomenon and the reason whythey have arisen as well as the sources employed by the linguists in the process of pescribinglinguistic norms. Besides, we addressed the effects of the dialect of Tamim among these sour- ces, and the references made to the dialect in question which has been found in the books ofArabic linguistics. Finally, we studied the different aspects of the dialect of Tamim from writtenstandart Arabic.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abdulbâkî,  Dâhî,  Lugatu  Temîm:  Dirâsetun  târîhiyyetun  vasfiyyetun,  Kahire:  el‐ Hey’etu’l‐âmme li şüûni’l‐metâbiı’l‐emîriyye, 1985. (Temîm)  
  • Ahfeş, Ebû’l‐Hasan Saîd b. Mes’ade, Meâni’l‐Kur’ân  (thk. Hüda Mahmud Kurâa),  Kahire: Mektebetu’l‐Hancî, 1990. 
  • Ahmed Teymur Paşa, Lehecâtu’l‐Arab, Kahire: el‐Hey’etu’l‐Mısriyyetu’l‐âmmetu li’l‐ Küttâb, 1973.  
  • Avn, Hasan, el‐Lugatu ve’n‐nahv, İskenderiye: Matbaatu royâl, 1952. 
  • Aycan, İrfan, “Temîm (Benî Temîm)”, DİA, c. 40, İstanbul: 2011, s. 418‐419. 
  • Bağdâdî,  Abdülkadir  b.  Ömer,  Hızânetu’l‐edeb  ve  lubbu  lubabi  lisani’l‐arab  (thk. 
  • Abdüsselâm  Muhammed  Hârun),  Kahire:  Mektebetu’l‐Hancî,  1997.  (Hızânetu’l‐edeb) 
  • Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, el‐Beyân ve’t‐tebyîn (thk. Abdüsselam Muhammed  Harun), Kahire: Mektebetu’l‐Hancî, 1998. 
  • Cevherî, İsmail b. Hammâd, es‐Sıhâh Tâcü’l‐lugati ve sıhâhı’l‐arabiyye, Kahire: Dâru’l‐ ilm li’l‐melâyîn, 1990. (Sıhâh)  
  • el‐Cumahî, Muhammed b. Sellâm, Tabakâtu fuhûli’ş‐şuarâ (thk. Mahmud Muhammed  Şakir), Kahire: Matbaatu’l‐medeni, tsz. 
  • el‐Cündî,  Ahmed  Alemüddîn, el‐Lehecâtu’l‐Arabiyye fi’t‐turâs, yy.:  Dâru’l‐Arabiyye  li’l‐küttâb, 1983. (el‐Lehecât) 
  • Ebû  Hayyân,  Muhammed  b.  Yusuf  el‐Endelüsî, el‐Bahru’l‐muhît,  Beyrut:  Dâru’l‐ kütübi’l‐ilmiyye, 1993.  
  • Ebû Şâme, Şihâbüddîn Abdurrahman b. İsmail el‐Makdisî, el‐Murşidu’l‐vecîz  (thk.  Velid Müsâıd et‐Tabatabâi), Kuveyt: Mektebetu’l‐İmam Zehebî, 1993. 
  • Ebû’l‐Mekârim, Usûlü’t‐tefkîri’n‐nahvî, Kahire: Dâr’u‐ğarîb. 2007. (Usûl)   el‐Eşmûnî, Ebû’l‐Hasen Nûruddîn Ali b. Muhammed, Şerhu’l‐Eşmûnî alâ Elfiyeti İbn 
  • Mâlik  (thk.  Muhammed  Muhyiddîn  Abdülhamîd),  Beyrut:  Dâru’l‐kütübi’l‐ arabî, 1955. (Şerhu’l‐Eşmûnî)  
  • el‐Ezherî,  Halid  b.  Abdullah,  Şerhu’t‐tasrîh  ale’t‐tavzîh,  Beyrut:  Dâru’l‐kütübi’l‐ ilmiyye, 2000. (Şerhu’t‐tasrîh) 
  • ______, Garîbü’l‐hadîs, Beyrut: Dâru’l‐kütübi’l‐ilmiyye, 2003. 
  • Emin, Ahmed, Duha’l‐İslâm, Kahire: Mektebetu’l‐üsra, 2003. 
  • Enîs, İbrahim, Fi’l‐lehecâti’l‐Arabiyye, Kahire: Mektebetu’l‐Angelo el‐Mısriyye, 2003.  (Fi’l‐lehecât)  
  • Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Meâni’l‐Kur’ân, Beyrut: Âlemu’l‐kütüb. 1983. 
  • Hasânîn, Afâf, Fî edilleti’n‐nahv, Kahire: Mektebetu’l‐akademiyye, 1996. 
  • el‐Hamevî, Şihâbuddîn Ebû Abdillah Yâkut b. Abdillah, Mu’cemu’l‐buldân, Beyrut:  Dâr’u sâdir, 1977. 
  • el‐Herevî, Ebû Ubeyd Kâsım b. Sellâm, Fedâilü’l‐Kur’ân, Dımaşk‐Beyrut: Dâru İbn  Kesîr, tsz. 
  • Hulvânî, Muhammed Hayr, Usûlü’n‐nahvi’l‐Arabî, Rabat: en‐Nâşir el‐Atlasî, 1983.  İbn  Akîl,  Ebû  Muhammed  Bahâüddîn  Abdullah, Şerhu İbni Akîl ‘alâ Elfiyyeti İbn  Mâlik, Kahire: Dâru’t‐türas, 1980. (Şerhu İbni Akîl) 
  • İbn  Cinnî,  Ebû’l‐Feth Osman, el‐Hasâis  (thk. Muhammed Ali Neccâr),  Kahire:  el‐ Mektebetu’l‐ilmiyye, 1952. 
  • İbn  Hacer, Ahmed b. Ali  el‐Askalânî, Tehzîbu’t‐tehzîb  (thk. İbrahim Zeybek, Adil  Mürşid), Dımaşk: Müessesetü’r‐risâle, tsz. 
  • İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el‐Endelüsî, Cemheratu  ensâbi’l‐Arab  (thk.  Abdusselam  Muhammed  Harun),  Kahire:  Dâru’l‐maârif,  1962.  
  • İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâlüddîn, Muğni’l‐lebîb an kutubi’l‐eârîb  (thk.  Abdüllatif  Muhammed  el‐Hatîb),  Kuveyt:  Silsiletu’t‐turâsiyye,  2000.  (Muğni’l‐lebîb)  
  • ______, Şerhu Katri’n‐nedâ ve belli’s‐sadâ, Kahire: el‐Mektebetü’t‐ticâriyyetu’l‐kübrâ,  1963. (Şerhu Katri’n‐nedâ) 
  • İbn Mâlik, Cemâlüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah, Şerhu’l‐kâfiyeti’ş‐şâfiye  (thk. Abdülmün’ım Ahmed), Riyad: Dâru’l‐me’mûn li’t‐turâs, 1982. (Şerhu’l‐ kâfiye)  
  • ______, Şerhu’t‐teshîl (thk. Abdurrahman Seyyid ve Muhammed Bedevî el‐Mahtûn),  Kahire: Hicr li’t‐tıbâa ve’neşr, 1990. 
  • İbn Manzûr, Ebû’l‐Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mukerrem b. Ali, Lisânu’l‐arab,  Beyrut: Dâru sâdir, 1414. 
  • İbn Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl, el‐Usûl fi’n‐nahv (thk. Abdülhüseyin el‐ Fetlî), Beyrut: Müessesetü’r‐risâle, 1996. (el‐Usûl)  
  • İbn  Yaîş,  Ebû’l‐Bekâ  Yaîş  b.  Ali,  Şerhu’l‐mufassal  li’z‐Zemahşerî,  Beyrut:  Dâru’l‐ kütübi’l‐ilmiyye, 2001. (Şerhu’l‐mufassal) 
  • İbnü’l‐Enbârî,  Ebû’l‐Berekât  Abdurrahman,  Esrâru’l‐Arabiyye  (thk.  Muhammed  Hüseyin Şemsüddîn), Beyrut: Dâru’l‐kütübi’l‐ilmiyye, 1997.  
  • ______,  Nuzhetu’l‐elibbâ  fî  tabakâti’l‐udebâ  (thk.  İbrahim  Samerrâi),  Ürdün:  Mektebetu’l‐menâr, 1985. (Nuzhetu’l‐elibbâ) 
  • Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemu kabâili’l‐Arab el‐kadîme ve’l‐hadîse, Beyrut: Müessese‐ tü’r‐risâle, 1997. 
  • Kerîm,  Muhammed  Riyâd, el‐Muktedab fî lehecâti’l‐arab,  Tanta:  et‐Türkî,  1996.  (el‐ Muktedab)  
  • Mahzûmî,  Mehdî, Fi’n‐nahvi’l‐Arabî: Nakd ve tevcih,  Beyrut:  Dâru’r‐râid  el‐Arabî,  1986. 
  • ______, Medresetu’l‐Kûfe ve menhecuhâ fî dirâsâti’l‐lugati ve’n‐nahv, Kahire: Mektebetu  ve Matbaatu Mustafa el‐Babî el‐Halebî ve Evlâdihi, 1958. (Medresetu’l‐Kûfe)   el‐Matlabî, Gâlib Fâdıl, “Mu’cemu lehceti Temîm”, el‐Mevrid, sy. 3, Bağdat: 1978, s.  151‐184. (Mu’cem)  
  • ______, Lehcetu Temîm ve eseruhâ fî’l‐arabiyyeti’l‐muvahhade, Irak: Menşûrâtu vizârti’s‐ sekâfeti ve’l‐funûn, 1978. (Lehcetu Temîm) 
  • el‐Merzûkî, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed b. el‐Hasen, Kitâbu’l‐ezmine ve’l‐emkine  (thk. Halil el‐Mansûr), Beyrut: Dâru’l‐kütübi’l‐ilmiyye, 1996.  
  • Muhaysin,  Muhammed  Sâlim, el‐Muktebes mine’l‐lehecâti’l‐Arabiyye ve’l‐Kur’âniyye,  İskenderiye: Müessesetü şebâbi’l‐câmia, 1986.  
  • Müberred, Ebû’l‐Hasan Muhammed b. Yezîd, el‐Kâmil (thk. Muhammed Ahmed ed‐ Dâlî), Beyrut: Müessesetü’r‐risâle, 1992.  
  • ______, el‐Muktedab (thk. Muhammed Abdulhâlik Udayme), Kahire: yy., 1994. 
  • Nahle,  Mahmud  Ahmed,  Usûlu’n‐nahvi’l‐Arabî,  Beyrut:  Dâru’l‐ulûmi’l‐arabiyye,  1987. (Usûlu’n‐nahv)   
  • Nehhâs,  Ebû  Cafer  Ahmed b.  Muhammed b. İsmail, Meâni’l‐Kur’âni’l‐kerîm  (thk.  Muhammed Ali Sâbûnî), Riyad: Câmiatu ummi’l‐kurâ, 1988. 
  • Râcihî,  Abduh,  el‐Lehecâtu’l‐arabiyye  fi’l‐kırââti’l‐Kur’âniyye,  İskenderiye:  Dâru’l‐ ma’rife el‐câmiıyye, 1996. (el‐Lehecâtu’l‐arabiyye)  
  • Râfiî, Mustafa Sâdık, Târihu âdabi’l‐Arab, Kahire: Matbaatu’l‐istikâme, 1940. 
  • Süyûtî, Celâlüddîn, el‐İktirâh fî ılmi usûli’n‐nahv, yy., Dâru’l‐ma’rifeti’l‐câmiıyye, 2006.  (el‐İktirâh) 
  • ______,  el‐İtkân fî  ulûmi’l‐Kur’ân  (thk.  Merkezü’d‐dirâseti’l‐Kur’âniyye),  Riyâd:  Vezâratü’ş‐şüûni’l‐islâmiyye, 1426. (el‐İtkân) 
  • ______, el‐Müzhir fî ulûmi’l‐lugati ve envâihâ (thk. Muhammed Ahmed Câd el‐Mevlâ  ve diğer leri), Kahire: Mektebetu Dâri’t‐turâs, tsz. (el‐Müzhir) 
  • ______, Hem’u’l‐hevâmi’ fî  şerhi cem’ı’l‐cevâmi’  (thk.  Ahmed  Şemsüddîn),  Beyrut:  Dâru’l‐kütübi’l‐ilmiyye, 1998. (Hem’u’l‐hevâmi’) 
  • Terzî, Fuâd Hannâ, Fî usûli’l‐luga ve’n‐nahv, Beyrut: Dâru’l‐kütüb, 1969. (Fî usûli’l‐ luga) 
  • Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 2005.  
  • Zebîdî, Ebû’l‐Feyz Muhammed el‐Murtazâ b. Muhammed, Tâcü’l‐‘arûs min cevâhiri’l‐ kâmûs (thk. Heyet), Kuveyt: Matbaatu hukûmeti’l‐Kuveyt, 1969. (Tâcü’l‐‘arûs) 
  • Zeccâc,  Ebu İshâk İbrahim  b.  es‐Serî, Meâni’l‐Kur’ân ve i’râbuhu  (thk.  Abdülcelil  Abdüh Şelebî), Beyrut: Âlemu’l‐kütüb, 1988. 
  • Zübeydî, Ebû Bekir Muhammed b. Hasan, Tabakâtu’n‐nahviyyîn ve’l‐lugaviyyîn (thk.  Muhammed Ebu’l‐Fazl İbrahim), Kahire: Dâru’l‐maârif, 1984. 
  • Zübeydî,  Saîd  Câsim, el‐Kıyâs fi’n‐nahvi’l‐Arabî: neş’etuhu ve tatavvuruhu, Amman:  Dâru’ş‐şurûk, 1997. 
APA İNANÇ Y (2015). NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . , 1 - 25.
Chicago İNANÇ Yonis NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . (2015): 1 - 25.
MLA İNANÇ Yonis NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . , 2015, ss.1 - 25.
AMA İNANÇ Y NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . . 2015; 1 - 25.
Vancouver İNANÇ Y NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . . 2015; 1 - 25.
IEEE İNANÇ Y "NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ ." , ss.1 - 25, 2015.
ISNAD İNANÇ, Yonis. "NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ ". (2015), 1-25.
APA İNANÇ Y (2015). NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(31), 1 - 25.
Chicago İNANÇ Yonis NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, no.31 (2015): 1 - 25.
MLA İNANÇ Yonis NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.17, no.31, 2015, ss.1 - 25.
AMA İNANÇ Y NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2015; 17(31): 1 - 25.
Vancouver İNANÇ Y NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ . Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2015; 17(31): 1 - 25.
IEEE İNANÇ Y "NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ ." Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17, ss.1 - 25, 2015.
ISNAD İNANÇ, Yonis. "NAHİV İLMİ AÇISINDAN TEMÎM LEHÇESİNİN İSTİŞHÂD DEĞERİ ". Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/31 (2015), 1-25.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 21:40

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları