Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri
Yıl: 2016 Cilt: 22 Sayı: 85 Sayfa Aralığı: 79 - 94 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri
Öz: Tofa (Karagas) Türkleri bugün Güney Sibirya'da Rusya Federasyonu'nun İrkutsk oblastında Nijneudinsk rayonuna bağlı köylerde yaşamaktadırlar.Alıgcer, Nerha (Tof. Nirsa) ve Yukarı Gutara köylerinde toplu olarak; anılan köylerin dışında Nijneudinsk rayonu ile Şumskiy (Uda II) ve Voznesenskiy köylerinde de dağınık olarak yaşayan Tofa Türkleri 1930 yılına kadar 'Karagaslar' ve/veya 'Karagas Tatarları' olarak bilinmekteydi. 2010 nüfus sayımına göre toplam nüfusu sadece 762 olan Tofa Türklerinin dili UNESCO tarafından Redbook "Kırmızı Kitap"a alınarak 'varlığı tehlikedeki diller' listesine dahil edilmiştir. Türk lehçelerinin sınıflandırılmasında 'Uygur-Oğuz' grubunda değerlendirilen Tofa Türkçesi, eskicil kimi dil özelliklerini bünyesinde korumasının yanında Moğolca ile paralellik gösteren bazı özellikleri taşımasıyla da karşılaştırmalı Türkoloji çalışmalarında ayrı bir öneme sahiptir. Ayrıca Tofalar Türklerinin yazı dili özelliğine sahip olmayışları ve yüzyıllar boyu sözlü gelenek ile ayakta kalmaları sözlü kültür ürünlerini işlevsel olarak daha da önemli kılar. Efsaneler, masallar, şarkılar, atasözleri ve bilmeceler sözlü kültürün önemli türleri arasındadır. Bu çalışmada Genel Türkolojide üzerinde az çalışılan Tofa Türklerinin bilmeceleri ele alınmıştır. Tofa bilmecelerinde; insan, hayvanlar ve kuşlar, yeryüzü ve tabiat hadiseleri, beslenme kültürü, avlanma geleneği, manevi değerler ve gelenekler işlenmiştir. Çeşitli araştırmacılarca bilmecelerin doğuşu mitolojik unsurlar ile açıklanmaya çalışılmıştır. Tofa Türklerinin bilmeceleri içerik olarak mitolojik özellikleri yansıtmasıyla mit-bilmece ilişkisi açısından son derece dikkat çekicidir. Eldeki çalışmada Tofa Türklerine ait 74 bilmece biçim ve içerik bakımından incelenmiş ve bu alanda yapılacak müstakil ya da karşılaştırmalı araştırmalara katkı sağlaması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelime: Konular:
The Riddles of Tofa (Karagas) Turks
Öz: Tofa (Karagas) Turks today live in the villages of Nijneudinsk raion in the Irkutsk oblast of the Russian Federation in the Southern Siberia. Living collectively in the Aligcer, Nerha (Tof. Nirsa) and Upper Gutara villages and as scattered in the Nijneudinsk raion and Shumskiy (Uda II) and Voznesenskiy villages, the Tofa Turks were known as the 'Karagas' and/or 'Karagas Tatars' until 1930. According to the 2010 census, having a total population of only 762, the language of Tofa Turks is included in the Redbook of UNESCO and listed as one of the 'endangered languages'. The Tofa Turkic language is classified under 'Uighur-Oghuz' group in terms of Turkic dialects and has an important place in the comparative Turkology studies because of bearing certain archaic properties and parallelism with Mongolian language. In addition, the facts that the Tofa Turks do not a written language and have lived for centuries depending on oral traditions make the oral cultural products more important in functional terms. Legends, fables, fairy tables, songs, proverbs and riddles are among the major types of oral culture. This study deals with the riddles of the Tofa Turks, a less-studied subject in the General Turkology. Tofa riddles are about humans, animals and birds, earth and natural occurrences and events, nutrition culture, hunting tradition, moral values and traditions. Various researchers attempted to explain the birth of riddles with mythological elements. Since the riddles of the Tofa Turks have certain mythological traits and characteristics in terms of their content, they are extremely striking in the aspect of myth - riddle relation. The current study examines 74 riddles of the Tofa Turks for their style and content, and aims at contributing to the individual or comparative researches to be made in this field.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Atalay, Besim (1992). Divanü Lügati't- Türk Tercümesi Cilt I-II-III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Başgöz, İlhan ve Andreas Tietze (1999). Türk Halkının Bilmeceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
- Eliade, Mircae (2001). Mitlerin Özellikleri. (Çev.) Sema Rifat. İstanbul: Om Yayınevi, 2001.
- Melnikova, A. I. (1994). Tofı, İstoriko-Etnografiçeskiy Oçerk. İrkutsk: Vostoçno-Sibirskoe knijnoe izdatelstvo.
- Radlov, V. V. (197). Obraztsı literaturı tyurkskih plemen, Ç IX. Nareçiya uryanhaytsev (soyotov), abakanskih tatar i karagasov, Tekstı, sobrannıye i perevedennıye N. Katanovım. St. Peterburg
- Rassadin, V. İ. (1996). Legendy, skazki i pesni sedogo sayana, Sbornik tofalarskogo folklora. İrkutsk, 1996.
- Rassadin, V. İ. (2002). "Tofalarskiy yazık". Yazıki narodov rossii. Moskova: Academia 182- 190.
- Sakaoğlu, Saim (1979). "Bilmece Terime Üzerine Notlar". Türk Kültürü Araştırmaları 17-21/1-2: 226-243.
- Şimşek Esma (2003). "Bilmeceler". Türk Dünyası Ortak Edebiyatı. Türk Dünyası Edebiyatı Tarihi Cilt 3. Ankara: AKM Yayınları.
- Türkyılmaz Dilek (2007) "Türk Dünyasında Bilmece". Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
| APA | ILGIN A (2016). Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. , 79 - 94. |
| Chicago | ILGIN ALİ Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. (2016): 79 - 94. |
| MLA | ILGIN ALİ Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. , 2016, ss.79 - 94. |
| AMA | ILGIN A Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. . 2016; 79 - 94. |
| Vancouver | ILGIN A Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. . 2016; 79 - 94. |
| IEEE | ILGIN A "Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri." , ss.79 - 94, 2016. |
| ISNAD | ILGIN, ALİ. "Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri". (2016), 79-94. |
| APA | ILGIN A (2016). Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. Folklor/Edebiyat, 22(85), 79 - 94. |
| Chicago | ILGIN ALİ Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. Folklor/Edebiyat 22, no.85 (2016): 79 - 94. |
| MLA | ILGIN ALİ Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. Folklor/Edebiyat, vol.22, no.85, 2016, ss.79 - 94. |
| AMA | ILGIN A Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. Folklor/Edebiyat. 2016; 22(85): 79 - 94. |
| Vancouver | ILGIN A Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri. Folklor/Edebiyat. 2016; 22(85): 79 - 94. |
| IEEE | ILGIN A "Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri." Folklor/Edebiyat, 22, ss.79 - 94, 2016. |
| ISNAD | ILGIN, ALİ. "Tofa (Karagas) Türklerinin Bilmeceleri". Folklor/Edebiyat 22/85 (2016), 79-94. |
