ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ

GÜNDÜZ KÜSKÜ, Sema; YILMAZ, ANIL; ERMİŞ, Ü. Melda

ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ

ü. Melda ERMİŞ, (İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, İstanbul,)

Sema GÜNDÜZ KÜSKÜ, (Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi, Türk-İslam Arkeolojisi Bölümü, Balatçık Kampüsü Çiğli/İzmir,)

Anıl YILMAZ (Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi, Türk-İslam Arkeolojisi Bölümü, Balatçık Kampüsü Çiğli/ İzmir)

TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi

1 1

Yıl: 2016 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 247 - 259 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ

Öz:

Eski adı Sipylos (Spil) olan dağın kuzey eteğinde, Gediz nehrinin geçtiği ovanın kenarında kurulmuş olan Manisa'nın güneyinde iç kale ve daha alt seviyede Spil dağına paralel uzanan dış kale surları bulunur. Kuruluş tarihi kesin olarak bilinemeyen kentin en eski adı "Magnesia"dır. Bizans döneminde önemli bir askeri üs ve sonrasında piskoposluk merkezi haline gelen Manisa, 14. yüzyılın başlarında Saruhan Bey tarafından ele geçirilir. 15. yüzyılın başlarında ise Osmanlı Beyliği'nin topraklarına bağlanır. Önemli kültürlere ev sahipliği yapmış Manisa Kalesi maalesef ki günümüze büyük ölçüde tahrip olmuş bir şekilde ulaşmıştır. Birçok araştırmaya konu olmuş kalede hâlâ araştırmaya ihtiyaç duyulan hususlar vardır. Amacımız, kalenin mimari sınırlarını belirlemenin yanında farklı dönemleri işaret eden sur duvarlarını araştırmak, kale içindeki yapıları inceleyerek bunların işlevleri üzerinde durmaktır. 1313 yılında Saruhan Bey tarafından kentin ele geçirilmesiyle birlikte dış kalede Fetih Camii ve hemen yanına bir çeşme inşa edilmiştir. Caminin konumu Türk döneminde ilk yerleşmenin sur içerisinde olduğunu işaret eder. Türk döneminde surlarda onarımlar yapılmıştır. Hem mimari veriler hem de arşiv verileri bu onarımları belgelemektedir

Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Tarih Din Bilimi Etnik Çalışmalar Coğrafya Kültürel Çalışmalar Sanat

MANİSA CASTLE; FROM EARLY IRON AGE TO THE MIDDLE AGES

Öz:

Manisa Castle located on the northern slope of the Mount Spil (formerly known as Sipylus) overlooking the GedizValley. The castle consists of two main parts: “citadel’ on the top ofthe hill and “outer wall’ (i.e. outer castle, bailey) onthe hillside and extending in parallel to Manisa city. The oldest name of the city is Magnesia and the exact date of itsfoundation is unknown. Manisa was an important military base and, later, center ofthe bishopric during the Byzantineperiod until it was captured by Saruhan Bey in the early 14th century. The city was incorporated into the Ottoman Beylikin the early 15th century. The Manisa Castle hosted signifıcant cultures and survived to our time, unfortunately, largelyruined. The castle was extensively researched but still needs further examination. The aim of this study is to determineand document the castle, survey the walls that indicate to different periods, examine the structures inside the castle andtheir functions.In this context, the latest situation of the castle, its inner and outer walls have been retained. We can say that the castlehas three main stages. The cyclopean masonry, which was made from large stone blocks without mortar, represents theearliest stage. Although sporadically, traces ofthe cyclopean walls are still visible along the outer Wall.Byzantine architecture dominates the Manisa Castle. The extant part of the castle was shaped by the repairs andadditions performed during the period of John III Doukas Vatatzes. Manisa gained importance after the 12th centuryin the Byzantine period and became the center of imperial treasury and mint during the reign of Laskarids. Moreover,sources write that John III Doukas Vatatzes built palace within the citadel. In line with the information, the survey wasfocused on terraces and structure remains in the outer wall. High and long retaining walls, the terraces they form, andregularly placed corbels on the retaining walls are striking. Balconies and loggias carried by corbels were frequentlyused in the Byzantine palace architecture. Corbeled retaining walls and terraces of outer castle suggest that the palace inthe Manisa Castle might be in the outer castle.When Saruhan Bey captured the city in 1313, Fetih Mosque and an adjacent fountain were built in the outer wall. Themosque’s location indicates that the initial Turkish settlement was inside the walls, which were repaired during theTurkish period. These repairs were documented in both architectural data and the archived data.

Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Tarih Din Bilimi Etnik Çalışmalar Coğrafya Kültürel Çalışmalar Sanat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ACUN, Hakkı, 1999. Manisa’da Türk Devri Yapıları, Ankara.
AHRWEİLER, Helene, 1965. “L’historie et la geographic de la region de Smyrne entre les deux occupation turques (1081-1317)”, Travaux et Memoires, 1, Paris:1-204.
AKROPOLİTES, Georgios, 1978. “Historia”, Georgii Acropolitae Opera, Heisenberg P.Wirth, Vol.İ, Stuttgart: 3-189. Ed. A.
AKROPOLİTES, Georgios, 2008. Vekayinâme, Çev.Bilge Umar, İstanbul.
AKŞİT, Oktay, 1983. Manisa Tarihi (Magnesia ad Sipylum) (Başlangıcından M.S. 395 Yılına Kadar), İstanbul.
ANGOLD, Michael, 1975. Byzantine Government in Exile, Oxford.
BLEMMYDES, Nicephorus, 1896. Curriculum Vitae et Carmina, Leipzig. Ed. Heisenberg,
BRUYN, Cornelis de, 1698. Reizen van Cornelis de Bruyn, door de vermaardste deelen van Klein Asia, de eylanden Scio, Rhodus, Cyprus, Metelino, Stanchio, &c. mitsgaders de voornaamste steden van Aegypten, Syrien en Palestina, Delft.
BUCHWALD, Hans, 1979. “Lascarid Architecture”, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 28, Wien: 261-296.
CHANDLER, Richard, 1971. Travels in Asia Minor 1764-1765, London.
DOĞAN, M. Umut, 2007a. Magnesia Ad Sipylum Arkeoloji, Topografya ve Tarihi Coğrafya İncelemesi, Dokuz Eylül Universitesi Basılmamış Master Tezi, İzmir. 0. Melda ERMİŞ Sema GÜNDÜZ KÜSKÜ Anıl YILMAZ
DOĞAN, M. Umut, 2007b. “Manisa il merkezinde keşfedilen polygonal duvarların Sipylos Magnesiası’nın erken dönemi ile ilişkisi”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, S. 8: 79-90.
DOĞAN, M. Umut, 2008. “Sipylos Magnesiası arkeolojisine ışık tutan yeni bulunmuş bir kabartma”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, S. 8: 125-132.
EMECEN, Feridun, 2006. Tarih İçinde Manisa, Manisa Belediyesi Kültür Yayınları, Manisa.
EMECEN, Feridun, 2013. XVI. Asırda Manisa Kazası, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
ERMİŞ, Ü. Melda, 2009. İznik ve Çevresi Bizans Devri Mimari Faaliyetinin Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
EVLİYA ÇELEBİ, 1999. Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini, (Hazırlayan Z. Kurşun, S. A. Kahraman, Y. Dağlı), 9. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
EYİCE, Semavi, 1981. “Silifke ve Çevresinde İncelemeler: Elaiussa-Sebaste (:Ayaş) Yakınında Akkale”, VIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri (11-15 Ekim 1976), C.İİ, Ankara: 865-886.
FOSS, Clive, 1979. “Late Byzantine Fortifıcations in Lydia”, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 28, Wien: 297-320.
FOSS, Clive, 1991. “Magnesia”, Oxford Dictionary of Byzantium, Vol.2, Oxford: 1268.
FOSS, Clive, 2011. Bizans ve Türk Dönemlerinde Sardis, (Çev. Çiğdem Önal Emiroğlu), Ankara.
GÜR, Barış, 2012. “Hititler, Mikenler ve batı Anadolu’daki kültür etkileşimleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 2: 12-22
HAWKINS, J.D., 1998. “Tarkasnawa King of Mira “Tarkandemos’, Boğazköy Sealings and Karabel”, Anatolian Studies, Vol. 48: 1-31.
KARAKAYA, Enis, 1990. “Manisa (Magnesia) Şehir Surları ve Kalesi”, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.7, İstanbul: 25-33.
KELDER, J.M., 2005. “Mycenaeans in western Anatolia”, Talanta, S. XXXVIXXXVII: 49-86.
KHONIATES, Niketas, 1995. Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), (Çev. Fikret Işıltan), Ankara.
MERCANGÖZ, Zeynep, 1985. Batı Anadolu’da Geç Dönem Bizans Mimarisi: Laskarisler Dönemi Mimarisi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
MERCANGÖZ Zeynep, 1995. “Batı Anadolu’daki Türk Yapılarının Duvar Tekniği ve Tuğla Süslemelerinin Kaynağı Üzerine Düşünceler”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi Bildiriler, C.2, Ankara: 485-495.
MONCADA, Francisco de, 1975. The Catalan Chronicle of Francisco de Moncada, Trans. Frances Hernandez, Texas.
PACHYMERES, Georgios, 1835. De Michaele et Andronico Palaeologis Libri Tredecim, Ed. I. Bekker, Vol.2, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 37, Bonn.
RICHTER, Otto Friedrichs von, 1998. “Manisa”, 19. Yüzyıl Anadolu Şehirleri, Çev. İlhan Pınar, İzmir: 1-16.
SCUTARIOTES, Theodorus, 1978. Additamenta ad Georgii Acropolitae Historiam, Ed. A. Heisenberg, Vol.1, Stuttgart. 259
SEVİN, Veli, 2007. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası 1, Ankara.
STRABON, 2000 Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII-XIIIXIV), İstanbul.
TEXIER, Charles, 2002. Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Çev. Ali Suat, C.2, Ankara.
TOURNEFORT, Joseph Pitton de, 1718. Relation d’un Voyage du Levant, Vol. 11, Amsterdam.
TUNAY, Mehmet 1, 2001. “Akkale Yüzey Araştırması 1999”, Sonuçları Toplantısı, C.1, Ankara: 51-60. 18. Araştırma
ULUÇAY, Çağatay, 1940. “Manisa Ka’lası Hakkında”, Gediz, VI/43, 1940: 6-8.
UZUNÇARŞILI ı. Hakkı, 1929. Kitabeler ve Sahip, Saruhan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamid Oğulları Hakkında Malumat, Ankara.
WALSH, Robert, 2013. İstanbul Manzaraları, Rumeli’de ve Batı Anadolu’da Gezintilerle, Ed. Emre Yalçın, Çev. Şeniz Türkömer, İstanbul.

APA	ERMİŞ Ü, GÜNDÜZ KÜSKÜ S, YILMAZ A (2016). ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. , 247 - 259.
Chicago	ERMİŞ Ü. Melda,GÜNDÜZ KÜSKÜ Sema,YILMAZ ANIL ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. (2016): 247 - 259.
MLA	ERMİŞ Ü. Melda,GÜNDÜZ KÜSKÜ Sema,YILMAZ ANIL ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. , 2016, ss.247 - 259.
AMA	ERMİŞ Ü,GÜNDÜZ KÜSKÜ S,YILMAZ A ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. . 2016; 247 - 259.
Vancouver	ERMİŞ Ü,GÜNDÜZ KÜSKÜ S,YILMAZ A ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. . 2016; 247 - 259.
IEEE	ERMİŞ Ü,GÜNDÜZ KÜSKÜ S,YILMAZ A "ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ." , ss.247 - 259, 2016.
ISNAD	ERMİŞ, Ü. Melda vd. "ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ". (2016), 247-259.

APA	ERMİŞ Ü, GÜNDÜZ KÜSKÜ S, YILMAZ A (2016). ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0(14), 247 - 259.
Chicago	ERMİŞ Ü. Melda,GÜNDÜZ KÜSKÜ Sema,YILMAZ ANIL ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 0, no.14 (2016): 247 - 259.
MLA	ERMİŞ Ü. Melda,GÜNDÜZ KÜSKÜ Sema,YILMAZ ANIL ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, vol.0, no.14, 2016, ss.247 - 259.
AMA	ERMİŞ Ü,GÜNDÜZ KÜSKÜ S,YILMAZ A ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2016; 0(14): 247 - 259.
Vancouver	ERMİŞ Ü,GÜNDÜZ KÜSKÜ S,YILMAZ A ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2016; 0(14): 247 - 259.
IEEE	ERMİŞ Ü,GÜNDÜZ KÜSKÜ S,YILMAZ A "ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ." TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0, ss.247 - 259, 2016.
ISNAD	ERMİŞ, Ü. Melda vd. "ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ". TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 14 (2016), 247-259.