PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ

TURGUT, Hakan; SÖKMEN, Alptekin

PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ

Alptekin SÖKMEN, (Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü.)

Hakan TURGUT (Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler M.Y.O.)

Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi

2 0

Yıl: 2013 Cilt: 15 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 27 - 40 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ

Öz:

Bu çalışmada işgörenlerin psikolojik dayanıklılık, örgütsel özdeşleşme ve tükenmişlik duyguları incelenerek örgütsel özdeşleşmenin psikolojik dayanıklılık ve tükenmişlik ilişkisindeki olası aracılık rolü araştırılmıştır. Psikolojik dayanıklılığın örgütsel özdeşleşme ve işgörenlerin tükenmişlik düzeyleri üzerine etkilerini konu alan çalışmalara ilgili yazında yeterince yer verilmemiştir. Ayrıca, ilgili yazında örgütsel özdeşleşmenin tükenmişlik üzerindeki etkileri konusunda net bir sonuca ulaşılamamıştır. Bu araştırmada, psikolojik dayanıklılık, örgütsel özdeşleşme ve tükenmişlik arasındaki ilişkiler yeniden ele alınarak ilgili yazına katkı sunulması amaçlanmaktadır. Çalışmanın örneklemini 430 kamu çalışanı oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanmasında anket yöntemi kullanılmıştır. Ölçüm araçları olarak geçerliliği ve güvenilirliği daha önceki araştırmalarda tespit edilmiş olan Friborg, Hjemdal, Rosenvinge ve Martinussen tarafından geliştirilen psikolojik dayanıklılık ölçeği, Maslach ve Jackson tarafından geliştirilen tükenmişlik ölçeği kullanılmıştır. Örgütsel özdeşleşme ile ilgili ifadeler ise Mael ve Ashforth tarafından geliştirilen ölçek yardımıyla değerlendirilmiştir. Araştırma hipotezlerini test etmek üzere korelasyon ve bir dizi regresyon analizleri uygulanmıştır. Aracılık testi için Baron ve Kenny tarafından önerilen üç aşamalı yaklaşım kullanılmıştır. Sonuçlar, psikolojik dayanıklılığın örgütsel özdeşleşmeyi pozitif, işgörenlerin tükenmişlik duygusunu ise negatif yönde ve istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde etkilediğini göstermiştir. Örgütsel özdeşleşmenin, psikolojik dayanıklılık ve tükenmişlik ilişkisindeki aracılık rolü ise belirlenememiştir. Bulgular, bireylerin psikolojik dayanıklılıklarının tükenmişlik seviyeleri üzerindeki doğrudan etkilerine işaret etmektedir

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ALARCON, G.M. (2011). “A meta-analysis of burnout with job demands, resources, and attitudes”. Journal of Vocational Behavior, 79, 549- 562.
ASHFORTH, B. E., HARRISON, S. H., & CORLEY, K. G. (2008). “Identification in organizations:An examination of four fundamental questions”. Journal of Management, 34, 325-374.
BARON, R. M., ve KENNY, D.A. (1986). “The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations”, Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
BASIM, H. N. ve ÇETİN, F. (2011). “Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği'nin Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması”, Türk Psikiyatri Dergisi, 22, 104-114.
BIANCHI, R., BOFFY, C. HINGRAY, C. TRUCHOT, D. & LAURENT, E. (2013). “Comparative Symptomatology of Burnout and Depression”, Journal of Health Psychology, 18 (6), 782-787.
CARMELI, A., GILAT, G., & WALDMAN, D. A. (2007). “The role of perceived organizational performance in organizational identification, adjustment and job performance”. Journal of Management Studies, 44, 972-992.
CHENEY, G. (1983). “On the Varios Changing Meanings of Organization Membership: A Field Study of Organizational İdentification”, Communication Monographs, 50, 342-362.
CHENEY, G. ve TOMPKINS, P. (1987). “Coming to Terms with Organizational Identification and Commitment”, Central States Speech Journal, 38 (1), 1-15.
ERGİN, C. (1992). “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması”. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Bayraktar, R. ve Dağ, İ. (Ed.). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yay. 143-154.
FRIBORG, O., HJEMDAL, O., ROSENVINGE, J. H., MARTINUSSEN, M. (2003). “A new rating scale for adult resilience: What are the central protective resources behind healthy adjustment?”, International Journal of Methods in Psychiatric Research, 12, 65-76.
FRIBORG, O., BARLAUG, D., MARTINUSSEN, M., ROSENVINGE, J.H., HJEMDAL, O., (2005). “Resilience in Relation to Personality and Intelligence”, International Journal of Methods in Psychiatric Research, 14(1), 29-42.
GARMEZY, N. (1991). “Resilience and Vulnerability to Adverse Developmental Outcomes Associated with Poverty”, American Behavioral Scientist, (34),416-430.
HUNTER, A. J. (2001). “A cross-cultural comparison of resilience in adolescents”, Journal of Pediatric Nursing, 16, 172-179.
JACELON, C.S. (1997).“The Trait and Process of Resilience”, Journal of Advanced Nursing, (25),123-129.
LAMMERS, J.C., YANNICK L. ATOUBA ve E. J. CARLSON (2013) “Which Identities Matter? A Mixed-Method Study of Group Organizational, and Professional Identities and Their Relationship to Burnout”, Management Communication Quarterly, online basım [22.08.2013], DOI: 10.1177/0893318913498824.
LUTHANS, F., (2002). “Positive Organizational Behavior: Developing and Managing Psychological Strengths”, Academy of Management Executive, 16(1), 57-72.
MAEL, F., ve B. E. ASHFORTH (1992). “Alumni and their alma mater: A partial test of the reformulated model of organizational identification”, Journal of Organizational Behavior, 13, 103-123.
MASLACH, C., ve LEITER, M. P. (2008). “Early Predictors of Job Burnout and Engagement”. Journal of Applied Psychology, 93(3), 498-512.
MASLACH, C. ve JACKSON, S.E. (1981). “The Measurement of Experienced Burnout”. Journal of Occupational Behavior, (2),99-113.
MASLACH, C., SCHAUFELI, W. B., & LEITER, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
MELAMED, S., SHIROM, A., TOKER, S., BERLINER, S., & SHAPIRA, I. (2006). “Burnout and risk of cardiovascular disease: Evidence, possible causal paths, and promising research directions.” Psychological Bulletin, 132, 327-353.
RODE, J.C., JUDGE, T.A. ve SUN, J.M. (2012) “Incremental Validity of Core Self-Evaluations in the Presence of Other Self-Concept Traits: An Investigation of Applied Psychology Criteria in the United States and China”. Journal of Leadership & Organizational Studies, 19(3), 326-340.
SCHAUFELI, W.B. ve ENZMANN, D. (1998) The Burnout Companion to Study and Practice: A Critical Analysis. London: Taylor & Francis.
SCOTT, C, CORMAN, S. ve CHENEY, G. (1988). “Development of a Structurational Model of Identification in the Organization”, Communication Theory, 8 (3), 298-336.
TARIS, T. W. (2008). Is there a relationship between burnout and objective performance? A critical review of 16 studies. Work & Stress, 20, 316- 334.
TOMPKINS, P. K., & CHENEY, G. (1985). Communication and unobtrusive control in contemporary organizations. In R. D. McPhee & P. K. Tompkins (Eds.), Organizational communication: Traditional themes and new directions (s. 179-210). Beverly Hills, CA: Sage.
WAGNILD, G.M. ve YOUNG, H.M. (1993). “Development and Psychometric Evaluation of the Resilience Scale”, Journal of Nursing Measurement, 1(2),165-178.

APA	SÖKMEN A, TURGUT H (2013). PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. , 27 - 40.
Chicago	SÖKMEN Alptekin,TURGUT Hakan PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. (2013): 27 - 40.
MLA	SÖKMEN Alptekin,TURGUT Hakan PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. , 2013, ss.27 - 40.
AMA	SÖKMEN A,TURGUT H PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. . 2013; 27 - 40.
Vancouver	SÖKMEN A,TURGUT H PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. . 2013; 27 - 40.
IEEE	SÖKMEN A,TURGUT H "PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ." , ss.27 - 40, 2013.
ISNAD	SÖKMEN, Alptekin - TURGUT, Hakan. "PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ". (2013), 27-40.

APA	SÖKMEN A, TURGUT H (2013). PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 27 - 40.
Chicago	SÖKMEN Alptekin,TURGUT Hakan PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15, no.2 (2013): 27 - 40.
MLA	SÖKMEN Alptekin,TURGUT Hakan PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.15, no.2, 2013, ss.27 - 40.
AMA	SÖKMEN A,TURGUT H PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2013; 15(2): 27 - 40.
Vancouver	SÖKMEN A,TURGUT H PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2013; 15(2): 27 - 40.
IEEE	SÖKMEN A,TURGUT H "PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ." Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, ss.27 - 40, 2013.
ISNAD	SÖKMEN, Alptekin - TURGUT, Hakan. "PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞIN TÜKENMİŞLİK ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACILIK ROLÜ". Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/2 (2013), 27-40.