Yıl: 2018 Cilt: 22 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 407 - 435 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 08-11-2018

İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922)

Öz:
30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası Mersin, İngiltere ve Fransa tarafından işgal edilmiştir. Kentin iki ülke tarafından işgal edilmesinden yaklaşık bir yıl sonra Mersin ve çevresinin askeri ve idari yönetimi, 1919 sonlarında, aralarındaki anlaşma gereği (Suriye İtilafnâmesi ile) Fransa’ya bırakılmıştır. Mersin, verimli bir tarım sahasının ve çeşitli değerli madenlere sahip bir bölgenin, Çukurova’nın, demiryolu bağlantısı bulunan bir limanıdır. Fransa, hem ekonomik hem de politik nedenlerle Mersin ve çevresini işgal etmiştir. Diğer yandan politik çıkarları gereği Fransa, bölgede kendine bağlı bir Ermenistan kurulması doğrultusunda çalışmalar yürütmüştür. Dolayısıyla iktisadi ve politik hedefleri uyarınca Fransız yönetimi, işgalin ilk günlerinden itibaren kentin askeri ve idari yönetimine müdahalede bulunmuşlar; Türk toplumunu ayrıştırmaya dayalı planlarını uygulamaya koymuşlardır. Bu bağlamda araştırmanın odak noktasını, Fransa Hükümeti’nin yaklaşık üç yıllık işgal döneminde Mersin’deki sosyo-ekonomik ve politik uygulamaları oluşturmaktadır. Bir başka deyişle, Mütareke ve ardından başlayan işgal yıllarında kentin idari yönetimine ve yöneticilerine, Osmanlı yönetsel yapılanması içinde bulunmamasına rağmen “Kilikya” adlandırmasıyla kurmuş oldukları bölgede, gümrük teşkilatı ve çeşitli ürünlerin ithalat-ihracat sınırlandırmaları, fiyatlara müdahale makalenin konusunu oluşturmuştur. Kentin kurtuluşunda görev almış dönemin tanıklarının anlatımıyla işgal ortamındaki kargaşa, karaborsa, vurgunculuk, gasp ve cinayet olaylarına da yer verilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Siyasi Bilimler Etnik Çalışmalar Coğrafya

Mersin During the Occupied Years (1918-1922)

Öz:
Mersin was occupied by England and France after the Mondros Armistice Agreement being signed on October 30, 1918. Approximately one year after the city was occupied by the two countries, with an agreement between the two countries (with the Syrian Entente) the military and administrative administration of Mersin and its environs was left to France at the end of 1919. Mersin was a port of Çukurova, with a railway connection, with a fertile agricultural area and was a region with various precious metals. France occupied Mersin and its surrounding regions for both economic and political reasons. On the other hand, due to its political interests France has been working towards the establishment of an Armenia connected to the French administration. Therefore, in accordance with their economic and political objectives, from the first days of occupation the French administration intervened in the military and administrative administration of the city; they have put into practice the segregation-based plans for Turkish society. With this context, the focus of this research is on socio-economic and political practices in Mersin during the nearly three-year occupation period under the French Government. In other words, despite the fact that the Ottoman administrative structure was not included in the administration and administrators of the city during the Armistice and in the following occupation years, they established a region with the name of "Cilicia", where import and export restrictions for various products, the customs organization and intervention to the prices are the subjects to this article. The chaos and disorder, black market, profiteering, extortion, and murder scenes during the occupation were also included in this article with descriptions of the witnesses of the era in which the city was emancipated.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Siyasi Bilimler Etnik Çalışmalar Coğrafya
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • https:// www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album /Cilt1/index.html (Erişim Tarihi: 10.09.2017)
  • Yavuz, B. (1992). “1921 Tarihli Türk-Fransız Anlaşması’nın Hazırlık Aşamaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. VIII, (23): 273-308.
  • Vural, S. (2010). Huğ’dan Gökdelen’e Mersin. İzmir: Lamineks Matbaacılık.
  • Umar, B. (1982). Türkiye Halkının İlkçağ Tarihi. İzmir: Ege Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu.
  • Turan, Ş. (1992). Türk Devrim Tarihi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Toynbee A.J. (1923). The Western Question in Greece and Turkey. London.
  • Toros, T. (2001). Kurtuluş Savaşı’nda Çukurova. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Tevetoğlu, F. (1987). “Mustafa Kemal Paşa-General Harbord Görüşmesi Tanık ve Tercümanı: Prof.Hulûsi Y.Hüseyin (Pektaş)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, IV (10): 197-207.
  • Tansel, S. (1991). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar. C.I-IV, İstanbul: MEB Yayınları.
  • Şıvgın, H. (2015). “Antep’e Suriye Yönünden 86 Yıl Arayla Gelen İki İşgalin Mukayeseli Analizi”, [Bildiri]. Erdem Ünlen vd. (Yay. Haz.) Milli Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu Bildirileri , (25-27 Aralık 2013). (ss.214-236). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Şalvuz, İ. F. (1938). Kurtuluş Savaşında Kahraman Çukurovalılar, (Adana, Tarsus, Mersinliler). İstanbul: Aydınlık Basımevi.
  • Strabon, (2000). Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XIV). (Çev: Adnan Pekman). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
  • Sonyel, S.R. (1972). “Yeni Belgelerin Işığı Altında Ermeni Tehcirleri”. Belleten, XXXVI (141): 31-49.
  • Selek, S. (1982). Milli Mücadele (Ulusal Kurtuluş Savaşı). C.1, İstanbul: Örgün Yayınevi.
  • Saral, A.H. (1966). Türk İstiklal Harbi. C.IV. Güney Cephesi, Ankara.
  • Sakarya, İ. (1984). Belgelerle Ermeni Sorunu. Ankara: Genelkurmay ATASE Yayınları.
  • Sakallı, B. (1997). Milli Mücadele’nin Sosyal Tarihi (Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Payaslı, V. (2017). “Fransız İşgalinde Osmaniye (Cebel-i Bereket) ve Rahime Hatun Üzerine Bir Değerlendirme”. Atatürk Yolu Dergisi, (61): 269-308.
  • Öztoprak, İ. (1981). Kurtuluş Savaşında Türk Basını. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Özoğuz, E. (1934). Adana’nın Kurtuluş Mücadelesi Hatıraları. İstanbul: Ülkü Matbaası.
  • Öke, M.K. (1986). Ermeni Meselesi. İstanbul, 1986. Aydınlar Ocağı Yayınları.
  • Kurtuluş Savaşı’nda İçel. (1971). İstanbul: Türkiye Kuvayi Milliye Mücahit ve Gazileri Cemiyeti Mersin Şubesi Yayınları.
  • Kurt, M. (2010). “Roma Egemenliğinde Kilikya ve Roma İç Savaşlarının Bölgedeki Yansımaları”. Tarih İncelemeleri Dergisi. XXV, (2): 483-501.
  • Kocatürk, U. (1983). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi, 1918-1938. Ankara: TTK Basımevi.
  • Kır, S. (2004). Milli Mücadele Döneminde Dörtyol ve Çevresi (1918-1922). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
  • Kılıç Ali. (2005). Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Keser, U. (2015). “Doğu Lejyonu (Legion D’Orient) ve Güney Bölgesindeki Ermeni Faaliyetleri (1918-1922)”, [Bildiri]. Erdem Ünlen vd. (Yay. Haz.) Milli Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu Bildirileri , (25-27 Aralık 2013). (ss.83-125). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Kemal Atatürk. (1969). Nutuk (Vesikalar). Cilt III, İstanbul: Türk Devrim Tarihi Enstitüsü. Milli Eğitim Basımevi.
  • Kemal Atatürk. (1969). Nutuk (1920-27). Cilt II, İstanbul: Türk Devrim Tarihi Enstitüsü. Milli Eğitim Basımevi.
  • Kasalak, K. (1993). Milli Mücadele’de Manda ve Himaye Meselesi. Ankara: Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları.
  • İslam, İ. (2004). “Kurtuluş Savaşı Yıllarında Çukurova”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. XX, (58): 47-64.
  • İslam, İ. (1995). Milli Mücadele’de Yeni Adana Gazetesi. Atatürk Üniversitesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
  • İlter, E. (1989). “Milli Mücadele’de ‘Doğu Lejyonu’ (Legion D’Orient)’nun Fransız İşgal Bölgesindeki Fonksiyonu”. Atatürk Yolu Dergisi. (3): 419-436.
  • Hatipoğlu, S. (2015). “Milli Mücadele’de Suriye İtilâfnâmesi’nin Yeri” [Bildiri]. Erdem Ünlen vd. (Yay. Haz.) Milli Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu Bildirileri. (25-27 Aralık 2013). (ss.195-209). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Hatipoğlu, S. (2002). “Çukurova’da Fransız-Ermeni İşbirliği (1918-1921)”. Belleten, LXVI, (247): 943-965.
  • Gürün, K. (1985). Ermeni Dosyası. Ankara: TTK Basımevi.
  • Gürbüz, C. (1996). Milli Mücadelede Develi ve Ermeniler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Erikan, C. (1972). Komutan Atatürk. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Erden, A. F. (1954). Birinci Dünya Harbinde Suriye Hatıraları. C.1. İstanbul.
  • Erdeha, K. (1975). Mili Mücadelede Vilayetler ve Valiler. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Ener, K. (1996). Çukurova Kurtuluş Savaşı’nda Adana Cephesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • E. Brẻmond E. (1921), La Cilicie en 1919-1920. Paris.
  • Çiftçi, A. (2009). Milli Mücadele Döneminde Mersin ve Havalisinde İz Bırakanlar. Mersin: Bizim Grup Basımevi.
  • Çıplak, M.N. (1968). İçel Tarihi. Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası.
  • Çelik, K. (2005). “Fransız İşgal Dönemi Mersin Belediye Başkanı Ahmet Hallaç’ın Anıları”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. XXI, (62): 695-746.
  • Çelik, K. (1999). Milli Mücadele’de Adana ve Havalisi (1918-1922). Ankara: TTK Basımevi.
  • Cebesoy, A.F. (1953). Milli Mücadele Hâtıraları. İstanbul: Vatan Neşriyatı.
  • Bozkurt, B. (2015). “Yılmaz Müfrezesi Kumandanı Şeref Genç’e Göre Mersin’in İşgali”, [Bildiri]. Erdem Ünlen vd. (Yay. Haz.) Milli Mücadele’de Güney Bölgesi Sempozyumu Bildirileri , (25-27 Aralık 2013). (ss.403-427). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
  • Bıyıklıoğlu, T. (1962). Türk İstiklal Harbi I, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
  • Ayhan, Y. (1963). Mustafa Kemal’in Pozantı Kongresi ve Adana’nın Kurtuluşu. Adana: İpek Matbaası.
  • Ateş, T. (1999). Türk Devrim Tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
  • Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV. (1991). Ankara: TTK Basımevi.
  • Arıkoğlu, D. (1961). Hâtıralarım. İstanbul: Tan Gazetesi ve Matbaası.
  • Ali Saib. (1340). Kilikya Faciaları ve Urfa’nın Kurtuluş Mücadeleleri. Ankara.
  • Akyüz, Y. (1988). Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu, 1919-1922. Ankara: TTK Basımevi.
  • Akyüz Y. (2003). “Kurtuluş Savaşımız ve Fransa’da Ermeni Propagandası”. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 4 (38): 47-50.
  • Akgün, S. (1981). General Harbord’un Anadolu Gezisi ve Ermeni Meselesine Dair Raporu. İstanbul: Tercüman Yayınları.
  • Kuvayi Milliye Dergisi
  • Milliyet Gazetesi
  • Tarsus Gazetesi
  • Yeni Mersin Gazetesi
  • İrade-i Milliye Gazetesi
  • Journal Officiel, 24 Dѐcembre 1920
  • Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (HTVD)
  • TBMM Zabıt Ceridesi, 26.2.1337 (1921), Cilt.1, Devre.1, İçtima.1., s.434, 435, 443, 444.
  • TBMM Gizli Celse Zabıtları, 24 Nisan 1336 (1920), Cilt.1, Devre.1, İçtima.1., s.5.
  • B.O.A., (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), B.E.O. (Babıâlî Evrak Odası), No: 340887
APA BOZKURT İ (2018). İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). , 407 - 435.
Chicago BOZKURT İbrahim İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). (2018): 407 - 435.
MLA BOZKURT İbrahim İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). , 2018, ss.407 - 435.
AMA BOZKURT İ İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). . 2018; 407 - 435.
Vancouver BOZKURT İ İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). . 2018; 407 - 435.
IEEE BOZKURT İ "İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922)." , ss.407 - 435, 2018.
ISNAD BOZKURT, İbrahim. "İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922)". (2018), 407-435.
APA BOZKURT İ (2018). İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 407 - 435.
Chicago BOZKURT İbrahim İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22, no.1 (2018): 407 - 435.
MLA BOZKURT İbrahim İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.22, no.1, 2018, ss.407 - 435.
AMA BOZKURT İ İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2018; 22(1): 407 - 435.
Vancouver BOZKURT İ İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2018; 22(1): 407 - 435.
IEEE BOZKURT İ "İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922)." Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, ss.407 - 435, 2018.
ISNAD BOZKURT, İbrahim. "İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922)". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22/1 (2018), 407-435.