MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl: 2018 Cilt: 9 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 529 - 560 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.21492/inuhfd.426596 İndeks Tarihi: 27-12-2018

MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME

Öz:
Uluslararası hukuk ve ulusal hukuk ilişkisini ulusal hukuk perspektifinden açıklayan klasik teorik görüşler, bu iki hukukun tek bir hukuk sisteminin parçaları olduğunu savunan monist görüş ile bu iki hukukun birbirinden tamamen ayrı düzlemlerde var olan iki farklı hukuk düzenini temsil ettiğini savunan düalist görüştür. Türk Anayasal sisteminin bu görüşlerden hangisini kabul ettiği meselesi günümüze kadar pek çok hukukçu ya da akademisyen tarafından tartışılmış olmakla beraber, üzerinde henüz bir fikir birliğine varılamamıştır. Literatüre bakıldığında konuyla ilgili birbirinden oldukça farklı görüşlerin, çok çeşitli kurgularla savunulduğu görülmektedir. Türkiye’nin en ileri gelen anayasa hukukçuları ve uluslararası hukukçuları dahi konuyu irdelerken kimi zaman birbirine tamamen zıt değerlendirmeler yapmış ve sonuçlara varmışlardır. Bu çalışma, aynı kabul noktasından hareket edip, aynı donelerin incelenmesiyle bu denli farklı yargılara varılmasının sebeplerini ortaya koymak ve bunlardan yola çıkarak, yeni bir bakış açısıyla aynı konuyu bir kez daha inceleyerek literatüre bir katkı yapmayı hedeflemektedir. İncelemeler esnasında Avrupa Birliği hukukuna özgü bir takım kavramlara başvurulmasının kavramsal karmaşaya neden olan bazı mefhumların açıklığa kavuşturulmasında fayda sağlayacağı düşünülmektedir. Konunun yeniden analizi sonucunda Türk hukuk sisteminin monist bir yapının özelliklerini sergilediği vargısı, temel gerekçeleri ve tartışmalarıyla birlikte ortaya konacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk Uluslararası İlişkiler

TURKISH LEGAL SYSTEM IN THE MONISM-DUALISM CONUNDRUM: THE REASONS OF THE DOCTRINAL DISAGREEMENT ON THE VIEWPOINT ON INTERNATIONAL LAW AND A REVIEW IN THE LIGHT OF EU LAW

Öz:
The theoretical views, which explain international law - internal law relationship from a national law perspective are: the monist view that accepts those two laws as parts of a single body of law; and the dualist view that accepts the two laws as representing two separate and different sets of laws, which exist in completely different planes. The question on which of the two approaches has the Turkish Constitutional system adopted has been the focus of many debates by the legal scholars; yet, as of today, no consensus upon the subject could be reached. Scanning the literature, it is observed that dissimilar opinions that vary immensely have been argued with differing illustrations. Even Turkey’s most notable constitutional law scholars and international law scholars have, from time to time, come up with completely opposite assessments and ended up with opposite conclusions. This paper aims to reveal the reasons for drawing such different conclusions from the same data, and in the light of those findings re-examine the subject with a fresh perspective, hence, contribute to the literature. It is conceived that referring to some of the concepts peculiar to the European Union law might be beneficial to elucidate some notions that are the source of conceptual complexity. Consequently, the conclusion that the Turkish legal system represents the peculiarities of a monist structure will be drawn with its rationales as a result of the re-analysis of the subject.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk Uluslararası İlişkiler
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Diğer Kaynaklar: TBMM, 22. Dönem, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Teklifi ve Anayasa Komisyonu Raporu (2/278), Madde gerekçeleri, Madde 7 https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss430m.htm (Erişim tarihi: 21.05.2018) 2709 no’lu Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 18 Ekim 1982 Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma (ABİHA), Lizbon, 13 Aralık 2007, Konsolide edilmiş versiyonu: (2012) O.J. C 326/49 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), Roma, 04 Kasım 1950 Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi, Viyana, 23 Mayıs 1969 Fisheries Jurisdiction (United Kingdom v Iceland) 1974, ICJ 3 (July 25) İtalyan Anayasa Mahkemesi’nin 27 Aralık 1973 tarihli Frontini v. Ministero delle Finanze kararı, 183/1973, 18 Giur Cost I, 2401 C-26/62, Almegene Transporten Expeditie Onderneming Van Gend en Loos v. Nederlandse Administrie der Belastingen (Van Gend en Loos), [1963] ECR 1 C-6/64, Costa v. ENEL [1964] ECR 585 C-14/83 Von Colson [1984] ERC 1891 Re McKerr [2004] UKHL 12; [2004] 1 WLR 807
  • VON BOGDANDY, Armin: “Pluralism, Direct Effect and the Ultimate Say: On the Relationship between International and Domestic Constitutional Law”, I.CON, Vol.6, No: 3&4, 2008
  • TUNÇ, Hasan: “Milletlerarası Sözleşmelerin Türk İç Hukukuna Etkisi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye İle İlgili Örnek Karar İncelemesi”, http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anayargi/tunc.pdf (Erişim tarihi: 21.05.2018)
  • ŞAHBAZ, İbrahim: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Türk Yargı Sistemindeki Yeri”, TBB Dergisi, Sayı.54, 2004
  • SOYSAL, Mümtaz: “Uluslararası Andlaşmalar Konusunda Anayasa Yargısı”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 14, 1997, 171-187, http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg14/mumtaz soysal.pdf (Erişim tarihi: 21.05.2018)
  • ÖZKAN, Işıl: “Uluslararası Hukuk – Ulusal Hukuk İlişkileri”, Journal of Yaşar University, 8 (2013), 2127-2175
  • KARAGÜLMEZ, Ali: “5170 Sayılı Yasa’yla Anayasa’nın 90. Maddesinde Yapılan Değişikliğe Bir Bakış”, TBB Dergisi, Sayı 54, 2004, http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2004-54-65 (Erişim tarihi:21.05.2018)
  • GÜRAN, Sait: “Egemenlik Ulus’undur Üstünlük Anayasa’dadır”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 17, 2000 http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anayargi/guran.pdf (Erişim tarihi: 21.05.2018)
  • GÜNDÜZ, Aslan: “İktidar ve Milletlerarası Sınırlar” İstanbul Barosu Dergisi, Sayı.1-2-3,1990
  • EYRENCİ, Öner: “İş Hukuku Açısından Uluslararası Hukuk – Ulusal Hukuk İlişkisi ve Yargı Kararları”, İÜHFM, Cilt.74, Özel Sayı, 381-396 http://dergipark.gov.tr/download/article-file/315203 (Erişim tarihi:21.05.2018)
  • ENGİN, Enver Murat: “İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuku Anayasa m.90 Son Cümle Hükmü ve Toplu Eylemler Üzerine”, Sosyal Güvenlik Dergisi, Ekim 2015, Cilt 5, Sayı 2, 9-36
  • CIONGARU, Emilian: “The Monistic and the Dualistic Theory in European Law”, http://www.ugb.ro/Juridica/Issue1EN/10_Teoria_monista_si_dualista_in_dreptul_europeanCiongaruEN.pdf (Erişim tarihi: 21.05.2018)
  • CARTABIA, Mart: “The Italian Constitutional Court and the Relationship Between the Italian Legal System and the European Community”, Michigan Journal of International Law, Vol.12, Issue.1, 1990 https://repository.law.umich.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1643&context=mjil (Erişim tarihi: 21.05.2018)
  • CAN, Hacı: “Türk Hukuk Düzeninin Milletlerarası Hukuka Açıklığı”, Yasama Dergisi, Sayı:12 (2009)
  • BİLGİN, Ahmet Burak: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin İç Hukuktaki Yeri”, (2016) MÜHF-HAD, C.22, S.1, 81-129
  • BELGİN, Derya: “Anayasa’nın 90. Maddesinde (7 Mayıs 2004) Yapılan Değişikliğin Getirdiği Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Ankara Barosu Dergisi, 66(4), Güz 2008, http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2008-4/10.pdf (Erişim tarihi: 21.05.2018)
  • BAŞLAR, Kemal: “Yeni Sivil Anayasada Uluslararası Hukuka İlişkin Hükümler”, https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/dr-kemal-baslar.pdf (Erişim tarihi:21.05.2018)
  • BAŞLAR, Kemal: “Avrupa Birliği’ne Katılım Sürecinde Türk Anayasası’nın Uyumlaştırılması Sorunu”, 2015, http://www.anayasa.gen.tr/baslar-abanayasa.pdf (Erişim tarihi: 21.05.2018)
  • AYBAY, Rona: “Uluslararası Antlaşmalar Konusunda Türk Hukukunun Önemli Bir Eksikliği : “Ön-Denetim””, 2015, http://ronaaybay.com.tr/?p=86(Erişim tarihi: 21.05.2018)
  • AKIL, Abdülkadir: “Uluslararası Andlaşmaların ve Teamül Kurallarının Türk Hukukunda Uygulanması ve Hiyerarşik Değeri”, AÜEHFD, C. VII, S.1-2 (Haziran 2003), 239-261
  • Makaleler: ALBAYRAK, Gökhan: “Uluslararası Hukukta Küresel Anayasacılık Tartışması”, 2014, http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2014-113-1394 (Erişim tarihi:21.05.2018)
  • SHELTON, Dinah (ed.): International Law and Domestic Legal Systems: Incorporation, Transformation and Persuasion, OUP, New York, 2011 https://scholarship.law.gwu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1389&context=faculty_publications (Erişim tarihi: 21.05.2018) SUR, Melda: Uluslararası Hukukun Esasları, 11. Baskı, Beta, İstanbul, 2017
  • SCHUTZE, Robert: European Union Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2015
  • PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk, 9. Baskı, Ankara, 2010
  • GÜNDÜZ, Aslan: Milletlerarası Hukuk, GÜNEL, Reşat Volkan (ed), 7. Baskı, Beta, İstanbul, 2014
  • GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt-I, Ekin, Bursa, 2011
  • DIXON, Martin: Textbook on International Law, 7. Baskı, OUP, Oxford, 2013
  • DENZA, Eileen: “The Relationship between International and National Law” in EVANS, Malcolm David (ed), International Law, OUP, Oxford, 2014
  • CRAIG, Paul / DE BÚRCA, Gráinne: EU Law - Text, Cases and Materials, 5th eds, OUP, Oxford, 2011
  • CAŞIN, Mesut Hakkı: Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları, Cilt I, Legal, İstanbul, 2013
  • BROWNLIE, Ian: Principles of Public International Law, 7. Baskı, OUP, Oxford, 2008
  • BLANKE Hermann-Josef: “Article 4 [The Relations Between the EU and the Member States]” in BLANKE, Hermann-Josef / MANGIAMELI, Stelio (eds.): The Treaty on European Union (TEU) A Commentary, Springer, Heidelberg, 2013
  • BİLGİN, Azime Aslı: Avrupa Birliği Hukukunun Önceliği İlkesi Kapsamında Avrupa Birliğinde Temel Hak Koruması, Avrupa Birliği Bakanlığı, Ankara, 2011
  • BAYKAL, Sanem / GÖÇMEN, İlke: Avrupa Birliği Kurumsal Hukuku, Seçkin, Ankara, 2016
  • Kitaplar: AKSAR, Yusuf: Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk-I, 2. Bası, Seçkin, Ankara, 2013
APA TEKİN APAYDIN D (2018). MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. , 529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
Chicago TEKİN APAYDIN DENİZ MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. (2018): 529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
MLA TEKİN APAYDIN DENİZ MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. , 2018, ss.529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
AMA TEKİN APAYDIN D MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. . 2018; 529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
Vancouver TEKİN APAYDIN D MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. . 2018; 529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
IEEE TEKİN APAYDIN D "MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME." , ss.529 - 560, 2018. 10.21492/inuhfd.426596
ISNAD TEKİN APAYDIN, DENİZ. "MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME". (2018), 529-560. https://doi.org/10.21492/inuhfd.426596
APA TEKİN APAYDIN D (2018). MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(1), 529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
Chicago TEKİN APAYDIN DENİZ MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no.1 (2018): 529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
MLA TEKİN APAYDIN DENİZ MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.9, no.1, 2018, ss.529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
AMA TEKİN APAYDIN D MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2018; 9(1): 529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
Vancouver TEKİN APAYDIN D MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2018; 9(1): 529 - 560. 10.21492/inuhfd.426596
IEEE TEKİN APAYDIN D "MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME." İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9, ss.529 - 560, 2018. 10.21492/inuhfd.426596
ISNAD TEKİN APAYDIN, DENİZ. "MONİZM-DÜALİZM İKİLEMİNDE TÜRK HUKUK SİSTEMİ: ULUSLARARASI HUKUKA BAKIŞ ÜZERİNE DOKTRİNEL UZLAŞMAZLIĞIN NEDENLERİ VE AB HUKUKU IŞIĞINDA BİR DEĞERLENDİRME". İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9/1 (2018), 529-560. https://doi.org/10.21492/inuhfd.426596