Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil

Arıcı, Mustakim

Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil

MUSTAKİM ARICI (İstanbul Müftülüğü, İstanbul, Türkiye)

NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi

7 0

Yıl: 2018 Cilt: 4 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1 - 48 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 05-09-2019

Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil

Öz:

Bu makalenin cevap arayacağı iki soru İşrâkî felsefe ve İşrâkîliğin Osmanlı âlimleri tarafından nasıl algılandığı ve Osmanlı’da “İşrâkî-meşreb” bir zümrenin var olup olmadığıdır. Çalışmamızı bu iki minvalde tasarlarken, öncelikle bir hakikat arayışı olan İşrâkîliğin mahiyetine dair tartışmaların Osmanlı ilim camiasına hangi eserler aracılığıyla ve nasıl girdiğini sorguladık. İkinci olarak Osmanlı ulemasının İşrâkîliği nasıl tanımladıkları, kimleri bu zümre içerisinde gördükleri ve kendilerinin İşrâkîlikle ne gibi bir ilişkilerinin bulunduğunu eserleri üzerinden takip etmeye gayret ettik. İşrâkî felsefe, ilgili literatürde çoğunlukla kelam, tasavvuf, Meşşâî felsefe ile birlikte tartışıldığı için alternatif bir sistem olarak görülmüştür. Bununla birlikte İşrâkî felsefenin başından beri bu sayılan sistemler ve bunların alt kümeleriyle bir alışveriş içinde olması XIV. yüzyıldan itibaren İran ve Osmanlı coğrafyasında da varlığını sürdürmüştür. Bu sebeple araştırmamızın konusu olan Osmanlı dönemindeki İşrâkî bakışın ve yorumların bağımsız bir perspektif olmaktan ziyade diğer sistemler ile tedahül içinde olduğunu, yani yöntemsel bütünleşmeler ekseninde seyrettiğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Din Bilimi Kültürel Çalışmalar Edebiyat Felsefe

Öz:

The two questions that this article will seek answer for are how Ishrāqī philosophy and Illuminationism (Ishrāqī tradition) were perceived by Ottoman scholars and whether there is an “Ishrāqī circle” in Ottomans. While we framed our essay in such a way that it would address those discussions, we, on the other hand tried to find out how and through which literature the debates held on the Ishrāqī tradition found its way into the Ottoman scholarship. And secondly, we attempted to discover how Ottoman scholars defined this school and what their ties are to the Ishrāqī tradition via their own works. Since Ishrāqī philosophy has been subject to debates in the related literature, along with Peripatetic philosophy, theology and sufism, it was regarded as an alternative system of thought. Nonetheless, the interaction between the Ishrāqī philosophy and afore-mentioned systems as well as their subgroups continued in Persia and Ottoman lands since XIVth century. Therefore, it is possible to infer that Ishrāqī approach in the Ottoman era, which is the focus of our study, has intertwined and was in methodological integration with the others, rather than being an independent perspective.

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Din Bilimi Kültürel Çalışmalar Edebiyat Felsefe

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abdurrahmân-ı Câmî. Nefehâtü’l-üns min hazarâti’l-kuds, nşr. Mehdî Tevhîdîpûr. Tahran: Kitâbfürûşi-i Mah-mûdî, HŞ1337.
Akkirmânî. Kâdı Mir Metni Hidâye Tercemesi: İklîlü’t-terâcîm. Dersaadet: Matbaa-i Osmâniye, 1316.
Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzî’nin Eserlerinin Kronolojisi”, İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî, ed. Ömer Türker, Osman Demir, 91-164. İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
Altaş, Eşref. “Şemseddin eş-Şehrezûrî ve Nüzhetü’l-ervâh ve ravdâtü’l-efrâh Adlı Eseri”, Felsefe, Tıp ve Tarih: Tabakat Literatürü Üzerine Bir İnceleme, ed. Mustakim Arıcı, 307-342. İstanbul: Klasik, 2014.
Altaş, Eşref“Fahreddin er-Râzî: Küllî Perspektifler Arasında”, İslâm Felsefesi: Tarih ve Problemler, ed. M. Cüneyt Kaya, 429-464. 5. Baskı. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
Âmilî, Bahâeddin. el-Keşkûl. Kahire: Matbaatü’l-Kübra’l-İbrâhimiyye, 1288.
Anay, Harun. “Celâleddîn Devvânî, Hayatı, Eserleri, Ahlak ve Siyaset Düşüncesi”. Doktora tezi, İstanbul Üni-versitesi, 1994.
Ankaravî, İsmail, The Lamp of Mysteries (Misbāh al-Asrār): A Commentary on the Light-Verse of the Qur’an: Arabic Text Critically Edited, nşr. Bilal Kuşpınar. Oxford: Anqa Publishing, 2011.
Arıcı, Mustakim. “Sadreddinzâde Şirvânî”, Osmanlı Felsefesi: Seçme Metinler, Ömer Mahir Alper, 333-342. İstanbul Klasik, 2015.
Arıcı, Mustakim, İnsan ve Toplum: Taşköprîzâde’nin Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2016.
Bashiri, Iraj. The Ishraqi Philosophy of Jalal al-Din Rumi. Dushanbe: The Academy of Sciences of Tajikistan The Institute of Philosophy, 2008.
Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. İstanbul: Mektebetü Eser, 1969/1389.
Cârullah, Veliyyüddin. Hâşiye alâ Şerhi’l-Hidâye fi’l-hikme. Süleymaniye Kütüphanesi, Cârullah 1296.
Arıcı, Mustakim. “İsmail Ankaravî ve Mesnevî Şerhi”. Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, 2005.
Arıcı, Mustakim “Molla Fenârî ve Bir Usul Metni Olarak Şerhu Dîbâceti’l-Mesnevî”. İslâm Araştırmaları Dergisi 23 (2010): 75-115.
Corbin, Henry. History of Islamic Philosophy. Çev. Liadain Sherrard. Londra: Kegan Paul International, 1993.
Cürcânî, Seyyid Şerif, Hâşiye alâ Levâmi‘i’l-esrâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Cârullah 1374.
Cürcânî Hâşiye alâ Levâmi‘i’l-esrâr Şerhi Metali‘i’l-envâr. İstanbul: Bosnalı Hacı Muharrem Matbaası, 1303/1885.
Cürcânî, et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
Cürcânî, Şerhu’l-Mevâkıf. Haz. Ömer Türker. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
Çetin, Esma. “Hüsâmeddin Ali el-Bitlisî’nin (ö. 909/1504) Câmiu’t-Tenzîl ve’t-Te’vîl İsimli Eserinden Âl-i İm-rân Sûresinin Tahkik ve Tahlili”. Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi, 2016.
Çetin, Esma, “Hüsameddin Ali el-Bitlisî’nin Câmi‘u’t-tenzîl ve’t-te’vîl İsimli Eserinde İşrâkî Felsefenin Etkisi”, Os-manlı ve İran’da İşrâk Felsefesi, ed. M. Nesim Doru vd., 67-105. Ankara: Divan Kitap, 2017.
Demirli, Ekrem. “Tasavvuf Araştırmalarında Dönemlendirme Sorunu: Din Bilimleri ile Metafizik Arasında Tasavvufun İlim Olma Mücadelesi”. Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 4 (2016): 1-29.
Deştekî, Sadreddin. İşrâku Heyâkili’n-nûr li-keşfi zülûmâti şevâkili’l-gurûr, thk. Ali Ucebî. Tahran: Mîrâs-ı Mek-tûb, 2003/1382.
Çetin, Esma. Tehlîliyye: Şerhu Lâilahe illallah, nşr. Ferîdûnî Fîrûzende. Tahran: İntişârât-ı Kayhân, 1373.
Çetin, Esma_, Hâşiyetün Kadîme alâ Hâşiyeti’l-Metâli‘, Carullah 1396.
Ercan, Özlem, “Bektâşî ve İşrâkî Bir Şair: Sâfî, Hayatı ve Divan’ının Nüshaları”. Turkish Studies: Türkoloji Araştırmaları 8/1 (2013): 1375-1395.
Ercan, Özlem, Özlem. Sâfî Dîvânı: Hayatı, Sanatı, Karşılaştırmalı Metin, Sözlük, Dizin. İstanbul: Gaye Kitabevi, 2014.
Erdoğan, İsmail. “Kethüdâzâde Ârif Efendi ve Felsefî Görüşleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15/1 (2005): 171-188.
Fazlıoğlu, İhsan. “İlm-i Menâzır: Osmanlılarda”, DİA, XXII, 131-132.
Fazlıoğlu, İhsan, “Türk Felsefe-Bilim Tarihinin Seyir Defteri (Bir Önsöz)”. Dîvân İlmî Araştırmalar, 18 (2005/1): 1-57.
Fazlıoğlu, İhsan, “Osmanlılar: Düşünce Hayatı ve Bilim”. DİA, XXXIII, 548-556.
Fazlıoğlu, İhsan Işk İmiş Her Ne Var Âlemde İlim Bir Kîl ü Kâl İmiş Ancak: Fuzulî Ne Demek İstedi?. 3. baskı. İstanbul:
Klasik, 2011.
Fazlıoğlu, İhsan, “İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî”. Nazariyat: İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi IV/1 (2017): 1-68.
Fuzûlî. Matla‘u’l-i‘tikād fî ma‘rifeti’l-mebdei ve’l-me‘âd. Thk. ve çev. Kemal Işık ve M. Esad Coşan. Ankara: An-kara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1962.
Hafâcî. Hâşiyetü’ş-Şihâb alâ Tefsîri’l-Beyzâvî: İnâyetü’l-Kādî ve kifâyetü’r-Râzî. Diyarbakır, el-Mektebetü’l-İslâ-miyye [t.y.].
Hagen, Gottfried. Bir Osmanlı Coğrafyacısı İş Başında: Kâtib Çelebi’nin Cihannümâ’sı ve Düşünce Dünyası. Çev. Hilal Görgün. İstanbul: Küre Yayınları, 2015.
Hemedânî, Reşîdüddin Fazlullah. Beyânü’l-hakâik, nşr. Judith Pfeiffer. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kuru-mu Başkanlığı Yayınları, 2016.
Hüseyni, Zeynel Abidin. “İşrâkî Felsefe Geleneğinin Kayıp Halkası: Hasan el-Kürdî ve Nefs Anlayışı”, Osmanlı ve İran’da İşrâk Felsefesi, ed. M. Nesim Doru vd., 131-172. Ankara: Divan Kitap, 2017.
İbn Sînâ. Arifler ve Olağanüstü Hadiselerin Sırları. Şerh Fahreddin er-Râzî, çev. Ömer Türker. İstanbul: Hayy Kitap, 2010.
İbnü’l-Ekfânî. İrşâdu’l-kâsıd ilâ esne’l-makâsıd, nşr. Jan Justus Witkam. Leiden: Ter Lugt Pers, 1989.
İstanbûlî, İsmâil Müfîd. Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye: Ahlâk-ı Adudiyye Şerhi. Nşr. ve trc. Selime Çınar. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
İzmirli İsmail Hakkı. “İslâm’da Felsefe Cereyanları”. Darülfünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası 12 (1929): 21-40.
İzmirli İsmail Hakkı., “İslâm’da Felsefe Cereyanları 2”. Darülfünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası 13 (1929): 18-33.
Kaplan, Hayri. “Bahâ Veled, Şems ve Mevlânâ’nın Râzî’ye Yönelik Eleştirileri ve Râzî’nin Sûfîlere / Tasavvufa Bakışı”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 14 (2005): 285-330.
Kasabbaşızâde İbrahim. Risâle fî ahvâli’l-İşrâkiyyîn. Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Beyazıt 3941, 152b-153a.
Kâtib Çelebi. Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakâti’l-fühûl, thk. Mahmud Abdülkadir el-Arnaut. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), 2010.
Kâtib Çelebi Keşfü’z-zünûn an esâmi’l-kütübi ve’l-fünûn, tsh. M. Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1941, I-II.
Kemâlîzâde, Tâhir & Gühgen, Rızâ. “İbn Ebî Cumhûr: Müessisü Kelâm-ı Şîî İşrâkî”. Felsefe ve Kelâm-ı İslâmî ,49/2 (HŞ1395/2016-17): 239-255.
Konevî, Sadreddin. el-Mürâselât beyne Sadriddîn el-Kunevî ve Nasîriddîn et-Tûsî, thk. Gudrun Schubert. Beyrut:Franz Steiner Verlag, 1995.
Konevî, Sadreddin, İ‘câzü’l-beyân fî te’vîli’l-Ümmi’l-Kur’ân, thk. Abdülkâdir Ahmet Ata. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Hadîse, 1969.
Kutluer, İlhan. İslâm’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
Kutluer, İlhan “Felsefe İle Tasavvuf Arasında: Gazzâlî’nin Mişkâtü’l-Envâr’ında Entelektüel Perspektifler”, 900. Vefat Yılında İmam Gazzâlî Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantısı, 507-533. İstanbul: İFAV, 2012.
Kutluer, İlhan, “Alternatif Metafizikler: Bir Osmanlı Klasiğinde Kelâm, Felsefe ve Tasavvuf”, Osmanlı’da Felsefe, Tasavvuf ve Bilim, ed. Fuat Aydın, M. Bedizel Aydın, 21-48. İstanbul: Mahya Yayıncılık, 2016.
Kuşpınar, Bilal. Isma‘il Ankaravî on the Illuminative Philosophy: His Izahu’l-Hikem, Its Edition and Anaylsis in Comparison with Dawwani’s Shawakil al-Hur, Together with the Translation of Suhrawardi’s Hayakil al-Nur. Kuala Lumpur: ISTAC, 1996.
Kuşpınar, Bilal, “An Introduction to Ismā‘īl Rusūkhī Anqarawī”, The Lamp of Mysteries (Misbāh al-Asrār): A Commen-tary on the Light-Verse of the Qur’an: Arabic Text Critically Edited içinde, nşr. Bilal Kuşpınar, 3-38. Oxford: Anqa Publishing, 2011.
Kürdî, Hasan. Kitâbü Şerhi’l-Elfiyyeti’l-hikemiyye. Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli 2515.
Meçin, Mahmut, “Sühreverdî Şarihlerinden Hasan el-Kürdî ve Heyâkilü’n-Nûr Şerhi”, Osmanlı ve İran’da İşrâk Felsefesi, ed. M. Nesim Doru vd., 107-129. Ankara: Divan Kitap, 2017.
Melvin-Koushki, Matthew S., “The Quest for a Universal Science: The Occult Philosophy of Ṣāʾin al-Dīn Turka Iṣfahānī (1369-1432) and Intellectual Millenarianism in Early Timurid Iran”. Doktora tezi, Yale Univer-sity, 2012.
Molla Lütfi, Hâşiye alâ Hâşiyeti’s-Seyyid eş-Şerîf alâ Şerhi’l-Metâli‘, Süleymaniye Kütüphanesi, H. Hüsnü Paşa 1223; Fazıl Ahmed Paşa 908.
Musannifek. Hallü’r-rumûz ve keşfü’l-künûz. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kitaplığı, Osman Ergin 513/1.
Müneccimbaşı. Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye. Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 1868.
Porujavady, Nasrollah. The Light of Sakina in Suhrawardi Philosophy of Illumination. Global Academic Publis-hing, 1998.
Râzî, Fahreddin. el-Metâlibü’l-âliye mine’l-ilmi’l-ilâhî, thk. A. Hicâzî Sakka. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1987.
Râzî, Fahreddin, Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât, thk. Ali Rıza Necefzâde. Tahran: Encümen-i Âsâr ve Mefâhir-i Ferhengî, 1383, II.
Rouayheb, Khaled. Islamic Intellectual History in the Seventeenth Century: Scholarly Currents in the Ottoman Empire and the Maghreb. New York: Cambridge University, 2015.
Semerkandî, Şemseddin. el-Me‘ârif fî Şerhi’s-Sahâif, thk. A. M. İsmail, N. M. İyâd. Kahire: el-Mektebetü’l-Ez-heriyye, 2015.
Semerkandî, Şemseddin, İlmü’l-âfâk ve’l-enfüs, thk. G. Dadkhah. Costa Mesa: Mazda Publishers, 2014.
Sühreverdî, Şihâbüddin. “Kitâbü’t-Telvîhâti’l-levhiyye”, Mecmuâ-yi Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk, nşr. Henry Cor-bin, I, 2-121. 2. Baskı. Tahran: Pîjûhişgâh-ı Ulûm-i İnsânî Motaleât-i Ferhengî, 1373/1993.
Sühreverdî, Şihâbüddin, “Kitâbü’l-Meşâri‘ ve’l-mutârahât”, Mecmûâ-yı Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk, nşr. Henry Corbin, I, 193-506. 2. Baskı. Tahran: Pîjûhişgâh-ı Ulûm-i İnsânî Motaleât-i Ferhengî, 1373/1993.
Sühreverdî, Şihâbüddin, Hikmetü’l-İşrâk: The Philosophy of Illumination, ed. John Walbridge & Hossein Ziai. Provo: Brigham Young University Press, 1999.
Sühreverdî, Şihâbüddin,“Hikmetü’l-işrâk”, Felsefe Metinleri, Mahmut Kaya, 505-513. İstanbul: Klasik, 2003.
Sühreverdî, Şihâbüddin, İşrak Felsefesi: Hikmetü’l-İşrâk. Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
Sühreverdî, Şihâbüddin, Hikmetü’l-İşrâk: İşrâk Felsefesi. Çev. Eyüp Bekiryazıcı ve Üsmetullah Sami. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
Şâzelî, Cemâleddin. Kavânînu Hikemi’l-İşrâk ilâ kâffeti’s-sûfiyye bi-cemî‘i’l-âfâk. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezhe-riyye li’t-Türâs, 1999.
Şehrezûrî, Şemseddin. Nüzhetü’l-ervâh: Bilgelerin Tarihi ve Özdeyişleri. Haz. Eşref Altaş. İstanbul: Türkiye Yaz-ma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
Şehrezûrî, Şemseddin, Şerhu Hikmeti’l-işrâk, thk. Hüseyin Ziyâî. Tahran: Müessese-i Mütalaât ve Tahkikât-ı Ferhengî, 1993.
Şehristânî. el-Milel ve’n-nihal, nşr. Muhammed Abdülkâdir el-Fâzilî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2006/1426.
Şîrâzî, Kutbüddin. Şerhu Hikmeti’l-işrâk, nşr. Abdullah Nûrânî ve Mehdî Muhakkik. Tahran, Müessese-i Mo-taleât-i İslâmî, Tahran, HŞ1379.
Şîrâzî, Kutbüddin, Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Süleymaniye Kütüphanesi, Cârullah Efendi 1315.
Şîrâzî, Molla Sadreddin (Molla Sadrâ). el-Hikmetü’l-müte‘âliye fi’l-esfâri’l-akliyyeti’l-erbaa: el-Esfârü’l-erbaa, nşr.Ahmed Ahmedî. Tahran: Bünyâd-ı Hikmet-i İslâmi-yi Sadrâ, 1380, VI.
Şîrâzî, Molla Sadreddin, Hikmetü’l-İşrâk-ı Sühreverdî bâ-Şerhi Kutbüddin Şîrâzî ve Ta‘likât-ı Sadrü’l-müteellihîn Molla Sadrâ, thk. Hüseyin Ziyâî. Tahran: İntişârât-ı Bünyâd-ı Hikmet-i İslâmî Sadra, 1392, II.
Şirvânî, Sadreddinzâde, “İşrâk Felsefesi İlmi”, çev. Mustakim Arıcı, Osmanlı Felsefesi: Seçme Metinler, Ömer Mahir Alper, 343-357. İstanbul: Klasik, 2015.
Taşköprîzâde. el-Me‘âlim fî ilmi’l-kelâm, thk. Ahmet Süruri, “Taşköprîzâde’nin el-Me‘âlim’i ve Kelami Görüşle-ri”. Doktor tezi, Marmara Üniversitesi, 2011.
Taşköprîzâde, es-Sa‘âdetü’l-fâhira. Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa, 936; Serez, 3927, 57a.
Taşköprîzâde, eş-Şekâiku’n-nu‘mâniyye fi ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye, nşr. Ahmed Subhi Furat. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1985.
Taşköprîzâde, Miftâhü’s-sa‘âde ve misbâhü’s-siyâde fî mevzû‘âti’l-ulûm, thk. Kâmil Kâmil Bekrî ve Abdülvehhâb Ebü’n-Nûr. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Hadîse, 1968, I.
Taşköprîzâde, Nevâdiru’l-ahbâr, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddin 2458.
Teftâzânî, Hafîd. ed-Dürrü’n-nadîd. Kahire: Matbaatü-t‘tekaddüm, 1322.
Tehânevî. Mevsû‘atü Keşşâfi ıstılâhâti’l-fünûni ve’l-ulûm, ed. Refik el-Acem, thk. Ali Dahruc. Beyrut: Mektebe-tü Lübnan, 1996, I-II.
Türcan, Galip. “Bâbertî’nin el-Maksâd fî İlmi’l-Kelâm Başlıklı Risalesi: Tanıtım ve Tahkik”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2006), 141-166.
Uludağ, Süleyman. “İşrâkiyye: Tasavvuf”. DİA, XXIII, 438-439.
Üçer, İbrahim Halil. “İslam Düşünce Tarihi İçin Bir Dönemlendirme Önerisi”, İslam Düşünce Atlası, ed. İbra-him Halil Üçer, I, 12-40. İstanbul: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2017.
van Ess, Josef. Die Träume der Schulweisheit: Leben und Werk des ʿAlī b. Muḥammad al-Ǧurǧanī (gest. 816/1413).
Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2013.
Walbridge, John. “The Devotional and Occult Works of Suhrawardī the Illuminationist”. Ishraq 2 (2011): 80-97.
Walbridge, John, “Suhrawardī’s (d. 1191) Intimations of the Tablet and the Throne: The Relationship of Illuminationism and the Peripatetic Philosophy”, The Oxford Handbook of Islamic Philosophy, ed. Khaled El-Rouayheb & Sabine Schmidtke, 255-277. New York, NY: Oxford University Press, 2016.
Walbridge, John. “Mukaddime-i Musahhih”, Herevî, Envâriyye: Terceme ve Şerh-i Hikmet-i İşrâk, nşr. Hossein Ziai,xiii-xxix. Tahran: Müessese-i İntişârât-ı Emîr Kebîr, 1363.
Walbridge, John“The Illuminationist Tradition”. History of Islamic Philosophy, ed. ed. Seyyed Hossein Nasr, Oliver Leaman, 465-496. Londra & New York: Routledge, 2001.

APA	Arıcı M (2018). Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. , 1 - 48.
Chicago	Arıcı Mustakim Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. (2018): 1 - 48.
MLA	Arıcı Mustakim Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. , 2018, ss.1 - 48.
AMA	Arıcı M Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. . 2018; 1 - 48.
Vancouver	Arıcı M Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. . 2018; 1 - 48.
IEEE	Arıcı M "Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil." , ss.1 - 48, 2018.
ISNAD	Arıcı, Mustakim. "Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil". (2018), 1-48.

APA	Arıcı M (2018). Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(3), 1 - 48.
Chicago	Arıcı Mustakim Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 4, no.3 (2018): 1 - 48.
MLA	Arıcı Mustakim Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, vol.4, no.3, 2018, ss.1 - 48.
AMA	Arıcı M Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2018; 4(3): 1 - 48.
Vancouver	Arıcı M Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2018; 4(3): 1 - 48.
IEEE	Arıcı M "Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil." NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4, ss.1 - 48, 2018.
ISNAD	Arıcı, Mustakim. "Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil". NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 4/3 (2018), 1-48.