METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ
Yıl: 2019 Cilt: 29 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 199 - 214 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.18345/iuturkiyat.560277 İndeks Tarihi: 21-04-2020
METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ
Öz: Kėyik-nâme (Geyik-nâme), Hz. Muhammet’in merhametli kişiliğini avcı elinedüşmüş yaralı bir geyiğe yardım etmesi üzerinden hikâye eden ve birçok varyantıbulunan manzum bir eserdir. Bu çalışmada incelediğimiz geç dönem ÇağatayTürkçesiyle yazılmış olan Kėyik-nâme, diğer lehçelerdeki örneklerinden dahakısa olmasıyla dikkati çeker. Eser, Beyazıt Devlet Kütüphanesinde Beyazıt3626 numarasıyla saklanan bir mecmuanın 20/2-22/2 (18a-20a) sayfalarıarasında bulunan 52 beyitlik manzum bir hikâyedir. Kelime başında /k/ ve /t/ünsüzlerinin hâkim olduğu eserin dili Çağataycanın genel kelime hazinesini vegramer özelliklerini yansıtır. Eserde, yönelme hali +ġa/+ge ekinin büyük ünlüuyumuna uymadığı ve istikrarlı bir kullanımı olmadığı görülür. Eserde nadirenOğuz Türkçesinin özelliklerine de rastlanmaktadır.Anahtar Kelimeler: Kėyik-nâme, Geç Dönem Çağatay Türkçesi, Çağataycapopüler manzum hikâyeler, elyazması Çağatayca metinler, Çağatay imlası vegramer özellikleri
Anahtar Kelime: Konular:
TEXTUAL AND GRAMMATICAL FEATURES OF THE VERSIFIED CHAGATAY STORY KĖYİK-NÂME (STORY OF THE DOE)
Öz: Kėyik-nâme / Geyik-nâme is one of the versified stories with multiple versions in which Prophet Muhammad’s compassionate personality is reflected over his helping a wounded doe who was fallen prey to a hunter. The text analysed in this study is distinguished from the versions in other dialects by being significantly shorter than others. It is a story with 52 couplets running on pages 20/2-22/2 (18a-20a) in a handwritten anthology (mecmû’a) numbered Beyazıt 3626, which is kept in Beyazıt State Library, Istanbul. By showing the word-initial /k/ and /t/ as a dominant quality, the text demonstrates general vocabularies and grammatical features of Chagatay Turkic. While not showing uniformity in use, the dative +ġa/+ge in general doesn’t follow the palatal harmony. The text also rarely shows grammatical characteristics of Oghuz Turkic.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ALBAYRAK, Nurettin. 1993. Dînî Türk Halk Hikâyelerinden Geyik, Güvercin ve Deve Hikâyeleri - Kaynakları ve Metin Tesisi-, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- ASLAN, Namık. 2006. “Manzûm Dinî Hikâyeler ve Kirdeci Ali’ye Ait Olduğu Söylenen İki Hikâye Metni (Güvercin ve Geyik Destanları),” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 20, (2006/1), s. 189-207.
- AYTAŞ, Gıyasettin. 1999. “Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi ve ‘Haza Destan-ı Geyik’,” Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 12, (Kış 1999), sayfa (Yok): http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/316/308 (23.04.2016 tarihinde)
- BODROGLIGETI, A. J. E. 1981. “A Glossary to the Rylands Eastern Turkic-Persian Versified Vocabulary,” Ural-Altaische Jahrbücher, c. 53, 1981, s. 1-65.
- CLAUSON, Sir Gerard (Hazırlayan). 1960. Sanglax – A Persian Guide to the Turkish Language by Muhammad Mahdī Xān, London: Trustees of the E. J. W. Gibb Memorial.
- COURTEILLE, M. Pavet de. 1870. Dictionnaire Turk-Oriental, destiné principalement à faciliter la lecture des ouvrages de Bâber, d’Aboul-Gâzi et de Mir-Ai-Chir Nevâï, Paris: Imprimerie Impériale.
- CUMBUR, Müjgan. 1982. “Folklorumuzda Geyik Motifi Üzerine,” II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, c. II, Ankara, s. 71-94.
- ÇAĞATAY, Saadet. “Türk Halk Edebiyatında Geyiğe Dair Bazı Motifler,” TDAY Belleten 1956, s. 153-177.
- ÇELEBİOĞLU, Amil. 1999. Türk Edebiyatında Mesnevi (XV. yy’a Kadar), Ankara: Kitabevi.
- ERKAN, Mustafa. 1979. Yüz Hadis ve Yüz Hikâye, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- KOCATÜRK, Vasfi Mahir. 1964. Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Edebiyat Yayınevi.
- KUZUBAŞ, Muhammet. 2008. “Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. İbrâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik),” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 1/2, s. 304-340.
- LEVEND, Agâh Sırrı. 1967. “Divan Edebiyatında Hikaye”, TDAY Belleten 1967, s. 71-117.
- ÖZTELLİ, Cahit. “Anadolu Dini Edebiyatından Geyik Destanı,” Türk Folklor Araştırmaları, S. 146, s. 2492-2494.
- STEINGASS, F. J. 1892. A Comprehensive Persian-English Dictionary, London: Routledge K. Paul.
- Şeyh Süleyman Efendi-i Buhârî. 1298/1880. Lügat-i Çağatay ve Türkî-yi Osmânî, İstanbul: Mihran Matbaası.
- TÖREN, Hatice. 2005. “Sadreddin’in Dâsıtân-ı Geyik Adlı Mesnevisi,” İÜEFTDE Dergisi, c. 33, s. 239-282.
- VÉLIAMINOF-ZERNOF, V. de (Hazırlayan). 1869. Dictionnaire Djaghataï-Turc, Saint-Pétersbourg: Imprimerie de l’Académie Impériale des Sciences.
- ZARİÇ, Mahfuz, 2014, “Geyik Destanı (Destan-ı Geyik), Ebû Zerr ve Kardeşlik Eğitimi,” Heceöykü, S. 63, Ankara, s. 144-153. http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/ mahfuz_zaric_geyik_destani.pdf (24.04.2016 tarihinde).
| APA | TURAN F (2019). METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. , 199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| Chicago | TURAN Fikret METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. (2019): 199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| MLA | TURAN Fikret METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. , 2019, ss.199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| AMA | TURAN F METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. . 2019; 199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| Vancouver | TURAN F METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. . 2019; 199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| IEEE | TURAN F "METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ." , ss.199 - 214, 2019. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| ISNAD | TURAN, Fikret. "METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ". (2019), 199-214. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.560277 |
| APA | TURAN F (2019). METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. Türkiyat Mecmuası, 29(1), 199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| Chicago | TURAN Fikret METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. Türkiyat Mecmuası 29, no.1 (2019): 199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| MLA | TURAN Fikret METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. Türkiyat Mecmuası, vol.29, no.1, 2019, ss.199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| AMA | TURAN F METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. Türkiyat Mecmuası. 2019; 29(1): 199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| Vancouver | TURAN F METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ. Türkiyat Mecmuası. 2019; 29(1): 199 - 214. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| IEEE | TURAN F "METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ." Türkiyat Mecmuası, 29, ss.199 - 214, 2019. 10.18345/iuturkiyat.560277 |
| ISNAD | TURAN, Fikret. "METİN VE GRAMER ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN ÇAĞATAYCA MANZUM KĖYİK-NÂME HİKÂYESİ". Türkiyat Mecmuası 29/1 (2019), 199-214. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.560277 |
