EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ

Batur, İslam; Tanık, Cuma

doi:10.5281/zenodo.3901786

EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ

İslam BATUR, (Bursa Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Arap Dili ve Belagatı Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye)

Cuma TANIK (Harran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü, Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Şanlıurfa, Türkiye)

Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

21 1

Yıl: 2020 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 177 - 203 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5281/zenodo.3901786 İndeks Tarihi: 09-10-2020

EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ

Öz:

Araplarda edebiyat eleştirisi özellikle şiir ekseninde ortaya çıkmış bir faaliyettir. Çünkü şiir Arap toplumunda oldukça önemli bir yere sahiptir. Ancak ilk dönem şiir eleştirileri edebî gayeden ziyade kabile taassubu etkisiyle gerçekleşmiştir. Şiirin oldukça yaygın olduğu bir dönemde Hz. Peygamber’in İslam dinini tebliğ etmesi çeşitli söylemleri beraberinde getirdi. İslamiyet’in gelmesiyle birlikte Hz. Peygamber’e inanmayanlar onu şair olmakla suçlamışlardır. Onun şair olmadığı ve söylediklerinin de Allah kelamı olduğu ayetlerle açıklanmıştır. Ayetlerin ilk etapta şiir konusunda olumsuz ifadeler içerdiği anlaşılmıştır. Ancak Hz. Peygamber’in açıklamalarıyla şiirin özünde kötü olmadığı ortaya çıkmıştır. Kuşkusuz Hz. Peygamber ne bir edip ne de şairdir. Ayrıca o bir edebiyat eleştirmeni de değildir. Rivayetlere göre Hz. Peygamber bazı şiirleri değerlendirmiştir. Bu değerlendirmeler belli ölçütler çerçevesinde gelişmiştir. Bu ölçütlerin bir kısmı dinî ve ahlakî, bir kısmı ise belâgatla ilgilidir. Bu makalede onun şiir değerlendirmelerinin birer edebiyat eleştirisi olup olmadığı tartışılacaktır. Ayrıca bu değerlendirmelerin Arap edebiyatındaki yeri ve önemi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelime:

AN OVERVIEW OF THE PROPHET’S POETRY EVALUATIONS IN ARABIC LITERATURE IN THE CONTEXT OF LITERARY CRITICISM

Öz:

Literary criticism in the Arabs is an activity that emerged especially in the poetry axis. Because it’s important for Arabs. But, at first poetry criticism was realized more with tribal infiltration rather than literary purpose. In a period when poetry was widespread, the Prophet’s presentation of the religion of Islam brought along various discourses. With the Islam, who did not believe in Islam accused him of being a poet. It is explained in verses that he was not a poet and what he said was the words of Allah. At first it is understood that verses contain negative expressions about poetry. But, with the explanations of him, it was revealed that poetry in essence is not bad. Undoubtedly, he is neither a author nor a poet and also not a literary critic. The prophet evaluated some of the poems. These evaluations have developed within the framework of certain criteria. Some of these criteria are religious and moral, and some are related to retoric. In this article, it will be discussed whether his poetry evaluations are literary criticism. In addition, the importance of these evaluations in Arabic literature will be emphasized.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ᶜAbbâs, İḥsân. Târîẖu’n-naḳdu’l-edebî ᶜinde’l-ᶜarab, Beyrût: Dâru’s̱-S̱eḳâfe, 4. Basım, 1983.
el-ᶜAclûnî, İsmâᶜîl b. Muḥammed. Keşfu’l-ẖafâᵓ ve mûzîlu’l-ilbâs, Kahire: Mektebetu’l-Kudsî, h.1351. ̣
el-ᶜÂkûb, ᶜÎsa. et-Tefkîru’n-naḳdî ᶜinde’l-ᶜarab. Suriye: Dâru’l-fikr, 2012.
ᶜÂrif, Muḥammef. “er-Resûl veᶜn-naḳduᶜl-edebî”, el-Camiᶜatu’l-İslamiyye Dergisi, 1/58 (h. 1403), 273-287.
el-ᶜAskalânî, İbn Ḥacer. Fetḥu’l-bârî şerḥu saḥîḥu’l-buẖârî, 13 Cilt, (Beyrût: Dâru’lMa’rife, h. 1379).
Barthes, Roland. Yazı ve Yorum, İstanbul: Metis, 2015.
Bressler, Charles E. Yazınsal Eleştiri Kuramsal ve Pratik Bir Giriş, Ankara: Birleşik, 2017.
el-Buẖârî. el-Câminᶜu’ṣ-ṣaḥîḥ, thk. Muṣṭafa Dîb el-Buġâ, 6 Cilt, Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 3. Basım, 1987/1407.
el-Buẖârî. el-Câmiᶜu’ṣ-ṣaḥîḥ, thk. Muhammed Zuher b. en-Nâṣir, 9 Cilt, Dâr-u Tavku’n-Necât, 2001/1422), 8/36. ̣
el-Câḥiẓ, Ebu ᶜUs̱mân ᶜAmr. el-Beyân ve’t-tebyîn,” thk. el-Muḥâmî Fevzî ᶜAṭâvî, Dâr-u Sa’b, Beyrût, 1968.
el-Cumaḥî (Muḥammed b. Sellâm). Tabâk ̣ ̣âtu’ş-şuᶜarâᵓ, nşr. Joseph Hell, Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-ᶜİlmiyye, 1042/1982.
Çağrıcı, Mustafa (ed.). İslâm Öncesi Araplarda Dil ve Edebiyat, İstanbul: Kuramer, 2019.
Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri, İstanbul: Kapı Yayınları, 2019.
Ḍayf, Şevḳî. en-Naḳdu’l-ᵓedebî, Kahire: Dâru’l-Meᶜârif, 1926.
Ḍayf, Şevḳî. Târîẖu’l-ᵓedebî’l-ᶜarabî: el-ᶜAṣru’l-câhilî, Kahire: Dâru’l-Meᶜârif, 1960.
Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi II-Sadru’l-islâm Dönemi, Erzurum: Fenomen, 2. Basım, 2010.
Durmuş, İsmail. “Şiir,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (İstanbul: TDV yayınları, 2010), 39/144-154.
Emîn, Aḥmed. en-Naḳdu’l-ᵓedebî, Kahire: Muesseset Hindawî li’t-Taᵓlîm ve’s̱-S̱eḳâfe, tsz.
Gibb, H. A. R. Arap Edebiyatı, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü, çev. Azmi Yüksel, Rahmi Er, Ankara: İmaj Yayınları, 1993.
Güleç, İsmail. “İslam’da Şiir ve Şair Algısına Dair Kimi Tespitler,” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 13 (2014), 1-22.
el-Fîrûzâbâdî, Yaᵓḳûb. el-Ḳâmûsu’l-muḥîṭ, ed. H̱alîl Meᵓmûn, Beyrût: Dâru’lMaᶜrife, 5. Basım, 2011.
el-H̱afâcî, İbn Sinân. Sirru’l-feṣâḥa, Beyrût: Dâru’l-Kutubu’l-ᶜİlmiyye, 1982.
Ḥamd, ᶜAbdullah H̱ıḍr. ᵓİtticâhâtu’n-naḳdi’l-ᶜarabiyyi’l-ḳadîm, Lübnan: Dâru’lḲalem, tsz.
İbn Abdurrabbiḥ. el-ᶜİḳdu’l-ferîd, 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, h.1404.
İbn Cinnî. el-Has̱ ̣âiṣ, thk. Muḥammed ᶜAlî en-Neccâr, 2 Cilt. Beyrût: ‘Alemu’lKutub, ts.
İbn Ḥamdûn. et-Tezkiretu’l-ḥamdûniyye, 10 Cilt, Beyrût: Dâr-u Ṣadr, h. 1417.
İbn. Ḥanbel, Aḥmed. el-Musned, thk. Şuᶜayb Arnavut vd. 45 Cilt. Muessesetu’rRisâle, 2. Basım, 2001/1421.
İbn Hişâm (ö. 218/833), es-Sîretu’n-nebeviyye, thk. Mustafa Ṣaḳa vd., Mısır, 2. Basım, 1955.
İbn Manẓûr. Lisânu’l-ᶜarab. 6 Cilt. Beyrût: Dâru Ṣadr, ts.
el-Hindî, Muttaḳî. Kenzu’l-ᶜummâl, thk. Bekrî Hayânî, Ṣafve es-Siḳâ, 12 Cilt. Muessesetu’r-Risâle, 5. Basım, 1981.
İbn Kuteybe. ̣ eş-Şiᶜr ve’ş-şuᶜarâ, 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ḥadîs̱, h.1423.
İbn Mâce. es-Sunen, thk. Muḥammed Fuᵓâd Abdulbâḳî, 2 Cilt. Beyrût: Dâru’lFikr, ts.
İbn Rabîᶜa, Lebîd. Dîvânu Lebîd b. Rabîᶜa el-ᶜÂmirî, Dâru’l-Maᶜrife, 2004.
İbrâhîm, Tahâ Ah ̣ ̣med. Târîẖu’n-naḳdi’l-ᵓedebî ᶜinde’l-ᶜarab mine’l-ᶜaṣri’l-câhilî ilâ’lḳarni’r-râbiᶜ el-hicrî. Mekke-i Mükerreme: el-Fâṣîle, 2004.
el-Ḳayrevânî, İbn Reşîḳ. el-ᶜUmde fî meḥâsini’ş-şiᶜr ve ᵓâdâbih, thk. Muḥammed Muhyiddîn ̣ ᶜAbdulḥamîd, 2 Cilt, Dâru’l-Cîl, 5. Basım, 1981.
el-Muberred, el-Fâḍîl, Kâhire: Dâru’l-Kutubu’l-Mıṣriyye, 3. Basım, h. 1421.
el-Muberred. el-Kâmil fi’l-luga ve’l-ᵓedeb, thk. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrâhîm, Kahire: Dâru’l-Fikri’l-ᶜArabî, 3. Basım, 1997.
Muḥammed, Emin, Muḥammed, Selmân. “eş-Şiᶜru fi’l-ḥadîsi’n-nebevî”, Merkezu Buḥû’s-Sünne ve’s-Sîre Dergisi, 10 (2001), 573-596.
Muṣṭafâ, İbrahîm vd. el-Muᶜcemu’l-vâṣît, Kahire: Dâru’d-Daᶜve, 1982.
Müslim. Sahîḥu müslim, thk. Muḥammed Fuat Abdulbaki, 5 Cilt, Beyrût: Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l- ̣ ᶜArabî, ts., 4/1769.
er-Remlî, Şehâbeddin. Şerḥu sunen-i ebî dâvûd, thk. H̱âlit er-Rebâṭ vd., 20 Cilt, Mısır: Dâru’l-Fellâḥ, 2016.
Tahâvî, Ebu Ca ̣ ᶜfer. Şerḥ-u meᶜâni’l-ᵓâs̱âr, thk. Muḥammed Zehrâ, Muḥammed Seyyid, 5 Cilt, Beyrût: ᶜÂlemu’l-Kutub, 1994.
es-Suyûṭî, Celâleddîn. el-Muzhir fî ᶜulûmi’l-luġa ve ᵓenvâᶜihâ, thk. Fuᵓâd ᶜAlî Manṣûr, Beyrût: Dâru’l-Kutubu’l-ᶜİlmiyye, 1998.
Özdoğan, M. Akif. “Arap Dili ve Edebiyatı Kaynaklarında Hz. Peygamber’in Dil ve Edebiyattaki Yerine Bir Bakış,” Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 5/4 (2005), 223-242.
Özdoğan, M. Akif. “Klasik Arap Edebî Tenkidine Genel Bir Bakış,” KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12/1 (2015), 1-28.
Yalar, Mehmet. “İslâmî Arap Şiiri ve Peygamber”, U. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18/1 (2009), 61-68.
Yektar, Osman Nedim. “Hadis Rivayetleri ve Hz. Peygamber’in Şiire Bakışı,” EKEV Akademi Dergisi, 20/65, 2016, 405-432.
Yılmaz, Mehmet. “Hz. Peygamber’in Şiire Yaklaşımı,”İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/2 (2013), 177-206.
ez-Zebîdî, Muḥammed Murtaḍâ. Tâcu’l-ᶜarûs min cevâhiri’l-Ḳâmûs, 40 Cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.

APA	Batur İ, Tanık C (2020). EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. , 177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
Chicago	Batur İslam,Tanık Cuma EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. (2020): 177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
MLA	Batur İslam,Tanık Cuma EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. , 2020, ss.177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
AMA	Batur İ,Tanık C EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. . 2020; 177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
Vancouver	Batur İ,Tanık C EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. . 2020; 177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
IEEE	Batur İ,Tanık C "EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ." , ss.177 - 203, 2020. 10.5281/zenodo.3901786
ISNAD	Batur, İslam - Tanık, Cuma. "EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ". (2020), 177-203. https://doi.org/10.5281/zenodo.3901786

APA	Batur İ, Tanık C (2020). EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
Chicago	Batur İslam,Tanık Cuma EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, no.1 (2020): 177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
MLA	Batur İslam,Tanık Cuma EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.7, no.1, 2020, ss.177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
AMA	Batur İ,Tanık C EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 7(1): 177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
Vancouver	Batur İ,Tanık C EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 7(1): 177 - 203. 10.5281/zenodo.3901786
IEEE	Batur İ,Tanık C "EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ." Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, ss.177 - 203, 2020. 10.5281/zenodo.3901786
ISNAD	Batur, İslam - Tanık, Cuma. "EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA HZ. PEYGAMBER’İN ŞİİR DEĞERLENDİRMELERİNİN ARAP EDEBİYATINDAKİ YERİNE BİR BAKIŞ". Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020), 177-203. https://doi.org/10.5281/zenodo.3901786