Yıl: 2020 Cilt: 31 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 119 - 135 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/di.2020.31.1.0012 İndeks Tarihi: 15-10-2020

Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952)

Öz:
Bu makalede Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti devletlerinde Türk mûsikîsinin karşılaşmış olduğu yasak uygulamaları ele alınmıştır. Batılılaşma, Türkiye Cumhuriyeti devleti ve toplum yapısında çok önemli değişiklikler meydana getirmiştir. Osmanlı’da modernleşmenin başlangıcı sayılan Tanzimat dönemi ile başlayıp, Türkiye Cumhuriyeti Devletinde son şeklini alan Batılılaşmanın Türk mûsikîsine etkileri ve sonucunda Türk mûsikîsine getirilen yasaklamalar makalemizin kapsamını oluşturmaktadır. Makalemizde ele alınan Türk mûsikîsi yasaklarının tarihsel zaman aralığı iki yüz yıllık dönemi kapsamaktadır. Bu iki yüz yıllık süreç Osmanlı Padişahı III. Osman’ın (1754-1757) uygulamaya koyduğu mûsikî yasağı ile başlayıp, Türkiye Cumhuriyeti Tek Parti döneminin bitiş tarihi ile son bulacaktır. Makalemizin tarihsel zaman aralığını III. Osman döneminden başlatmamızın nedeni, tahta geçer geçmez Enderun’da bulunan yetişmiş müzisyenlerin tümünü saraydan çıkartıp, saray içoğlanlarının bir asırdan fazladır mûsikî meşk edegeldiği Enderun Meşkhanesi’ni süresiz olarak tatil etmesidir. Tanzimat dönemi öncesinde karşılaşılan bu yasağın özelliği devlet tarafından uygulanan ilk mûsikî yasağı olmasıdır. 1950 yılını yasakların sonu olarak görmemizin nedeni ise, Tek Parti iktidarının son zamanlarında Türk mûsikîsi üzerindeki baskı ve yasakların azalmaya başlaması ve daha sonra gelen iktidarda, yasaklardan vaz geçilmesi gerektiği düşüncesinin hâkim olmasıdır. Makalemize özgünlük katacak olan iddiamız; Sebep-sonuç ilişkisi olarak Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı modernleşmesi arasında Türk mûsikîsi açısından bağlantı vardır. Türk mûsikîsi yasağının ilk ortaya çıktığı dönem ile kaldırılmaya başlandığı dönem arasında geçen iki yüz yıllık süreç bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Türk mûsikîsi yasakları belirli bir döneme has uygulamalar değildir. Yasakların getirdiği sorumluluk tek bir iktidara ya da döneme yüklenmemelidir.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akkaş, Salih. “Cumhuriyetin Müzik Devrimi.” Yeni Türkiye Dergisi Türk Mûsikîsi Özel Sayısı, no. 57, (2014): 597–600.
  • Akkaş, Salih. Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Müzik Politikaları. İstanbul: Çağ Yayınları, 2015.
  • Aksoy, Bülent. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Mûsikî ve Batılılaşma.” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
  • Aksoy, Bülent. Geçmişin Mûsikî Mirasına Bakışlar. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2018.
  • Ayangil, Ruhi. “Cumhuriyetin Müzik Devrimi.” Yeni Türkiye Dergisi Türk Mûsikîsi Özel Sayısı, no. 57, (Mart-Nisan 2014): 637–648.
  • Ayas, Güneş. Müziği Boğan Gürültü İdeolojinin Kıskacındaki Mûsikî.İstanbul: İthaki Yayınları, 2018.
  • Balkılıç, Özgür. Cumhuriyet, Halk ve Müzik-Türkiye’de Müzik Reformu 1922-1952. Ankara: Tan Kitabevi, 2009.
  • Bayındır Uluskan, Seda. Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi,2010.
  • Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014.
  • Behar, Cem. Osmanlı/Türk Mûsikîsinin Kısa Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
  • Bilim, Cahit. Osmanlı Dış İlişkileri-Sefaratnameler Elçilikler Anlaşmalar. İstanbul: On bir Yayınları, 2019.
  • Çetinkaya, Bayram Ali. “Modern Türkiye’nin Felsefi Kökenleri.” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6, no. 2, (2002): 65–91.
  • Defterdar Sarı Mehmet Paşa. Nesayıh’ul-Vüzera V’el-Ümerâ veya Kîtab-ı Güldeste Nizâm-ı Devlete Müteallik Risale. Çev. Hüseyin Ragıp Uğural. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1969.
  • İnalcık, Halil, ve Mehmet Seyitdanlıoğlu. Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. İstanbul: Türkiye İşbankası Kültür Yayınları, 2011.
  • Kaya, Bayram Ali. Tekke Kapısı Yenikapı Mevlevihane’sinin İnsanları. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2012.
  • Kılıçbay, Mehmet Ali. “Osmanlı Aydını”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 1, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
  • Köker, Levent. Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
  • Kosal, Vedat. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Klasik Batı Müziği.” Yeni Türkiye Dergisi Türk Mûsikîsi Özel Sayısı,no. 57, (2014): 575–589.
  • Kutluk, Fırat. “Atatürk ve Müzik Yazını Eleştirisi.” Cumhuriyet’in Müzik Politikaları, Der. Fırat Kutluk, İstanbul: H2O Kitap, 2018.
  • Kültür Bakanlığı. “Türk Musikisinin Yasaklanması.” Son Erişim22 Aralık 2018. http://www.kultur.gov.tr/TR-96530/turk-mûsikîsinin-yasaklanmasi.htmlÖzden, Erhan. Osmanlı Maarifi’nde Mûsikî. Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yayınları, 2015.
  • Öztuna, Yılmaz. “Osmanoğulları ve Türk Mûsikîsi.” Türk Dünyası Araştırmaları, no. 46 (1987): 85–113.
  • Öztuna, Yılmaz. II. Sultan Mahmud. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı, 2006.
  • Öztuna, Yılmaz. Osmanlı Hareminde Üç Haseki Sultan. Ankara: Ötükern Neşriyat, 2000.
  • Öztuna, Yılmaz. Cumhuriyet Dönemi Öncesinde Türkler. İstanbul: Babı Ali Kültür Yayıncılığı, 2006.
  • Rado, Şevket. Paris’te Bir Osmanlı Sefiri (Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
  • Sarıkoyuncu, Ali. Atatürk Din ve Din Adamları.Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
  • Say, Ahmet. Müzik Tarihi. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları, 1997.
  • Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
  • Tura, Yalçın. Türk Mûsikîsinin Meseleleri. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1988.
  • Yüksel, Dilek Yiğit. “Dünya Klasik Müzik Literatüründe ve Atatürk’ün Müzik Devrimine Türk Ezgilerinin Yeri.” Yeni Türkiye Dergisi Türk Mûsikîsi Özel Sayısı. no. 57, (2014): 711–718.
APA Yiğit İ, sezikli u (2020). Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). , 119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
Chicago Yiğit İrfan,sezikli ubeydullah Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). (2020): 119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
MLA Yiğit İrfan,sezikli ubeydullah Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). , 2020, ss.119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
AMA Yiğit İ,sezikli u Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). . 2020; 119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
Vancouver Yiğit İ,sezikli u Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). . 2020; 119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
IEEE Yiğit İ,sezikli u "Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952)." , ss.119 - 135, 2020. 10.26650/di.2020.31.1.0012
ISNAD Yiğit, İrfan - sezikli, ubeydullah. "Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952)". (2020), 119-135. https://doi.org/10.26650/di.2020.31.1.0012
APA Yiğit İ, sezikli u (2020). Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). darulfunun ilahiyat, 31(1), 119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
Chicago Yiğit İrfan,sezikli ubeydullah Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). darulfunun ilahiyat 31, no.1 (2020): 119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
MLA Yiğit İrfan,sezikli ubeydullah Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). darulfunun ilahiyat, vol.31, no.1, 2020, ss.119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
AMA Yiğit İ,sezikli u Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). darulfunun ilahiyat. 2020; 31(1): 119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
Vancouver Yiğit İ,sezikli u Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952). darulfunun ilahiyat. 2020; 31(1): 119 - 135. 10.26650/di.2020.31.1.0012
IEEE Yiğit İ,sezikli u "Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952)." darulfunun ilahiyat, 31, ss.119 - 135, 2020. 10.26650/di.2020.31.1.0012
ISNAD Yiğit, İrfan - sezikli, ubeydullah. "Türk Mûsikîsi ve Yasaklar (1754-1952)". darulfunun ilahiyat 31/1 (2020), 119-135. https://doi.org/10.26650/di.2020.31.1.0012