Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi

Yusuf CANPOLAT (Milli Eğitim Bakanlığı, Ortaöğretim Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye)
Eğitim ve Bilim
5 2
Yıl: 2020 Cilt: 45 Sayı: 202 Sayfa Aralığı: 141 - 171 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.15390/EB.2020.7833 İndeks Tarihi: 16-11-2020

Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi

Öz:
Türkiye’de öğretmenlerin mesleki özerkliği uzun yıllardır sınırlıolmakla birlikte son dönemde Millî Eğitim Bakanlığı tarafındangeliştirilen birçok üst politika belgesinde öğretmen özerkliğiningeliştirilmesi hedeflenmektedir. Var olan ve olası politikalartemelinde Türkiye’de genel ortaöğretim düzeyinde öğretmenözerkliğini öğretmen görüşleri aracılığıyla çözümlemeyiamaçlayan bu araştırmada karma araştırma desenlerindenaçımlayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Araştırmanın nicelboyutunda veriler aşamalı tabakalı yöntemle farklı bölge, okul türüve branştan 12.329 öğretmenden, “Öğretmen özerklik ölçeği” iletoplanmıştır. Nicel bulgulara ait derinlemesine bilgi elde etmekamacıyla maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle farklı bölge,okul türü ve branştan 12 öğretmen ile araştırmacı tarafındangeliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla nitelveriler toplanmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerinöğretmen politikaları ile ilişkili; mesleki özerkliğin bütünboyutlarını büyük ölçüde veya tamamen benimsediği bulgusunaerişilmiştir. Öğretimsel özerklik, yönetsel özerklik, kişisel vemesleki gelişim özerkliği boyutlarına ilişkin var olan ve olasıpolitikalar büyük ölçüde uygulanabilir bulunmakta iken maliözerklik boyutu orta derecede uygulanabilir bulunmaktadır.Öğretmenlerin öğretimsel özerkliği sınırlı olmakla birlikte busınırlı alanda aldıkları kararların etkileri konusundakisorumlulukları da sınırlıdır. Öğretmenlerin özerklik vesorumlulukları arasında her ikisini de olumlu yönde geliştirecekbir denge sağlanması gerekmektedir. Merkezi düzeyde geliştirilençerçeve öğretim programları doğrultusunda, öğretmenlerinöğretimsel özerkliklerinin artırılması ve bu geniş alanda aldıklarıkararlardan sistematik bir biçimde sorumlu olmalarını özendirecekpolitikalar uygulanmalıdır. Bu politikalar standartlaştırılmış vetest merkezli olmayan esnek ve dengeli hesap verilebilirlikyaklaşımlarını içermelidir.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Anderson, L. W. (1987). The decline of teacher autonomy: Tears or cheers?. International Review of Education, 33(3), 357-373.
  • Appel, M. (2019). Performativity and the demise of the teaching profession: The need for rebalancing in Australia. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 47(1), 1-15. doi:10.1080/1359866X.2019.1644611
  • Arslan, M. M. ve Atasayar, H. H. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı taşra örgütü yöneticilerinin yerelleşme konusundaki görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(2), 59-79.
  • Ayral, M., Özdemir, N., Türedi, A., Fındık, L. Y., Büyükgöze, H., Demirezen, S. … ve Tahirbegi, Y. (2014). Öğretmen özerkliği ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki: PISA örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 207-218.
  • Ball, S. J. (2000). Performativities and fabrications in the education economy: Towards the performative society?. The Australian Educational Researcher, 27(2), 1-23. doi:10.1007/BF03219719
  • Bayat, Ö. (2007). Yabancı dil olarak İngilizce öğrenenlerde özerklik algısı, okuduğunu anlama başarısı ve sınıf içi davranışlar arasındaki ilişkiler (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
  • Bjork, C. (2004). Decentralisation in educatıon, institutional culture and teacher autonomy in Indonesia. International Review of Education, 50(3-4), 245-262.
  • Bökeoğlu, Ö. Ç. ve Yılmaz, K. (2008). İlköğretim okullarında örgütsel güven hakkında öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54(54), 211-233.
  • Bümen, N. T., Çakar, E. ve Yıldız, D. G. (2014). Türkiye’de öğretim programına bağlılık ve bağlılığı etkileyen etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(1), 203-228.
  • Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Demirel, F., Karadeniz, Ş. ve Çakmak, E. K. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
  • Can, N. (2009). The leadership behaviours of teachers in primary schools in Turkey. Education, 129(3), 436-447.
  • Canbolat, Y. (2018). Kuramdan uygulamaya eğitimde kanıt temelli uygulama ve politika geliştirme: Avrupa ve ABD`den örnekler, Türkiye için öneriler. Ankara: Akademi Kitabevi.
  • Coburn, C. E. ve Stein, M. K. (2006). Communities of practice theory and the role of teacher professional community in policy implementation. M. I. Honig (Ed.), New Directions in Education Policy Implementation: Confronting Complexity içinde (s. 25-46). Albany: State University of New York Press.
  • Çolak, İ. ve Altınkurt, Y. (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 33-71.
  • Creswell, J. W. (2014). Nitel, nicel araştırma deseni ve karma yöntem yaklaşımları (S. B Demir, Ed. ve Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
  • Creswell, J. W. ve Clark, V. L. P. (2017). Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
  • Demirtaş, H., Üstüner, M., Niyazi, Ö. ve Cömert, M. (2008). Öğretmenler kurulu toplantılarının etkililiğine ilişkin öğretmen görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 55-74.
  • Dunn, W. N. (2017). Public policy analysis: An integrated approach (6. bs.). New York: Routledge.
  • EURYDICE. (2008). Avrupa’da öğretmenlerin sorumluluk ve özerklik düzeyleri. Luksemburg: Avrupa Komisyonu.
  • Friedman, I. A. (1999). Teacher-perceived work autonomy: The concept and its measurement. Educational and Psychological Measurement, 59(1), 58-76. doi:10.1177/0013164499591005
  • Gabriel, R., Day, J. P. ve Allington, R. (2011). Exemplary teacher voices on their own development. Phi Delta Kappan, 92(8), 37-41. doi:10.1177/003172171109200808
  • Gür, B. S. (2014). Deskilling of teachers: The case of Turkey. Educational Sciences: Theory & Practice, 14(3), 887-904. doi:10.12738/estp.2014.3.2116
  • Helgoy, I. ve Homme, A. (2007). Towards a new professionalism in school? A comparative study of teacher autonomy in Norway and Sweden. European Educational Research Journal, 6(3), 232-249.
  • Hoyle, E. ve John, P. (1996). Professional knowledge and professional practice. British Journal of Educational Studies, 44(1), 102-103.
  • Hyslop-Margison, E. J. ve Sears, A. M. (2010). Enhancing teacher performance: The role of professional autonomy. Interchange, 41(1), 1-15. doi:10.1007/s10780-010-9106-3
  • Ingersoll, R. (2007). Short on power, long on responsibility. Educational Leadership, 65(1), 20-25.
  • Irvine, J. J. ve Irvine, R. W. (2007). The impact of the desegregation process on the education of black students: A retrospective analysis. The Journal of Negro Education, 76(3), 297-305.
  • Jones, T. (2013). Understanding education policy: The ‘four education orientations’ framework. New York: Springer Science & Business Media.
  • Kalaycı, Ş. (2014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
  • Karabacak, M. S. (2014). Ankara ili genel liselerinde görev yapan öğretmenlerin özerklik algıları ile özyeterlik algıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Karakütük, K., Tunç, B., Bülbül, T., Özdem, G., Taşdan, M., Çelikkaleli, Ö. … ve Bayram, A. (2014). Genel ortaöğretim okullarının büyüklüğü ile okul iklimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(171), 304-316.
  • Lee, V. E. ve Loeb, S. (2000). School size in Chicago elementary schools: Effects on teachers’ attitudes and students’ achievement. American Educational Research Journal, 37(1), 3-31.
  • Lundström, U. (2015). Teacher autonomy in the era of new public management. Nordic Journal of Studies in Educational Policy, 2015(2), 73-84. doi:10.3402/nstep.v1.28144
  • MacBeath, J. (2012). Future of the teaching profession. Cambridgeshire, England: Educational International Research Institute & University of Cambridge.
  • Mayer, A. P., Donaldson, M. L., LeChasseur, K., Welton, A. D. ve Cobb, C. D. (2013). Negotiating site based management and expanded teacher decision making: A case study of six urban schools. Educational Administration Quarterly, 49(5), 695-713.
  • Memduhoğlu, H. B. ve Zengin, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel güvene ilişkin öğretmen görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 211-228.
  • Maliye Bakanlığı. (2006). Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğ, Seri No:1.
  • Milli Eğitim Bakanlığı. (2015). Milli Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim 2014-2015. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
  • Milli Eğitim Bakanlığı. (2017). Öğretmen Strateji Belgesi 2017-2023. Ankara: Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
  • Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). Eğitimde 2023 vizyonu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
  • Milli Eğitim Bakanlığı Hizmet İçi Eğitim Yönetmeliği. (1995). T.C. Resmi Gazete, 22161 04.01.1995.
  • Milli Eğitim Bakanlığı İzin Yönergesi. (2013). T.C. Resmi Gazete, 34932 16.01.2013.
  • Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği. (2016). T.C. Resmi Gazete, 29871 28.10.2016.
  • Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973). T.C. Resmi Gazete, 14574 14.06.1973. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf adresinden erişildi. OECD. (2016). PISA 2015 results (Volume II): Policies and practices for successful schools. doi:10.1787/9789264267510-en
  • OECD. (2018). Education at a glance 2018. doi:10.1787/eag-2018-enOğuz, A. (2013). Teacher’s views about supporting learner autonomy. Journal of Human Sciences, 10(1), 1273-1297.
  • Öz, Y. (2013). Eğitim paydaşlarının Türk eğitim sisteminin yerelleşme süreci hakkında görüşlerine ilişkin bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
  • Özaslan, G. (2015). Öğretmenlerin sahip oldukları mesleki özerklik düzeyine ilişkin algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 25-39.
  • Öztürk, İ. H. (2011). Öğretmen özerkliği üzerine kuramsal bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 82-99.
  • Parker, G. (2015). Teachers’ autonomy. Research in Education, 93(1), 19-33. doi:10.7227/RIE.0008
  • Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
  • Pearson, L. C. ve Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 38-54.
  • Sparks, D. ve Malkus, N. (2015). Public school teacher autonomy in the classroom across school years 2003-04, 2007-08, and 2011-12. Stats in brief. NCES 2015-089. National Center for Education Statistics.
  • Sert, N. (2007). Öğrenen özerkliğine ilişkin bir ön çalışma. İlköğretim Online, 6(1), 180-196.
  • Şakar, S. A. (2013). Ortaokul ve liselerde çalışan Ingilizce öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine dair algıları: Sakarya ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
  • Tabachnick, B. ve Fidel, L. (2013). Using multivariate statistics (6. bs.). Boston, M.A: Pearson. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2018a). Ortaöğretim matematik dersi öğretim programı. Ankara: MEB.
  • Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2018b). Ortaöğretim tarih dersi öğretim programı. Ankara: MEB.
  • Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2018c). Ortaöğretim görsel sanatlar dersi öğretim programı. Ankara: MEB.
  • Tashakkori, A. ve Teddlie, C. (1998). Mixed methodology: Combining qualitative and quantitative approaches. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
  • TEDMEM. (2015). Öğretmen özerkliği ve okul özerkliği üzerine. http://www.tedmem.org/memnotlari/ogretmen-ozerkligi-ve-okul-ozerkligi-uzerine adresinden erişildi.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2019). On birinci kalkınma planı, 2019-2023. Ankara.
  • Ünal, L. (2011). Öğretmenliğe ve öğretmen yetiştirmeye ilişkin ekonomi politik bir çözümleme. S. Kilimci (Ed.), Türkiye’de öğretmen yetiştirme. Ankara: Pegem Akademi.
  • Üzüm, P. (2014). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine ilişkin farkındalık düzeylerinin yapısal ve bireysel boyutları açısından değerlendirilmesi (İzmir ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
  • Villegas, A. M. ve Lucas, T. F. (2004). Diversifying the teacher workforce: A retrospective and prospective analysis. Yearbook of the National Society for the Study of Education, 103(1), 70-104.
  • Wall, R. ve Rinehart, J. S. (1997). School-based decision making and the empowerment of secondary school teachers. Journal of School Leadership, 8, 49-64.
  • Webb, P. T. (2002). Teacher power: The exercise of professional autonomy in an era of strict accountability. Teacher Development, 6(1), 47-62. doi:10.1080/13664530200200156
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
APA CANPOLAT Y (2020). Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. , 141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
Chicago CANPOLAT Yusuf Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. (2020): 141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
MLA CANPOLAT Yusuf Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. , 2020, ss.141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
AMA CANPOLAT Y Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. . 2020; 141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
Vancouver CANPOLAT Y Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. . 2020; 141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
IEEE CANPOLAT Y "Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi." , ss.141 - 171, 2020. 10.15390/EB.2020.7833
ISNAD CANPOLAT, Yusuf. "Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi". (2020), 141-171. https://doi.org/10.15390/EB.2020.7833
APA CANPOLAT Y (2020). Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. Eğitim ve Bilim, 45(202), 141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
Chicago CANPOLAT Yusuf Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. Eğitim ve Bilim 45, no.202 (2020): 141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
MLA CANPOLAT Yusuf Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. Eğitim ve Bilim, vol.45, no.202, 2020, ss.141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
AMA CANPOLAT Y Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. Eğitim ve Bilim. 2020; 45(202): 141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
Vancouver CANPOLAT Y Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi. Eğitim ve Bilim. 2020; 45(202): 141 - 171. 10.15390/EB.2020.7833
IEEE CANPOLAT Y "Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi." Eğitim ve Bilim, 45, ss.141 - 171, 2020. 10.15390/EB.2020.7833
ISNAD CANPOLAT, Yusuf. "Türkiye`de Ortaöğretim Öğretmenlerinin Mesleki Özerkliği: Var Olan ve Olası Politikaların Bir Analizi". Eğitim ve Bilim 45/202 (2020), 141-171. https://doi.org/10.15390/EB.2020.7833
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 15:8

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları